Katalog

Aralık Ayında Gökyüzü Gezegen yakınlaşmaları ve göktaşı yağmuru 1 ve 28 Aralıkta AySatürn yakınlaşması 39 Aralık arasında MarsVenüs buluşması 7'sinde Ay Jüpiteri örtecek 10'unda AyMarsVenüs bir arada 14'ünde göktaşı yağmuru 15'inde AyNeptun buluşması 16'sında AyUranüs buluşması 21 Aralık kış başlangıcı 2631 arasında ve yeni yılda MerkürVenüs buluşması Hasan H. Esenoğlu(*) üneş, gokyüzünde günlük yaklaşık 1 derecelik bilinen harekeüyle ilerleyerek 30 Kasım17 Aralık 2004 tarihleri arasında 18 gün boyunca Yılancı (Ophiııchus) takım yıldızında ve 18 Aralık 200419 Ocak 2005 tarihleri arasında 33 gün boyunca da Yay (Sagittarius) takım yıldızında kalıyor. 21 Aralık'ta Güneş Yay burcunda ancak gündüz saat 12'de bulunur ve gün aydınlıgında yıldızlar görülmez. Güneş batımından hemen sonra takip eden akşam saatlerinde doğuda yükselerek ilk gözlenen hurç İkizler (Gemini) olup, Yer'in dönmesinden dolayı ilerleyerek gece yarısmda saat 24'de Güneş'in gündüz 12'de Yay takım yıldızmdaki yerinde (meridyenimizde) bu sefer artık Boğa (Taurus) burcunu görürüz. lemlerinin belirli değişimler göstermediğini bulmuştu. Bu durum iki türlü açıklanabilir: ya gözönüne alınan bütün yıldızların boylamda gerçek ve eşit bir harekeü vardır (olasılığı olmayan bir varsayını) ya da Güneş hattı (İngilizce yazılışından söylenişi ile ekliptik) üzerinde ölçülen boylamların esas refarans noktası olan ilkbahar (gama) noktasına, hundan böyle, Güneş hattı üzerinde sabit bir nokta gibi baknıamak gerekir. GÖKATLASA NASIL BAKMALI Aralık ayının gök atlasını içeren ve 15 Aralık akşamı saat 22:00 itibarıyla görülebilecek gezegenler (resimde sürekli yarım daire çizgi İle gösterilmiş olan Güneş hattmın üzerine veya yakınına bakınız) ve takım yıldızlar şekilde verilmiştir. Bu Gök atlası yardımıyla gökyüzü seyredllirken atlas gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldırılarak bakıldığında gece gökyüzündeki göriinüm ile tamamen örtüşür. Gök atlasında yer alan, doğupbatmayan özelliğinden olsa gerek yaygın olarak tanınan Büyükayı takım yıldızımn (Ursa Majör) uzun süreyle izlenmesi, dünyanın dönmesi gereği dairesel nasıl yer değiştirdiği kolaylıkla larkedilecek... Gök atlası ayrıca, bir ufuktan bir ufka uzanan Samanyolu muz kolları altında geçirilecek bol yıldızlı ve Içinde bulunduğumuz mevsiminln bol takım yıldızlı kış gecelerlnde gökcisimlerini tanımada ve kolay bulmada yardımcı olacaktır. Kış'ın bu ilk ayında gokyüzünde görülebilecek takım yıldızlar da şöyle: Avcı (Orion), Köpekler, Hyades ve Ülker (Pleiades), İkizler, Yengeç (Cancer), Arabacı (Auriga), Zürata (Camelopardalis). Burçların isimlendlrilmesi 4 bin yıl öncesine dayanır, okuyucular kış takım yıldızlarının bin yıllar öncesinin hikayelerini çeşitli kaynaklardan öğrenebilir, geçmişte kalan şekilsel canlandırmaların günümüz koşullarında da görülüp görülemeyeceği denemelerinlyapılabillrler... Buyolla hangilerinin halen belirginliğini sürdürdüğünün tespiti heyecan verici olmalı.... Ay, Güneş, gezegenler doğugüneybatı hattı boyunca bulunduklanndan, bu yöne bakan yerleşim yerleri ve araziler "doğal gözlemevleri" dir; gökyüzü manzaralı değerliğindedirler ki buralardan gök cisimlerini izlemek daha kolay olacak... Aylık Gök atlasını yakından takip edenler gökyüzünün görünümünün sürekli değiştiğini farkedeceklerdir... Yer'in batıdandoğuya dönmesiyle, gerçekte yer değiştirmeyen adeta uzayda çivili duran Güneş'in gün boyunca gündüzün aydınlığı altında görecell doğudanbatıya doğru izlediği yolu bizler