Katalog

uğu mutsuzluk nedeni mantıksal olarak, kendilerini en fazla mutlu edecek seçeneğe yönelecekleri :ok sayıda seçenek insanları mutsuz ediyor. \a ikiye katlandığı halde, kendini "çok mutlu" olarak tanımlayan nüfusun oranı ve insanlar istediklerini özgürce yapma şansını elde ettikçe mutsuzluk artıyor Bu kışılerın tatmın derecesını değer lırırkeıı 4 un uzerınde puan alanlar e eleyuıler' 4'un altındd alanlar 'ye rıler olarak Miııflandırıldırıldılar .sımı/asyon testınde cn yuksek puanı ılar yanı ınce eleyenler en duşuk pu alanlara gore daha çok sayıda urunu .ılaştırıp karar verırler Ayrıta bunların karar verıne surccı a uzundur Yetınmeyı bılenlcr stan larına uygun bır urun bıılduklan 7a ı başka urunlere bakmazlar Fakat ıce ıp sık dokuyanlar etıketlerı okunıak 'tıcı dergılerını karıştırmak ve yenı çı urunlerı araştırmakla daha uzun za ı harcarlar Bunlar ayrıca başkalarının r satırı aldıklarıyla da ılgılenırler mazlar Kaldı kı kotu bır seçım yaptıklaını tark ederlerse çok mutsıı? olurlar Bu kı sılerın ayrıca karar aşamasmdan sonra pışmaıı olma tgılımı daha fazladır Kaldı kı aldıkları karar duş kırıklıgı yaratırsa uzun bure kcndılerıne geleme7İer Butun bunlardan ınce eleyenlerın genel anlamda yetınmesını bılenlere gort daha mutsuz oldukları sonuLunu çıkarta bılır mıyız'' Bu kışılerın genel mutluluk derecelerını olçmek ıçın başka testler uy gulandı Tahmın edılecegı uzere maksımı zasyon derecesı yuksek olan kışılerın yaşamdan daha az tat aldıkları, daha karam sar ve depresıf oldukları anlaşıldı MUTSUZLUK İÇİN REÇETE ÇMENİN ZORLUĞU Doğal olarak kımse her seçeneğı de imez, ancak ınce tleyenler bu hedefi urmak ıçın çabalarlar Dolayısıyla se ;k sayısı arttıkça karar vermek gıde zorlaşır Daha da kotusıı seçım yapıl an sonra da vakıtsıHıkten ınceleyeme erı dıger seçenekler ıçın kmdılermı yı bıtırırler Sonunda yetınmesını bılenle ore daha 1yı bır tercıh yaparlar ancak tercıh onları yetınenler kadar tatmın ez Araştırmanın sonunda en yuksek nı alan tıtızlenen grubun, çabalarınm uçlarından hıç de tatmın olmadıkları ya çıktı Bu kışıler kendilerini başkala e kıyasladıkları zaman daha lyı bır se yapmış olmanın mutlulugunu yaşaya Çok sayıda seçenegın daha az sayı da seçenekten nıçın daha ıyı olmadığını bılım adamları bazı kavramlardan yararlanarak açıklar ' Fırsat malıyetı" bu kavram ların başında gelır Herhangı bır seçıme atfedılen değer dığer seçeneklerden ba gımsız değıldır Seçım yapmanın 'malıyet ltrı nden bırı farklı bır seçım nedenıyle kaçırılan fırsatlardır Sozgelımı Cape Cod plajlarında tatıl yapmanın fırsat malıyetı, Napa Valley'dekı benzersız restoranlarda yemek yeme şan sını yıtırmektır Fırsat malıyetlerının en fazla tercıh edılen seçenegın çekıcılıgını azalttıgını kabul edersek seçeneklerın sa yısı arttıkça, kaybetme duygusu derınleşır ve nıhaı karardan daha &ı. zevk alınır Bazen fırsat malıyetlerı o denlı bu vuk karmaşaya neden olur kı taraflar karar alanıayarak felç olurlar So/gelımı, bır deneyde deneklere ba?