Katalog

Deprem afeti yönünden TürkiyeKalifomiya karşılaştırması Ergun Kunter(*) A menka'nın Kahformya eyaletı ılo Turkıye depremsellık yonunden bın dığerıne çok benzer Her ıkı ulke de dortgen şekhnde olup dortgenın uzun kenanna pardlel olarak uzanan daglarla kaphdır Heı ıkı cografyada, budağlara paralel olarak bır uçtan dığenne ulaşan buyuk bır fay hattı ve bu fay hattma yaklaşık paralel uzanan yuzlerce üancü fay hatü vardır Heı ıkı ulkede de sıkça deprem olan fay hatlannın yakınında nufus yoğunluğu yuksek yerleşım bolgelerı oluşmuştur Tuıkıye üe Kalıforruya arasındakı benzerlık ıkı ulkenın jeolojık yapılanndan ve dep remlerınden oteye geçmez Ayrıı buyuklukte kı bır depremde Turkıye'de 10 000 kışı hayatım kaybedeıken Kalıforruya dasadece 100 veya 200 kışı oluı Yanı Kalıfoınıyadakı can kaybı Tuıkıye dekının yaklaşık yuzde bın üe clhde bın arasındadu Tuıkıyedekı can kaybının Kakfoı nıyu duzeyıne ındu uebılmesı ıçın ılgılı büım adamı muhundıs burokrat ve yo netımleım bu konuyu tartışmalan ve paylan na duşenı yapnidlan geıekır Ben burada Bıngolde çokuşu 84 ogıencı üe bır ogretınenın hayatına mal olaıı Çel tıksuyu Ükoğıetım Yatüı Okulu gıbı bır okulun projesının ve ınşaatımn Kalıfornıya da kımler tarafuıdan nasü yapüdıgını anlatmaya çalışacak ve bu konudakı goruşlenmı açıklıyaca gım T vamlı olarak ızlemesı geıekıı ürkiye'ye benzer bir deprem bölgesi olan Kaliforniya'da örneğin Ayrıntılar çok önemli BingöTde çoken okulun inşaatı nasıl yapılır, ınşaat mühendisBmgoldekı okul projesırıe benzer bu projerun yapılabümesı ıçın KalıfoiTuya da mu lerinde hangi özellikler aranır ve Türkiye'de esas sorun nedir? nısyenı her çubugun doğru yerde olup olmadıgını tek tek ınceler Proje muhendısı, kalıp takı donatıyı denetleyıp onaylamadıkça beton dokulmez Betonaıme projesınm muhendısı hesaplannı betonun bellı bır dayanımda olacagmı vaısayaıak hazırlar Eğer ınşaat, muhendısın on gordu<5u dayanımdakı bır betonla yapılrnazsa guvenlı olmaz Beton yapümadan once, bır muhendıs tarafından ıstenen kalıte ve dayanımdakı betonu yapmak ıçın ne kadaı çaküla ne kadar kumun ne kadar çımentoyla ne kadar sukatüarak kanştırüması geıektıgmın hesaplanması gerekıı Bu hesaplar Kalıfor nıya da projeyı yapan muhendıs tarafından mcelenır ve onaylanır jelen denethyemez Bu ışlen yapabümesı ıçın 'Yapı Muhendısı (Structuidl Engıneer) olma sı şarttır Yapı muhendısı olabümek ıçın ıse yı ne uç yü bır yapı muhendısırun yanında çalışması, uç yapı muhendısınden referans alma sı ve oridlü saatlık guçlugu üe tanınan bır sınavda başarılı olması gerekır Okul nasıl yapılır? Kdlıfoınıyada bır okulun inşaatı planlanırken once ınşaat yerınde sonda] yapüma sı sondajdan ahnan numunelerın bu labora tuvarda ıncelemnesı ve ınşaat yerının zemını üe jeolojık yapısmın lısansı olan jeolog ve zemm muhendıslen taidfından araştınlması ge reku Eqer