Katalog

Tahir M. Ceylan Güzel şeyler de olur (5) Teknorama'dan söz edince, insan ister istemez, BilimTeknolojiSanayi Tartışmaları Plâtformu'nu (BTSTP) hatırlıyor. Bir zamanlar boyle birplâtform vardı. BTSTP, "yaşanan sorunlara kalıa çozumler bulmanın Türkiye'nin bilim, teknoloji, sanayi yeteneğini yukseltmekle mumkun olacağı inancında birleşen ve bu konuda sorumluluk duyan kişi ve kurumları, ortak çozumler üretecekleri bir tartışma ortamında buluşturmak niyetiyle, kuçuk bir grup tarafından, 1992 sonlarında kurulmuştu. Crup, Prof. Dr. Metin Cer, Prof. Dr. Metin Durgut, Doç. Dr. [şimdi Prof.] Nesim Erkip, Kaya Yazgan, Ismet R. Çebi ve A. Cöker'den oluşmaktaydı. Kurucu grubun daveti uzerine, 30 kadar uzmanın da katılımıyla belirlenen amaç şuydu: 1. Sorunlara kalıa çozumler bulabilmenin ve Türkiye'nin rekabet gucunu artırabılmenin bilimteknolojisanayi yeteneğini yukseltmekle mumkun olabileceği inananı yaygınlaştırmak; 2. Bilim, teknoloji ve sanayi butunselliği çerçevesinde yaşam kalitesini artırmayı hedef alan ulusal bir politika belirlenmesine ve bunda geniş tabanlı bir goruş birliği sağlanmasına katkı; 3. Bilim, teknoloji ve sanayi sorunlanna ve çozum için belirlenecek politikalara, siyasîotoritenın sahip çıkmasının sağlanması; ve bunun, TBMM ve hükumet katında organlannın yaratılabilmesi için, bu hedefe ulaşıncaya değin surekli çaba; 4. Belirlenecek politikalara, ilgili butün taraflann, ozellikle de toplum katmanlarının sahip çıkmasının mekanizmalarının yaratılmasına katkı; 5. UniversiteSanayi diyalogu ve işbirliğinin genişlemesi, sureklilık kazanması ve kurumsallaşmasına katkı. Tartışmaya giriş mâhiyetinde olmak uzere, 'Forum. ToplumBilimTeknoloji' konu başlığı altında bir çalışmanın ortaya konduğu oluşum evresinde yeterli sinerji yaratılamadığı için, BTSTP çalışmalarına 1 993 ortalannda ara verildiği biliniyor. 1994'te, TUBA, TUBİTAK ve TTGV'nin Plâtform'a ve amaana sahip çıkmasıyla, bu ilginç gırişım yeni bir boyut kazandı. BTSTP, gerçekten de, bu yeni evrede, bilimteknolojisanayi konulanna taraf kişi ve kurumların katılımıyla, Turkıye için, bu uçlu alana yonelik politika tasarımlarının uretilmesine katkılarda bulunan bir plâtform niteliğini aldı. Plâtiorm'un çalışma grupları, 199596 yıllarında Enformatik, lleri Malzeme Teknolojileri, Molekuler Biyoloji, Biyoteknoloji ve Cen Teknob)isı alanlanna yonelik politika onerileri hazırladılar; "Telekomunikasyonla ilgili Duzenleme Kuruluşlan", "AraştırmaGeliştirme Sistemi", "UniversiteSanayi Işbirliği'nin Teşvıki" ve "Yüksekoğretimde Kalite Yonetimi" gibi konuları incelediler. Hazırlanan her rapor yayımlandı; konuyla ilgili 1000'i aşkın kişi ve kuruma iletildi; geniş katılımlı tartışma ortamlarında sunuldu (Bu raporlara http://www.tubitak.gov.tr/btpd/arsiv/ adresinden ulaşabilirsiniz). 1997 Mayıs'ında, BTSTP'nin, farklı duzeylerdeki çalışmalarına ya da sürekli iletişim zincirine katılan, 31S'İ universite ve araştırma kurumlarından; 16O'ı ozel sektör kuruluşlarından; ve 14S'İ siyasî partiler, TMMOB ve benzeri meslek kuruluşları ve kamu kuruluslanndan olmak uzere 620 uyesi vardı. BTSTP, 1997 yılından sonra TUBİTAK ve TTGV'nin desteğiyle yoluna devam etti; o evrede olusturulan çalışma gruplan da, Enerji Teknolojileri, Temiz UretimTemiz Urun, Çevre Dostu Teknolojiler konusunda politika dokumanlan hazırladılar; hazırlanan dokumanlar, siyasî erkin temsilcileri başta olmak uzere, yine ilgilılerın dikkatine sunuldu; ama, Plâtform'un da başlangıçta tanımlanan amaç etrafında, ortak aklı yaratmaya yonelik heyecanı