gece boyunca da akşamın karanlığı altında Ay ve gezegenlerl izleyerekgünü tamamlamaktayız... Bu bilgilendirme de Gök atlasının kullanımını daha da etkinleştirecektir... G Yaşantımızda nedense çok kııllanıldığı halde asıl zamanları olan gündüzleri asla göremediğimiz burcjarın parlak yıldızlarını belki tam Güneş lutulmalarında görmek yine de olasıdır... Ayrıca, bir öneri üzerine belki okuyucular uzıın baca dumanı altında gün ışığında yıldızları görmeyi deneyebilirler de... BURÇ KAYMASI Alışık ulunan 23 Kasını22 Aralık tarihlerindeki Yay yerine Yılancı burcunun yazılması (güncel tarihleri ile 30 Kasım17 Aralık) ve 23 Aralık20 Ocak tarihlerindeki Oğlak (Capricornus) yerine de Yay burcunun (güncel tarihleri ile de 18 Aralık 200419 Ocak 2005) yazılması okuyucuların dikkatini çekmiş olmalı... Bunun nedeni tahmin edilebileceği gibi presesyon olayıdır... Presesyon, milattan önce ikinci yüzyılda Hipparchus tarafından keşfedilmişti. Hipparchus kendi zamanında yapılan gözlemleri yaklaşık 150 yıl kadar önce yapılan gözlemlerle kaışılaştırarak, yıldızlarının boylamlarının 36 yay saniyesi (bugünkü değeri yaklaşık 50 yay saniyesi) kadar arttığını ve fakat en Presesyonu ilk defa doğru olarak açıklayan da Newton oldu. Tam küre olmayan veya küresellikten uzaklaşan her gök cisminin dönüşü aynı zamanda presesyon hareketini de beraberinde taşır, tıpkı tam küre olmayan bir topaçta dönmenin sonlanmaya başladığında gözlemlediğimiz kafa sallaması hareketinde oldugu gibi... Ölçümlenmesi başarılabilmiş bu salınımın dünyamıza ait olanmın adıdır presesyon... Okuyucular presesyon olayı hakkında matematik içerikli ayrıntılara W.M. Smart'ın "Küresel Astronomi" ders kitabına bakabilirler (İstanbul Üniveritesi Yaymları No: 3193, Fen Fakültesi: 187, çeviren. N. Gökdoğan, 1984). Çok küçük değerdeki bu presesyondan dolayı Aralık ayında Güneş'in bulunacağı Yılancı burcunun Yer'den görünümündeki kayma miktarı yaklaşık 1450 yıl ve Yay burcunun kayma miktarı da yaklaşık 2600 yıl olabilmektedir... KIŞ BAŞLANGICI 21 Aralık saat 14:42 Kış Başlangıcıdır; bu tarihten itibaren geceler kısalmaya ve günler de uzamaya başlayacak. Bir yıldız olarak Güneş'in disk görünümü kolaylığından günlük yüzey görünümünü, bazılarının büyüklüğü Dünyamızın belki 510 katına ulaşabilen ilginç yapılardaki leke gruplarını ki bunlardan dev boyutta olanlarına son aylarda Güneş'in gittikçe sakin olduğu bir yılda bile rastlayabiliyoruz, leke sayılarını ve ayrıca Güneş'ten yıldız maddesi atımı, parlama türü olaylar, manyetik fırtınalar, kutup ışıması (aurora) gibi Yer'i doğrudan etkileyebilecek diğer Güneş olaylarına ilişkin resimliayrmtılı süreli ve güncel bilgilere www.koeri.boun.edu. tr/astronomy/solaractivity.html, www.sunspotcycle.com ve http://science.msfc.nasa.gov/ssl/pad/solar/default.htm adreslerinden ulaşılabilir. Güneş ışığımn gözü etkileyemeyecek kadar zayıf şiddetteki sabahları Güneş doğma veya akşamları batma zamanlarında çıplak gözle de olsa Güneş yüzeyindeki dev lekeleri görebilme olasılığı hep vardır... Günün astronomi resminin yer aldığı "http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/astropix.html" site ziyareti ile meraklı okuyucular güne başlangıç yapabilirler. Ay Aralık ayı boyunca Ay'ın evreleri resimde gösterilmiştir. Buna göre, Son dördun evresine 6'sında ulaşır ve gece yarısından sonra sabah saatlerine kadar görülür. Yeniay evresine 12'sinde girer, Ay yaklaşık Güneş'le birlikle sabah 07:56'da doğup akşam 16:42'de battığmdan artık gece gö 923/6 27 Kasım 2004