zemın Çpltıksuyu ndakı okulun yerınde olducju gıbı aluvyon veya dolgu çıkoı sa ya okulun yaptfdcağı yeı değıstınhr yada proje ve ınşaat bu husus dıkkate alınarak yapüır Kalıfornı^ " yada Hastane ve okul pıojelen eyaletın memuru olan veya eyalete hızmet veren yapı muhendısı unvanlıkışüer tarafından aynntılı olarak ıncelenır Butun so rumluluk projeyı yapan muhendıse aıt oldugundan proje muhendısı eğervarsa yanlış lannın bulunup duzeltümesını ıs ter Bır yapının pıojesının mukemrnel olma sı, o yapının depreme dayanıklı olması ıçın gerekb, ancak yeterlı bır koşul degıldıı Inşa atın malzemesının ve ışçüıgının de yonetmelıklere uygun olması gerekır hendıslıgın ve uışaatın nasü yapüdıguıı ayrın tüan üe arüatmanun nedenı, bu ışlerın ne kadar bügı, deneyım denetım ve orgutienme gerektırdıgını belııtaıek ve Turkıye'nm heı koşesınde ınşaat yapan muhendıs ve muteahhıdın yanı sua projerun ışçüıgın ve dene nm kahtesuıın hangı duzeye yukselmesı gerektığını gosteımeküı Toplumıurıuz ıçınbuayıuıtüaı ulkemızm depremsellıgmı onleyemıyecegımıze qo re.Turkıyededepremınzaman yerveşıddetının tahmını üe ügüı olarak büım adamlan ta rafından medyada tartışüan deprem teorılerınden çok daha fazla onem taşunaktadular Turkıye'dekı sorun ınşaat üe ügüı detaylann onemının yeteıınce vutgulanmamasıdu Bmgol de çoken okul daha ıyı mşa edı lebıhrdı, daha dayanıklı olabüırdı Ancak bu okulun, bolgedekı olanaklarla Kalıfornıya dakı okulların kalıtesuıde uışa edümesme un kân yoktu Turkıye de can kaybını onlemek ıçın bır yandan ulkenm her koşesınde proje ve ınşaat teknolojısının gelıstırümesme çalışılırken, dığeı yandan da heı bolgede her şe hırde bu gun uygulanabüen ınşaat teknolojı sınınlımıtlerınıdıkkatealarak yukleııntumu nun çerçeve sıstemı üe toşmdıgı çok katlı be tonarme bmalar yeruıe basıt tek kafü veya üa katb bınalar ınşa etmek gerekır Profesyonel Mühendis Bmgoldc çoken okul bınası, duşey ve yatay yuklerın tumunurı kınş ve kolonlardan oluşan çerçeveler tarafından taşırıdığı betonarme bır yapıydı Bu tıp yapüar betonarme yapım teknolojısının en gelışmış sısteınıdır Bır sıstemın teknolojü< duzeyı yukseldıkçe projesı ve ınşası da o oranda karmaşıklaşır, hassaslaşır bügı.deneyımveozengerektınr Turkıye'dekıbır sorun herkesın, ozellıkle sorumlu kışüenn, bu gereklıbğın büıncıne tam oîarak varmamış olmasıdır Benım, 1959 yüında Istanbul Teknık Unıversıtesınden yuksek ınşaat muhendısı olarakmezunolduğuıngun herturlubınanın projesıru yapmaya ve ımzalamaya yetkım vardı Kalıfornıya'da ıse muhendısbk okulundan yenı mezun olmuş kışıran hıçbır muhen dıshkyetkısıyoktur Muhendısnk okulu mezununun 'Profesyonel Muhendıs unvaru alıp proje ımzalamaya yetküı olması ıçın, once genel muhendısük bügüennı olçen muhendıs adayı smavından geçmesı uç yıl bır proje muhendısırun yanında çalışıp bügı ve deneyım edınmesı, muhendıs olmaya lıyakati