Katalog

Arkeoloji "hayvanat bahçesi" hareketle durur biçimde betimlenmesi ve aşağı kısımda da bir dağ keçisinin baş ve boynuzlarınııı luzağa takıldığının gösterilmesi, sürek avında tuzak ile avlanmayı tiinı canlılığı ile yansıtmaktadır. Aynı çağlara ait başka tuzak resimleri de var galiba... Aııadolu'da tarihöncesi döneme ait tuzak salıneleri, 35 km. batıda yer alan Kurbanağa Mağarası'nm duvar resimlerinde de görülmektedir. Ancak bu tür tuzak sahnelerinin en eski ömekleri Avrupa'da Altamira, Pasiağe, Marsoulas, Font de Gauma, Buxu, Combralles ve Pindal ğibi Üst Paleolotik'e tarihlenen mağaraların duvar resimlerinde de görülmektedir. Hayvan resimlerinin bu kadar başarılı olmasını neye bağlıyorsunuz? Yoksa aralannda ressamlar mı vardı? Büyüklükleri ortalama 415 cm. uzunluğunda ve 619 cm. arasında değişen bu resimlerin sanatçıları muhakkak ki avcıların kendileriydi. Obsidyenden yapılmış kalemler ile hayvanların ğövdelerini çok orantılı ve başanlı bir şekilde çizmişlerdir. Yalnızca sağ tarafta ilk hayvan gurubunda bir dağ koyununun ön ayakları iki çizgi yerine üç çizgi halinde gösterilmiştir. Rurada kalemin kaydığı anlaşılmaktadır. Bazı hayvanların ayak toynaklarının yapılmadığı veya bir ayağın toynağı gösterilirken, diğerlerinin çizilmediği gösterilmiştir. Perspektif olarak ğösterilen ceylan ile erkek geyik figürü o kadar gerçekçi ve başanlı bir şekilde betimlenmiştir ki, sanatçının yeteneği karşısında şaşırmamak olanaksızdır. \ buraya da herhangi bir insan resmi çizilmemiştir. Resimler yedi adet erkek ve dişi dağ keçisi, bir erkek ceylan. bir oğlak, bir dağ koyunu, bir köpek, bir tilki ve iki kuştan oluşmaktadır. Sağ üst kısımda gösterilen köpek, tazıya benzemektedir. Sol tarafa doğru koşar durumda gösterilen av hayvanlarından iki dağ keçisi başlarını arkaya doğru çevirnıiş durumda, perspektif bir yöntemle betimlenmiştir. Bunlardan sağ tarafta ve aşağıda gösterilen başı arkaya çevrilmiş erkek dağ keçisinin uzun boynunun gövde ile birleştiği yerin arkasına, çok büyük bir olasılıkla bir okun saplandığı gösterilmiştir. Bunun önünde, yani sol tarafında gösterilen dağ keçisinin başı ve sakalı, ayakları ve toynakları ile kuyruğu ve gövdesindeki kaburğaları o kadar gerçekçi bir biçimde betimlenmiştir ki, saııalçının yeteneklerine hayranlık duymamak olanaksızdır. Tuzak resimleriyle beraber ağaçların da olması, sanki bir manzara betimlemesi gibi değil mi? Gerçekten de çizğiler o kadar doğal bir biçimde yapılmıştır ki, bunun hayvan resimlerini çizen sanatçının sanat kaygısından çok, gerçek anlamda bir tuzağı yansıttığı kolayca anlaşılmaktadır. Burada en ilginç olan da zaten tuzağın sağ tarafına bir ağaç resminin çizilmiş olması. Oldukça başanlı çizilen bu ağaç resminin sonradan çizilip çizilmediği anlaşılamamaktadır. V Dağkeçisi ERMENİCE YAZI Yani bu panoya daha sonra eklemeler mi yapılmış? Evet. Çünkü Küçük Pano'daki resimlerin bir insan boyunun erişebileceği yükseklikte olması, daha sonra insanlar tarafından yeni resimlerin çizilmesine olanak sağlamış. Hatta tuzak sahnesinin sol tarafına kazınan ve Ermenice olduğu anlaşılan yazı da, insanların daha sonraki dönemlerde de buraya ğelip bir şeyler çizmelerine ve yazmalarına olanak sağlamış. sı'ndaki kayaüstü resimlerinde de bulunmaktadır. Resimlerde ceylanlar var... Demek ki ceylan da çok eski zamanlann bir Anadolu hayvanı... Özellikle, ağaç resminin sağ tarafına