giderek sonumlendi ve adı sadece yayımlanan raporların uzerinde gözüken guzel bır anı oldu. Tam, "guzel şeyler de olur" derken, nıçin biten bir güzellikten söz ediverdım? Galiba, asıl mârifet, guzel şeyler yapmak kadar; yapılan guzel şeyleri surdurebilmekte. BTSTP, şu anki guzel işleri yapanlann kulaklanna guzel bir küpe olsun. http://www.inovasyon.org Fosforlu yeşil ışık yansıtan turunçgil ağaçlan Günümüzde yeşil fluoresan (fosforlu) ışık yansıtan bir çok bitki var, ancak bitkilerin yansıttığı bu ışık, bitkilerin kendilerinde doğal olarak bulunmuyor. Fosforlu yeşil ışığı yansıtan yeşil fluoresan protein geni (GFP), bir balık türü olan denizanası (Aequorea Victoria)ndan klonlanarak bitkilere aktanlıyor. Bu tür bitkilere, transgenik, yani gen aktanlmış bitkiler deniyor. Yrd. Doç. Dr. Mukaddes Kayım odeııı tanmdd transgenık bıtkılenn kullanımı, trdnsqenlerm (canlı orga mzmaya dışardan aktanlan yabancı qen) "hıbndızasyon" (melezleme) ve genye melezleme yolu ıle yabanı akraba turlenne geçışıne olanak saghyor Dığeı taıaftan, trangeruk bıtkılenn tıcaıı amaçh kullanrmlanna guvemlulık kazandırmak amacı üe, gen akışldnnın canlı bıtb hucrelerınde ve torla koşullannda ızlenebüme olanagını sağla yan yeni beluleyıcı (markrı) genlen bulma arayışlan başladı Gen urunleıının fonksıyonlanmn behılen mesı (gen eksprasyonu) ve tıangenık bıtkılenn seçımınde lapoıteı (nakledılen organızmdda etlası gorulebılen) ve seçılebılu betuleyıcüer ola tak kııllanddn çok sayıda gen var Bu genler faıkh oıgamzma turlerınden (bakteıı, bocek, balık, bıtkı vb) saflaştınlıp klon lanaragı gıbı sentetık olmak uıetdmelpn de mumkun Bunlardan GUS, LUC, NPT11 ve HPT en populer kullaruldiüandır M Her birinin özelliği farklı Heı gerıın kendme ozgu geneük ozellıklen o genın kullanım alanlannı bektleı veya sınn landınr Omegın GUS genı (uıdA) bu baktcrı turu olan E cohderı klonlanmış olup, ozellıkle transiekll 2. mCFPS ER genl aktanimış üç yapraklı turvnçgll genık bitkilerin seçımınde gozle goıulebıbı ra ağacmın toprağa şaşırtıldıktan 1 ay sonra mor ötesl porter ve seçılebüıı bclırleyıcı gen olarak yoğun radyasyon (195 nm dalga boyunda) altında yansıttığı olarak kullarulmaktddu Ancak bu genın enzım fosforlu yesil ısık. aktıvıtesııu belıılemede kullanılan substratı (etkıdır Bu genlenn enzım fonksıyonlan gozle gonılebılıı lı maddesı) ranh hucıe ve dokulaı ıçın toksık ve tahnp bır ıenk oluşturmddıklan ıçın, m vıvo koşullarmda edıcı oldugundan m vıvo koşnllannda gen urununun genlenn ızını surmede kulldrulmalaıı mumkun degü fonksıyonlannı ızlempde kullanılamdz dır Gozle goiTilebıhr dıger bır belırleyıcı genlerden Aynca bu gen uııınlennin analızlen dıger marlusıleraz enzınnnı kodlayan LUC genı, ateş bocegınku genleıde oldugu gıbı cdnlı hucre ve dokuyu tdhııp deıı klonlandı lusıfenn ftkın maddesı, nakledılen or etmektedır Ornegın NPT II (neomısın foRfotransferdZ II g.înızmada fosfoılu saıı Kjigı yansıtır enzımını kodlamaktadır) genı olan kdnamısın paro Ancak bu pahalı bır sıstemdır ve transgenık bıtmomısın veya cenetısın gıbı amınoglıkozıd antıbıyotıkkılenn selekaıyonu ıçın uygun bulunmaz lenne dayanıkh olup, trdnagenık bıtkı hucıe ve dokula Dıger taidftan antıbıyotık ve heıbısıtlere (yabanı nn seçılmesınde seçılebüıı markır olarak kullanüu bıtkıleıe karşı kullanılan zehırleyıcı ılaca) dayaruklılık Ancak bu gen urunun analızı de doku pdrçaldnmasını gonlen de, sadece trdasgenık hucrelenn seleksıyogerektmr Aynı durum herbısıtlere dayamktüık genlerı rıunda seçılebüıı marku genler olarak kullanümakta 855/6