Katalog

Paleontoloji ı» •. Geçmişteki büyük yok olu bugüne k tutacak Meksika'da 18 m uzunluğunda dev birpliozorun ("Aramberri canavan") bulunmasından sonra bölgedeki araştırmalar genişletildi. Yeni fosiller arayan ve ilkçağlardaki iklim koşullarını tasarlayan paleontologlar dinozorlann neden yok olduğunu yeniden değerlendiriyor. Yanardağlar ve serat etkisi birden fazla toplu tükenişe neden olmuştu. unumuzden 150 yıl once olen "Aramberri canavarının" ıçınde buluııduğu tabakalarm ortaya çıkması için paleoııtologlar yüzlerce ton toprak kazdı. Meksika'daki Aramberri bolgesı yakınlarındaki Sıerra Madre Oriental Dağları'nda bulunan 18m uzunluğundakı dev plıozor, tum zamanlarııı eıı buyuk etçıl yırücı hayvanı. Kafatası kenııklerı arasındaki boşluklar hayvanın henüz yavru olduğunu gostermekte. Aramberrı'dekı kazı Karlsruhe Unıver.sıtesı paleontoloğu VVolfgang Stinnesbeck ve Karlsruhe Doğa Bılımleri Muzesi'nden Dino Frey'in Kuzey Meksıka'da yönettikleri çalışmalardan sadece biri. Araştırmacılar çok sayıda buluntu yerındetı, soıı Jura ve ğeç tebeşir donemine kadar devam flora ve faunanın içinde bulundukları yaşam koşullarıyla ilğili farklı bilgiler ediniyorlar. Bu tortullarsa neredeyle 100 mılyonluk dunya tarıhi gizli. Buluntular ilk başta bırbirıyle ılışkilı değilmış gibı görünse de araştırmacılar, dinozorlann tebeşir döneminin sonundaki yok oluşunu yeniden açıklayabilecek parçaları bir araya getirdiler. G Iki çift yüzgeçle dünya denizlerinde dolaşan Pliozorlar 200 milyon yıl önceki dönemin en yırtıcı canlılarıydı. da depremler ve yanardağlar meydana ğelirken doğudaki basınç milyonlarca yıl ıçinde biriken tortulları bir ıııasa ortiisü gibi katlayacak kadar kuvvetliydi. Rir zaman derin bir denızın dıbını oluşturan bugun denız sevıycsının vaklaşık 3500 m üzerindeki Sıerra Madre Oriental Dağlan'nda yer alıyor. Denız canlılarına ait fosilleri 1200 metre yukseklikte buluyoruz, dıyor Mary Ruchy Fransız paleontolog, projenın onemlı bir ııyesı ve plıozor kemıklerı konut.unda uzman. Ayrıca pliozorun kemik yapısını mikroskop altında aylarca inceleyen bilim kadını. fosili laboratuvarda tamamlayabilecek tek kişi. Pliozorlar. gunümüzden 200 milyon yıl once denızlerın yırtıcı hayvanlarıydı. Bu deniz canlıları dinozorlara değıl denizde yaşayan plesiozorlara dahildır. Kertenkeleyı andıran bu surunğenler sudaki yaşama tuınuyle uyum sağlamıştı. İki çift yüzgeçle eşsiz bir şekilde sucla suzülebilıyorlardı. çenesiyle koruna gelıniş olan kafata.sı fosili bir çobaıı larafıııdan te.sadufen bulunurken, araştırmacılar da Gomez Ferrias'ın .'İ00 km. kuzeyinde yüzgeç kalıntıları, bir omur ve bir de diş buldu. Dev denız canlıları şelf ve sahıl bolgeleri aras.mda surduruyorlardı yaşamlarını. Bu bölgelerde yoğun besin maddesı ıçerıkli su yüzeye ulaşarak hol miktarda plankton taşırdı Dolayısıyla da fazlasıyla balık buhınurdu pliozorlar içın. Fakal bu denız canlıları buııa ragnıen 65 milyon yıl once dinozorlarla birliktf yok oldular. Frey bu yok oluşun fızyolojik ne DENİZLERİN YIRTICILARI Kuzeydoğu Meksıka'nın tumu 150 milyon yıl önce tropikal bir denizle örtülüydü. Denız dıplerınde tebeşir dönemının sonuna yanı gunumuzden tS5 milyon yıl oncesıne kadar neredeyse ıkı kılometre yuk.seklığını bulan bir tortul silsilesı oluşmuştu. Fakat tebeşir döneminin sonunda başlayan bir sureç, Batı Meksika'daki Pasıtık kabuğunu kıtanın altına ıtmiş ve bu .sıkışma yuzunden batı kıyılarm500 milyon yıl once Yumuşak kabuklu deni/ i ayvanları, siıngerler ve trılobıtler bu toplu tükenışi atlatamadılar İ '' BİRLİKTE YOK OLDU Almaıı paleontologlar Sierra Madre Oriental Dağlan'nda üç farklı pliozor tiirü buldu. Aramberri'nin komşu bölgesindeki Zaragoza'daki alt ve üst 440 milyon yıl önce Ordovısyen döneminin sonunda stromatolitler yok oldu 365 milyon yıl once Çeşitli resif topluluklarının ve amonitlerın tükenişi ; 250 milyon yıl once başta amonıtler olmak üzere denız canlılarının %95'i tııknndı 205 milyon yıl ön ce Trıas döneminin bıtımındeson dev kurbagagıller öldu 135 milyon yıl önce Tebeşir dönemıne geçişte çok sayıda mıdye türü yok oldu / , j i ' v î :•V',v 90 milyon yıl önce özellikle de derin denız leretkılendı Çok sayıda balık türu tukendı 55 milyon yıl once Dinozorlar asteroıt çarpmasından önce ı/eya sonra yok ol Yanardağ püskürtülerı, asteroıt çarpışmaları ve denız akmtılarında meydana gelen değışimler yüzünden turlerın çoğu yok olmuştu Büyük ve küçük toplu tükeniş dönemleri 887/16 20 Mart 2004