Katalog

Salgın Hastalıklar Kuduz hastalığında son gelişmeler Yılda 30.000'den fazla insan kuduzdan hayatını kaybediyor, rapor edilmeyen vakalarla birlikte gerçek sayı 60.000 in çok üzerinde.. Yeni kuduz tedavi yöntemleri sayesinde, insanoğlu yeni bir tıbbi devrime, yani kuduz belirtileri gösteren hastalann tam olarak iyileştirilmesine, en fazla 15 yıl kadar bir uzaklıktadır... Dr C Mehmet Hendekli (*) uduz, merkezı sınır sıstemını (MSS) ttkıleyen vıral bir hastalık olup, ın sanlara kuduz bir memelının salyası yoluyla bulaşmaktadır Kuduz vırusu, rhab dovırıdae aılesı ıçınde lyssavırus grubuna aıt bir vırustur llk kudu7 aşısının Louıs Pasteur tarafınddn fı lemmu/ 1885 tarıhınde ınsdna uygulanması uzerınden 100 yıldan fa/ld bir zaman geçmesıne rağmen te davı tdılmedıgı takdırde son derece acı ve ren olumle sonuçlanan kuduz hastalıgı gu numuzde dahı onemını koruyor olmdk uzere ılk jenerasyon aşılar noral do ku aşıları olarak tanımlanmaktadır Bu tıp aşıların en tanınmışı şuphesi7 ulkemızde de 1947 yılına kadar kullanılmış olan Hındıs tan da ıse halen kullanılan Kasaulı dekı Mtrkez Araştırma Enstıtusu nun o dontm dekı muduru Davıd Semple turafından 1911 yılında bulunmuş Semple tıpı aşıdır Bu aşılar kısa raf omurlerı duşuk ko ruma potansıyellerı zahmetlı uygulamaları (abdomınal bolgeden genelde 21 adet en jeksıyon) ve yetışkın hayvan beym dokusu ve dulayısıyla yuksek mıktarda myelın pro K rın duşuk antıkor yanıtları oluşturdugu go/lemlenmıştır Üçüncü jenerasyon aşılar ıse gunu muzde luın nıodern gelışmış ulkelerde kul lanılan hucre kulturu aşılarıdır, ve en yaygı nı HDCV (human dıploıd tell vaccıne)dır [R| DNA kuduz aşıları ıse en son gelışmelerdtn bırıdır DNA aşısı çok ucuza uretılebılnıtkte vt sogutucuya gerek kalmaksızın muhafaza edılebılmektedır Bu ozellıklerı sayesinde gelışmekte olan ulkeler ozellıkle tropıkal bolgeler ıçın ıdealdır DNA aşıları, geleneksel proteınler veya taşıyıu vırusler ıçermeden, ımmunızds yon ıçın sadece çıplak DNA ıplıgı kullan maktadır Immujenık protemlerı kodlayan genler plazmıd olarak adlandırılan bir bak terıyel DNA daıresı ıçıne yerleştırılmekte dır Plazmıdler bir gen tabancası yardımıyla kas dokusuna zerkedılırler 12 adet cynomolgus maymunuyla yapılaıı bir dtney gosternııştır kı, DNA aşısı mış 10 adet maymun kurtuldu aşılanmamış 2 maymun ıse oldu DNA aşısı alatı may munlardan 6 tanesı standard aşı yapılan 2 maymundan daha fazla antıkor urettı DNA aşıları halen sadece kuduz vıru suyle temastan once kullanılabılmektedn ve bılınen PİCP (postexposııre prophyla xıs) yanı vırusle temas sonrası uygulanma sı gereken ve bir dı/ı prosedurden oluşan onleyıcı tedavi yerıne geçmemektedır Kısa donemde DNA aşılarının msanlar uzerınde denenmesıne yonelık planlar yoktur İNSAN KUDUZU TEDAVİSİ Insan kudu/u tedavısıyk kastedılen hastdlıgın klınık belırtılerını gostermeyt başlamış ve olmesı kesın olan hastaları ıyı leştırmeve vonelık tedavıdır Kudu/ hastalıgının vırusle temas ve klınık belırtılerın ortaya çıkışı arasında ka lan ınkubasyon suresı ıçınde krıtık bir nok ta bulunmaktadır Bu krıtık noktaya ulaşıl dıgında, artık vırusun noronları enfekte et mesınden once kışının notralıze edıcı antı korları oluşturmasına yonelık onlevıcı aşı tedavısını başlatacak yeterlı zaman kalma maktadır Yanı artık kaçınılma/ olarak kışı yı bekleytn olumdur Aıuak lıteraturdt 5 adet kuduzdan kurtulma vakası bulunmak tadır [10] [15] Fakat bu hastalann hepsı klınık belirtileri gostermeden once ya Pre EP (preexposure prophylaxıs) yanı vırusle temas oncesı onleyıcı aşı tedavısı veya PKP (post exposurt prophvlaxıs) yanı tLinas son rası aşı ttdavısı gormuştur Hastalann hıçbırıne HR1C (human ra bıes ımmune globulın) vanı temas sonrası uygulanan hd?