ı soruları yanıtlarlarsa 1 50 dolar verıle^egı soylendı Sorukrı yamtladıktan son ra duıtkltrt 1 50 dolar yerınt metal bır kalem kklıf tdıldı ve kalemın degerının Z dolar oldu gu soylendı Deneklerın yuzde 75 ı kalemı teruh ettı Deneyın ıkıntı aşama sında deneklere 1 50 dolar veya aynı metal kalem ıle bır çıft daha uctız keçe uçlu kalem Almacak Dersler Ne zaman seçım yapacağuuza siz karar verin Almacak karar çok krıtık degıhe seçeneklerı kısıtlavabı lırız Sozgelımı gıvsı alacagınız zaman ıkı dukkandan faz la gezmeme kararı alın "Yeterince tyi" demeyi öğrenin Hayalı bır en lyı'nın peşınde koşacağınızd, tsteklerınızı temel olarak karşılayan seçenek uzennde durun Daha sonra hu konuvu kafanızdan sılıp atın Yihrdıklenniz sizi kaygdandırmasın Yaptıgınız seçımm pozıttf yonlerı uzennde duşunmeye kendınızı alıştırın BeklentHerinızi kontrol edin Mutlu olmak ısüyorsanız beklentılenmzı çok yukbeklerde tutmayın nek nedenıyle de pışmanlık duyabılırltr Schvvartz ve ekıbı insanlann pışmanlık konusundakı eğılımlerını olçmek ıçın O7el bır deney gerçekleştırdı Deneyın sonunda anlaşıldı kı pışmanlık duygusuna yatkın olan kışıler daha mutsuz, yaşamdan daha az zevk alan daha kotumser ve daha dtp resıf bır yapı sergılıyor Beklenıldıgı uzere ınce eleyenlerın pışmanlık duymaya daha yatkın oldukları goruldu Gerçekten de gelecekte pışmanlık duyma kaygısı insanları tıtızlenmeye ıten temel nedenlerın başında gelıyor Bır karardan pışmanlık duymamanın tek çare sı en ıyı kararı almaktır Ne yazık kı seçe nek sayısı arttıkça ve daha fazla fırsat malıyetı oluştukça pışmanlık duyma olasılıgı artar (çıftı 2 dolar) arasında tercıh yapmaları ıstendı Bu kez denekle rın yuzde 50 sı tercıhını kalem seçenekle rınden bırı dogrultusunda kııllandı Fırsat malıyetlerı ınce eleyenler ıçın, yetınmesını bılenlere gore daha buyuk bır sorun oluşturur Yetınenlerın "yeterince ıyı" felsefesı, fırsat malıyetlerınde de ışler lığını korur ve kışıyı fazla bunaltmaz Ayrıta ' yeterince ıyı standardı seçeneklerın dıdık dıdık ıncelenmesını engeller Nıtekım dıkkate alınan seçenek .sayısı ne kadar az ıse o kadar az sayıda fırsat malıye tı ıle uğraşılır insanlar vazgeçtıklerı fırsatların ardından agıt yakarken tercıh ettıklerı seçe eçenek bolluğunun yol açtığı duygular Danlel Kahneman ve Amos Tversky'nin karar alma konusunda yürüttüğü ilk çalışmalar, insanlann zararlara, kazançlardan >ha fazla tepkl gösterdlğlni ortaya çıkarttı (Soldaki grafikte gorulüyor). Benzer şekilde Barry Schwartz'a gore seçenekler arttığı man başlangıçta mutluluk duygusu yukselen bır trend ızler (Ortadaki grafikte mavi hat) Ancak bu trend hızla duzleşir. Bu araı sıfır seçenek (y eksenı uzennde) gerçekte sonsuz bir mutsuzluğa yol açarken, kdtu duygular yukselir (kırmızı hat). Net sonuç ağ grafikte mor hat), belirli bir noktadan sonra eklenen her seçenek mutluluğu azaltır. İKİ ÖNEMLİ UNSUR Zarara ugramaktan kaçınmamızın bır nedeni de pışmanlıktır Ornegın çok yuksek bır fıyata satın aldıgınız ayakkabıların ayağınızı cendere gıbı sıktığını keşfettığınız zaman bunlardan en kısa zamanda kurtulmaya mı bakarsınız? Yoksa ayakkabı dolabının derınlıklerıne mı atar sınız' Kesın olan şu kı çope atmaya kıya mazsınız Çunku bu ayakkabıları satın almakla zaten bır "batık' malıyet yaratmış oluyorsunuz ve bunları elınızm altında bulundurmakla bır gun verdığınız paranın karşılığını alacagınız umudunu saklı tutu yorsunuz Bunları çope atmak veya bırıne vermek hatanızı kabul etmek anlamına gelıyor Hata ıse kaybetmek demektır Yazının devanu arka sayfada Kayıplar ve kazançlar karşısında tepkiler Pozıti\ duygular Kazançlar hakkında ıyı duygular Pozitif duygular Iyı du Seçenek artışı karşısında tepkiler Pozitif duygular Net duygular Seçenek sayısı Kazançlar Kötu duygular legatıf duygular Negatıf duygular Negatıf duygular 893/131 Mayıs 2004