vardır dıye uç profesyonel muhendısten referans alması ve sonunda da sekız saatlık herkesın kolayca başaıamadıgı bır sınavdan geçme sı geıehr t Türkiye'deki sorun ne? Tuıkıye de bugun depıemle ügüı konularda Kalıfonuya'da yapüarüann duzeyınde büımsel araştırmalar yapümaktadır Turkıye de Kalıfornıya dakı duzeyde proje yapacak deneyımlı muhendısler ve ınşaat yapacak muteahhıtleı Vdidır 1997 yüından beı ı Turkı ye'nın de Kalıfornıya run 1994 tanhlı yonetmelıgı duzeyınde yeterh bır depıem yonet mebgıvar Turkıye dekı sorun pıojeveınşaatın, ulkenınheı koşesınde, yetenekh muhen dıs ve muteahhıtler taraündan bu yonetmekge uygun olarakyapümaması, daha dogrusu yapüamamasıdır Turkıye run her koşesındekı pıoje ve ınşaat kalıtesırun Kalıfoı nıya dakı duzeye ulaş ması ve Turkıye'dekı can kaybının Kalıfornıya'dakı kadar az olabümesı ıçın, once halkm halk temsücüenrun yoneücüerın, mıüıendıs ve muteahhıtler ın konunun onemını aıüama sı kokluyasaldegışüdıklerınveteknolojü<gelışmelenn geıektıgme manması ve bu gelışmeleı ı her ne pahasına oluısa olsun ıstemesı gerekır Herkes bu ıstegın bır gun kendısı ve çoluk çocuğu ıçm olum kalım sorunu olabüecegının büıncıne varmalıdır (*)lnşaat Yuksek Muhendısı (ITU) Yapı Muhendısı (Structural Engıneer) Kalıfornıya Eleştırüer ve yorumlar Ergun Kunter ın aecca@msn com adresıne yolldnabılır Beton dökme Kalıfornıya da beton kanşımdakıçakü, kum çımento ve su mıktdnnm hassas olarak olçulebüdıgı beton fabrıkalarında yapüır ve şantıyeye betonu karıstııarak taşıyan ozel kamyonlaılagotuııüıır Beton şantıyede kalıplaiB donaü çıü^uklaı mı yer ınden oynatmama ya dıkkat edıleıek ozenıleyerleştınlırvevıblatorlerle sıkıştınlır Şantıyede betondan numuneler almır 7 ve 21 gun sonra bu numuneleıın basınç dayanırrüan olçulur Eger beto nun proje muhendısırun ıstedıgı dayanımda olmadıgıgonılurse beton kmlıpyenıden dokulur Betonunun dokuldukten sonra, ozel maddeleıle ortulerekkorunması gerekır Beton sıcak veya soguk havada dokuluyorsa, ha va sıcaklıgma gore ahnması geıeken ozel onlemler vardır Projerun kalıtelı bır betonla ın şasını gaı antı etmek ıçın betonun dokumunu denetım teknısyenlennın çok dıkkatle ve de Nasıl bir çelik? Kalıfornıya da betonarme ınşaat yapan muteahıt kullanacagı çelıgın proje şaı tname sıne uydugunu kanıtlamak ıçın gereklı labo ratuvar deneyleı ınden geçtıgını gosteren bel gelen denetım muhendısıne sağlar Ayrıca muteahhıdın ınşaata başlamadan once butun donaü (betonun ıçıne yeıleştınlen çelık) de taylannı hazırlaması gerekır Donatı detaylannı pıojeyı yapan mu hendıs ınceler ve onaylar Betonarme çehgı atolyede kesüıp bukulur ve konıüacagı yeıı belırten etıketleı \o şantıyeye yollaıuı Donatı lar kahplara konulduktan sonra denetım tek Buşeküde profesyonel muhendıs unva nı alan kışı, yıne de okul ve hastane projelennın sorumlu muhendısı olamaz, bu üp pro 855/12