ır antıkor ıçeren serum uy gulanmamıştır ve hıçbır hastada 170le edıl mış kudu/ vırusu vtya kudu/ vırusu antıje nı gorulmtmıştır Sadece bir vakada kalıcı hıçbır bo zukluk olmadan tam ıvıleşme saglanmış [10| dıger tıım vakalarda ıyıleşme kısmı ol muştur Bir hasta lyıleştıkten \ yıl sonra agır norolojık komplıkasyonlar nedenıylt hayatını kaybetmıştır [14] Tum 5 vakada da aşılama sonrası go rulebılen ansefalomyelıtıs olabılecegı olası lıgı tartışılmaktadır 1970 dekı Matthew VVınkler ın kudu/ vırusuyle ttmas sonrası PEP tedavısı gorup aşı yetersı/lıgı sonucu klınık belirtileri gostermesı vakasının dahı [10] hıçbır tedavi gormeden bir ınsanın ku duzdan kurtulması knterlerının tumune uyup uymadıgı bugun bıle tartışma konusu dur Dunyd Saglık Orgutu (WHO) verılerıne gore, yılda 30,000 den fazla ınsdn kuduzdan hayatını kaybediyor rapor edılme yen vdkdlarla birlikte gtrçek sayının 60 000 ın çok uzerınde oldugu tahmın edı lıyor [lj En çok olumler Hındıstan da gorulmektedır Teorık olarak her memelı kuduza ya kalanabılır ve hastalıgı taşıyabılır Insanlara kuduz bulaşması çogunlukla enfekte olmuş bir hayvan salyasının açık bir yara veya mu kus yuzeyle teması sonucu gerçekleşmekte dır Bu da vakalann yaklaşık % 99 8 ınde kuduz hayvan ısırığı sonucunda meydana gtlmektedır Bunlarm dışında, lıatalı aşılar ve en der olarak hava yoluvla bulaşma, nakıl sıra sında hastalıgı teşhıs edılememış verıcıden alınan kornea veya başka organ naklı sonu cunda da hastalık gelışebılmektedır [2] [7] Kopekler kedıler tılkıler yarasdlar rakunlar, maymunlar kurtlar, kokarcalar vt çakallar başlıca kuduz tdşıyıu ve buldştırıula rıdır Kemırgenlerın enfekte olmabi ender dır Bu ya7idd kudu/ hastdlıgı ıle ılgılı sadece kısdca ıkı gelışnıtye degmmek amacındayım Antak ulktmızdt kuduz hastalıgı konusunda da bırkaç kelıme etmeden geçe meyecegım Turkıye de son yıllarda vaka sayısın da onemlı duşuşler olmasına ragmen ne ya zık kı ınsan kuduzu hald tdm oldrak ortadan kaldırılamadı Hayvan kuduzu ıse bir sure oncesıne kadaı hemen hemen tama nıen şehır kuduzu (tanıne veya urban rabı es) şeklınde gorulmekte ıken, artık vahşı hayat kudu7u (sylvatıc rabıes) vakalarına da sıkça rastldTiır oldu \ Kent içinde serbest yaşayan kdpeklenn düzenli aşılanmaları gerekmekte. teını ıçermelerı nedenıyle aşılama sonrası ansefalomyelıtıs gıbı agır norolojık konıplı kasyonlara neden olmalarından dolayı gu numuzde gelışmış ulkelerde tamamen terk edılmıştır 1954 yılında Şılı de yeni dogan hay vanların beyın dokularındakı myelın mıkta rı daha az oldugundan, meme emen fareltr den bir noral doku aşısı tldt tdılmışse dt bu tıp aşıların dezavantajları azdltıldmddı İkincı jenerasyon ası olarak ıse kanat lı hayvan embrıyon aşıları sayılabılır Bunla DNA AŞILARI Pdsteur un kuduz vırusuyle enfekte edılmış tavşan omurılıgınden elde ettıgı ılk kuduz aşısından bu yana, kudu7 aşıları ba zı evreler geçırdı Pasteur un aşısı da dahıl en â.7 halen kullanılan HDCV lıutre kulturu aşısı kddar etkılıdır [9] Deneyde 8 may nıuna yeni DNA aşısı 2 maynıuna standard aşı uygulanoı 2 maymun ıse hıç aşılanma dı Bu aşılamalardan sonra standard aşıyla aşılanan l maymun DNA aşısı aldn 8 maymundan daha fa/la antıkor du/eyı gosterdı fi ay sonra her ıkı gruba da bir doz tdzelemt aşısı yapıldı vt her ıkı grubun da guçlu bir bagışıklık oluşturdugu gozlendı Tazele meden 7 ay sonra butun maymunlar kuduz vırusuyle enfekte edıldı Başlangıçtd dşılan Ozetle yukanda anılan 5 adet kuduzdan kurtulma vakası kuduz hastalıgının te davısı yapılmadıgı takdırde %1()() olumle so nuçlanması gerçegını degıştırmemektedır YENİ TARTIŞMA Işte ınsan kuduzu tedavısıyle olduk ça yeni bir makalede [16] klınık belirtileri gostermeden sonra hastanın kurtulmasını hedefleyen bir tedavi yontemı tartışılmakta dır Onerılen yaklaşım HDCV aşısı IIRK, serumu monoclonal antıkorlar rıbavırın 923/18 27 Kasım 2004