Katalog

TartışmaEditöre mektup Kopru genetık ozurlu mu? l/ll II ••! II II I II **f\ Bir konunun uzmanı açıklama yaparken, kimi durumlarda mesleki sorumluluğunu unutarak konuşabilir mi? Ya da örneğin genel kamuoyuna seslenen bir yayın organına bir açıklama yaparken, bilimsel /feknik yayınlarda gösterdiği dikkat ve titizliği göstermese olur mu? Diyebiliriz ki, genel kamuoyuna yapılan açıklamalarda özellikle daha dikkatli ve titiz olmak gerekir. Çünkü konuyu bilmeyenlerin, yanlış yargılara varmaları olasılığı fazladır. Ayrıca "510 santımden fazla oturmada bına yıkılır" demek de doğru değıldır Bunun boyle olmadığını, 1999 Adapazarı depremınden sonra çekılen ve gazetelerde yayımlanan fotograflar gostermektedır Zemındekı farklı oturmadan dolayı 510 santımden fazla goçerek yan yatmış, ama kolon, kırış, doşeme, duvar, doğrama vb butun elemanları yerlı yerınde bınalar Bu bınalarda goçmeden dolayı olum ve yaralanma olmamıştır Muhendıslık ydpılarının tasarımı yapılırken, bu yapıya etkı edecek kuv vetlerın (yukler vd) yanı sıra zemınde oluşabılecek farklı oturmalar da, zaten goz onune alınmak durumundadır S 16 Şubat 2004 Pazar gunu, Cum hurıyet Gazetesınde Sayın Leyla Tavşanoğlu'nun, Prof Dr Semih Tezcan ıle bir soyleşısı yayımlandı. Kopru genetık ozurlu Soyleşı, aşağıda aynen aktardığım şu cumleler ıle bıtıyordu "Konya'dakı yıkılma su çekılmesmden kaynaklanan bir goçmedır Yoksa betonun un ufdk olmaMndan, demırın paslı olmasından değıl Her betonu kalıtesız, her demırı paslı bına çokse Turkıye'dekı bına stokunun yuzde 90'ınin çokmuş olması lazımdı Şımdı bu yazıyı okuyan ve ezıu çoğunluğu meslekten olmayan okuyu cu, "Bına, kalıtesız beton ve uygun olmayan donatı yuzunden yıkılmamış Demek kı bunlar onemlı değılmış " Yada "Hoca dıyor kı: ..zaten 510 sanümden fazla oturmada bına yıkılır. 0 halde kalıtelı beton ve uygun donatı kullanılsa da faydası yokmuş" dıye duşunmez mı? Hatta, bınayı yapanlar, savunmalarında, gazetede yer alan bu cumlelerı kullanarak dıyebılırler kı, "Işte hoca da soyluyor, bınamız kotu beton ve donatıdan değıl, zemındekı oturmadan yıkılmış Zemınden suyu ben mı çektım'" Ben, Sn Prof Tezcan'ın muradı nın başka oldugunu elbette bılıyorum Ancak Prof Tezcan ın, bu soyleşının Cumhurıyet Bılım Teknık'te değıl de, gazetede yayımlanacağını, dolayısıyla daha genış bir okuyucu kıtlesıne sesle neceğını bıldığını de kabul etmek durumundayız Boğazıçı Koprusu tasarım çalışmalarının tarıhı bir haylı eskılere gıt mektedır Ayrıntıya gırmeden belırtılmelıdır kı mevcut koprude bu amaçla yaptırılan ıkı ayrı tasarımdan ıkıncısı uygulandı Ilk tasarım 1960 yılında ABD fırmalarından D B.Steınman'a yaptırılmıştı Bu tasarım klasık tıpte bir tasarım ıdı Klasık tasarım konusuna daha aşağıda değıneceğım 1967 yılında Boğazıçı Koprusu tekrar gundeme geldığınde Stemman'ın tdhdrımı, aradan geçen sure ıçmde asma koprulerın gerek tasarım, gerek malzeme ve gerekse yapım teknolojısın de buyuk gelışmeler oldugu goz onune alınarak bir kenara bırakıldı II Tablıyeyı, ana taşıyıcı asma kopru kablolarına bağlayan askıların duzenı Klasık koprulerde tablıyeyı ana kablolara bağlayan askılar duşeydır (Fatıh Sultan Mehmet Koprusunde olduğu gıbı.) Boğazıçı Koprusunde ıse askılar eğık / çapraz (V bıçımınde) olarak teşkıl edılmışlerdır Bu değışık uygulamanın gerekçesı, ozetle şoyle açıklanmakta ıdı 1. Tablıyenın yenı formu ıle tablıye olu ağırlığı onemlı olçude asalacaktır (kı çok buyuk bir avantajdır) Ayrıca tablıyenın aerodınamık bıçımı nedenıyle, yapıya gelen ruzgâr etkısının de yaklaşık 1/3 oranında azalacağı beklenmektedır Bu etkılerdekı azalnıa, kopru ana kablolannda, kule ayaklarm temellerınde ve kablo ankrajlarında onemlı tasarruf sağlayacaktır 2. Duşey yerıne, dıyagonal olarak duzenlenmış olan kablolar ıse koprunun yapısal sonumleme yeteneğını arttıracaktır Askıların eğımlı olması sayesınde