betimlenen 11 cm. uzunluğunda ve 18 cm. yüksekliğindeki erkek ceylan resmi, bu panodaki en ilginç av hayvanlarından birini yansıtıyor. Baş ve vücut ölçüleri oldukça uyumlu olan ceylanın, gövdesindeki benekler büyük bir özenle belirtilmiş. Başın üstünden bir yelpaze gibi çıkan çatal boynuzlar, oldukça gerçekçi olarak gösterilmiş. Bunlardan da önemlisi ceylanın ok ile vurularak avlandığını göstermek için, sırtından bir ok dikey olarak çıkmaktadır. Okun ucu geniş üçgen biçimlidir. Burada avcı sanatçı ceylanı ok ile vurarak avlamak istemekte ve bu yüzden de ceylanın dilini ağzın dışında ğöstermektedir. Bilindiği gibi vurularak öldürülen hayvanın dili, ağzının dışına sarkmaktadır. ANADOLU'DA İLK DEVE Mİ? Üstelik şablon benzeri bir yöntem de yok.. Yatıi her bir resim ayn ayn özelliklere sahip. Bazılarının da hangi hayvana ait olduğunu galiba ancak sizler anlayabiliyorsunuz. Evet bu da çok önemli. Büyüklük, biçim ve ayrıntı yönünden hiçbir hayvanın diğerinin benzeri olarak yapılmadığı gözlemlenmiştir. Türii anlaşılamayan hir av hayvanı, tuzak sahnesinin altına beümlenmiştir. Çok büyük bir olasılıkla bunun büyük baş bir hayvanı yansıttığı sanılmaktadır. Bir başka ilginç resim, çift hörgüçlü olarak gösterilen hayvandır; çok büyük bir olasılıkla bu hayvamn da deve olduğu sanılmaktadır. Hayvanın başı, boyuu, ayaklan, kuyruğu ve özellikle hörgüçleri. bunuıı bir deveyi yansıttığına işaret etmektedir. Eğer gerçekte bu bir deveyi yansıtıyorsa, o zaman Aııadolu'da ilk kez kaya üstüne bir devenin çizildiğine tanık olmaktayız. Köpek resmi galiba çok önemli. Evcilleştirmenin tarihine ışık tutması açısından... Tuzak sahnesinin hemen batısına Küçük pano, dağ keçileri ve köpek resmi bir ceylan ve bir köpek resmi çizilmiştir. Ancak buradaki köpek resmi, tuzak sahnesinin doğusuna yapılan köpek res.mine kıyasla daha ayrıntılı çizilmemiştir. Tuzak sahnesinin doğusuna yapılan köpek o kadar ayrıntılı bir şekilde betimlenmişür ki, bunun türünü bile söylemek oldukça kolaydır. Değerli meslektaşım Vedat Onar'm belirttiğine göre Terrier türü olan bu küçük boylu köpek, sürek avında kullanılmaktadır. Başka nerelerde köpek resmi var? Anadolu'da Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ'dan beri köpeklerin evcilleştirilerek sürek avında kullanıldıgı sanılmaktadır. Örneğin Çayönü ve Menekşe Çalağı kazılarında köpek iskeletleri bulunmuş, Tepecik Çiftlik kazısında bir çömlek üzerine kabartıııa olarak köpek resmi ve llallan Çemi kazısında ise taş bir kap üzerine köpek resmi yapılmıştır. Benzer biçimli bir başka köpek, Van Gölü'ııün 150 km. güneyinde yer alan Tirşiıı Yayla YETENEKLİ BİR SANATÇI Biraz da küçük panoya bakalım. Aralannda fazla mesafe de yok galiba... Yani aynı insan guruplannca yapılmış olmah... Bir de resimlerde insan yok... Büyük Pano'nun yaklaşık 1314 m. batısında. Yerden ortalama 170210 cm. yüksekliğinde düz bir kaya yüzeyine yapılan hayvan resimleri de yandan, yani sol taraftan gösterilmiş. 60 X 80 cm.'lik bir alana yapılan 14 hayvan resminin çevresine 3 adet daha hayvan resmi çizilmiştir. Buradaki hayvan resimleri de ortalama 8 1 4 cm. uzunluğunda ve 618 cm. yüksekliğindedir. Burada da anlatılmak istenen konu, sağ taraftan sol tarafa doğru hayvanların köpek yardımı ile sürülerek, önlerinin bir tuzak ile kesilerek avlanılınasıdır. Tıpkı Büyük Pano'daki resimlerde olduğu gibi, Yazının devamı 22. sayfada 927/11 25 Aralık 2004