tablıye ıle ana kablolar arasında yatay kuvvetlerın aktarımı sırasında, bir yandan enerjı emılımı gerçekleşecek ve salınım / tıtreşımlerın sonumlenmesı yoluyla ruzgar yuku koşulları hafıfletılmış olacaktır. Bu gerekçeler çok onemlı olup, uluslararası boyutta tartışmaya yol açmışlardır DÖNÜM NOKTASI: TACOMA Bılındığı gıbı 1940 yılında açılışından bırkaç ay sonra, ruzgarlı (hızı yalnızca 68 km/saat ıdı) bir havada, tablıye rıjıtlıgının yetersızlıgı nedenıyle (bu koprude ılk kez yuksekçelık kafes rıjıtlık kırışlerı yerıne ınce masıf bir tablıye kullanılmışü) ve rezonansa gelerek yıkılan ABD'dekı Tacoma Narrovvs asma koprusu, asma kopru tasarımının da bir donum noktası olmuştur Bu olaydan sonra tasarlanan ve ınşa edılen tum asma koprulerde yuksek çelık kafes rıjıtlık kırısjı tabhyeler kullanıldı Ta kı 1966'da hızmete açılan Buyuk Brıtanya'dakı Severn Asma Koprusu'ne kadar Aerodınamık kapalı kutu enkesıtlı tablıyelerın daha once değınılen avantajları yadsınamazdı Ama Tacoma Narrovvs'un hayaletı de her an goz onunde ıdı Işte bu nedenle Severn tasarımcıları, tablıye enkesıtını burulma rıjıtlıgı yuksek kutu kırış olarak seçerken, bir ek onlem olarak, askıları da duşey yerıne eğık (V tıpı) yapmayı ongorduler Asma kopruler gıbı, devasa, anıtsal ve krıtık muhendıslık yapılarmda son derece tedbırlı mıışkulpesent, kılı kırk yararcasına dikkatli olmak geregı açıktır. Bu nedenle de ınodeller uzerınde yapılan testlerle desteklenmış teorık çozumlerın yeterlığı ne kadar gosterılmış olursa olsun ınsanların ınşa edılmış başarılı bir orneğı de gormek ıstemelerı son derece doğaldır Boğazıçı koprusu ıçın bu ornek Yazının devamı arka sayfada AMAÇ, ZEMÎNİN ÖNEMt Mİ? Eğer soyleşı, gazetede yayınlanan dan daha uzun (buyuk olasılıkla oyledır) olup da, Sn Tavşanoglu soyleşının bant çozumunu, gazete sayfasına sığacak bıçımde kurgulamışsa, herhalde Sn Prof Tezcan ıle mutabakat sağlamış olmalıdır Kımı zaman bir olgunun onemını vurgulamak ıçın abartıya kaçılabılır Sn Prof. Tezcan da, yapıların oturacağı ze mının ozellıklerının ne kadar onemlı olduğunu dıledığı olçude abartarak vurgulayabılırdı Ama bunu yaparken, dığer çok onemlı bir hususun değerını sıfıra mdırmese daha ıyı olurdu' Elbettekı, daha once 1999 Kocaelı ve Duzce depremlerı dolayısıyla 25 12 1999 gunlu Cumhurıyet Bılım Teknıktekı yazıınızda değındığımız ve bir talıhsızlık eserı eksık/yanlış basıl mış olan çagdaş muhendıslık kavrayışı (konseptı) goz onunde tutularak Doğanın butun guçlerıne, sonsuza dek dayanabılecek bir muhendıslık yapiM yapılamaz1 Ancak tum yapılar bılınçlı bir yak laşımla, ekonomık omur can guvenlıgı rısk ve olasılık faktorlerı degerlendırılerek tasarlanmalı ve ınşa edılmelıdırler Ayrıca, Sn Prof Tezcan'ın da değındığı gıbı, henuz olay ıle ılgılı teknık ıncelemeler tamamlanmadı Şımdı hem bunu dıle getırıp hem de "Konya'dakı yıkılma su çekılmesmden kaynaklanan bir goçmedır" demek açık bir çelışkı oltnuyor mu>> 1968 yılı başlarında Boğazıçı Koprusunun muşavırlık ve kontrolluk hızmetlerı, Ingılız Freeman Fox ve Partners fırmasına ıhale edıldı Fırma, koprunun yapım/uygulama tasarımlarını ve teknık şartnamelerını hazırlayarak 1969 yılında Idare'ye teslım ettı Inşaata 20 Şubat 1970'te başlanıldı ve kopru, bılındığı gıbı 29 Ekım 1973 gunu, Cumhurıyetın 50 yıldonumunde açıldı İKÎ ÖNEMLİ FARK Boğazıçı Koprusunun tasarımında, klasık as>ma koprulere gore ıkı onemlı fark var l Trafığın uzerınde seyretüğı bolum olan tablıyesının formu Klasık koprulerde tabhyeler, çelık kafes kırışlerden oluşan ana (boyuna) rıjıtlık kırışlerı ıle bu kırışlerı enıne bağlayan enleme kırışlerı ve tablıye doşemesınden muteşekkıldır Boğazıçı Koprusu'nde ıse tablıye, aerodmamık formda ıçı boş kutu enkesıtlı bir yapıdadır GENETIK ÖZÜRLÜ MÜ? "Genetık ozurlu" denılen Boğazıçı Koprusu ıle ılgılı savlara da değınmek ısterım 887/1920 Mart 2004