Katalog

dogası udızmde ua fdikb turde deneyunden soz edılır bır yanda duyuldjımızla ıüntılı olan deneyımler ote yan da Budıstlenn "anldksal adını vcrdıkleıı, duyulanmızla daha az bağlantıh olan deneyunler Duyusal deneyımlerde dü ya da kavramldr araya gırmez Butılar dogrudan ve farklı lık gostermcyen tuıde deneyımlerdır Bıı çıçegın gorulme sını ele alalım GOISGI bıkş son derece dolaysızdu ve çıçegı yalnızra rcnk ve bıçımler açısından kavidi Ne var la bır çı çegı duşunduğunuzde bu anlaksal bır kavrama edımıdır ve o anda gordugunuz çıçeqın ya nı sua geçmışte gordugunuz tum çıçeklcrı de ıçıne alır Çıçek duşuncesını surek lı ırdeler ve kendınızı bu duşun ceye oddklarsaruz o zaman, fi zıksel bır nesneden çok, çıçegın duşlenen bır bıçımıyle bır başka deyısle anlagınızdd oluşturduğunuz bır nesneyle doğru dan ılışkıye gırmış oluısurıuz Boyle olunca bır şeyın duşun cesı onun anlaksal ımgesıyle kanşabılu Bu şeialde bağlılık ya da aızu gıbı bırçok duygusal sı kmtılanmız" gıderek buıkerek ımgeyle anlagımızın dışındakı gerçeklıgın hıç bağdasmadıgı bu noktayu ulaşu Bu 'duşsel bı çımler' Batüıların yansımalar bır şey ya da bır kışıyle ılgılı fantezıler adını veıdıklen şeyı ıçme alabılıı Var olmanın ışıltısı Rı ıdis tler kendilerini yıkıcı dııygulardan kıırtarmak, çok daha sevecen ve benciliikten çok claha uzak mutlıı birer birey olmak anıacıyla 2500 yıidır katı hir yöntcmbilimden yararlanıyorlar. Bu ki.şilerin deneyimlc;/ insan zekâsma bir ölçüde "biçim verilebileceğini" gösteriyor. Söz konıısu görüş sinirbilim ıızmanlan tarafmdan da araştınlıyor. Sinirbilimcilerie akhn dogası üzerine ateşli tartışmalara katılan Tibet'in 14.CÜ Dalai Lama'sı Tenzin Gyatso, Budizm'in "bilimsel içyüzünü", özellikle de algı, biliş ve duygulara yaklaşımım rdeiiyor. yoı gmden gehşen bu yolu vaı du Kışının bır şpyp bakıp "II gınç demesınde oldugu gıbı bu sureçte mantıgm da az bır payı vardıı ama bu etia bellı belusızdır Olumsuz ve yüau duygulann buyuk bır bolumu da ha anlık surecın urunleııdır Bu nedenle Budıst bakış açı sına gore sıkıntılaıla baş edeıken gerçeklıgın ozunu kavramak can alıcı bu onem taşıı Çunku gerçekhgın kavranamaması ya bu tuı hıççüıge ya da yanlış yadsı maya neden olur Budıatler sıkıntılar anlağm dogası gereğı sahıp oldugu bır parçası degıldır derken tabu kı sıkmülann dogal olnıadıgını one surmuyorlar Tıpkı anlağın otekı nıtelıklerı gıbı sıkıntılar da onun do ğuştan sahıp oldugu bır ozellık Ne var kı süantılar anlagın aydınlık yuzu adıyla büınen en temel yonune sın rruş degdler Bu ıddıa çeşıtlı onermele re dayanıyor Bunlann ılkı anlağuı aydınlık yapısının başından berı vaı olan temel ba ozellık olduğu Ikın cısı yaşadığımız tum sıkmülann esasen dunyayı çarpıtılmış bır bıçımde olgılamarmzdan kaynaklandıgı Sı kıntılar bu' bakıma gerçeklığe dayanmadıklarından ve sağlam bu temele sahıp olmadıklarmdan çok kınlgan oluyorlar Bır başka onerme de bu sı kmtılarla yuzleşmemıze olanak tanıyan guçlu çozumle nn oldugu Bu çozumler etkılı bu bıçmıde gerçeklıkle boguşuyorlar Bunlann anld ğa ozgu nıtehkler olması onlann gehştırdıp guçlcndı nlebıleceğı anlamuıa gelı nıamızı gprektıre cek bu neden yok tuı Çunku bu be ymle baglantüı fızıksel bır şey degıl dır Oyle olunca kaba anlaksal olgu lann beyınsel etkmhklp ılıntüı oldugu goruşunde sırurbıüm uzmanlanna ka nlıyorum Ancakbılıncın çok daha ın cehklı bu boyurunda beyınle anlaguı üa faıklı varlık olduğuna ınanıyonım Geı çekten de bıhssel sınrrb± mın kerıdıügınden gelıştırdıgı beyınle anlağın aynı etkmlığın degışmez üa yonu oldugu yonundekı varsayunı bilimsel sorgulama alarunı kısıtlıyor Boylesı bu varsayım büımın yalruzca keyfı olarak sınuü tutuunuş bu^ alana yanıt geürme ye çalıştıgı anlamına gebyor Beymle ılgıb bıhmsel oraştınnaldjdakı onca gelışme ve yeru buluş sayesınde bılım uısanlan belkı bu paradıgmanın dısına çıkıp, beyın büunınde kendı lerıne belırledıklen parametreleıı daha da genışletebıkrler B Budist bakış açısı Ornegın bılun ınsanlarının uzeruıe eğılmelerıru ıstedıgım bır olgu Tıbetlılerın olumden sorua "anlagm aydınlık yapısını ko1 nımak adını verdıklen duıurn Bu durumda lomı gehşmış uygulayıcıların son soluklannı verdıkten sonrakı bu"kaç gun boyunra duşun sel etkınlıklennı surdurduklerı soyleruyor Bu sure ıçınde bedende herhangı bır bozulma ya da aynşma meydana gelmıyoı Bılınç eşıgırun hemen alündakı "ıncelık lı bıhş" goruşu de ılgımı çekıyor Kışı sessızce otunjp bır şeyı duşunur ken dışandan herhangı bır durtu olmdksızın ansı zuı üflceye kapılıverıyor Bu durumda nedensellık oku neıeyı ışaret edıyor9 Ofke ya da başka bu duyguya yol açan bu ıncelıklı duşuncenın be yınden kdyridklandıgını one surmpmızı gerekürecek sonıut bu neden vaı m\' Yoksa bu uıcelıklı eşık ya da yarıbılınçlı duşunme durumu beyın de kaışılıgında başka duygulaıa yol açan bu et kı ydiatıyor olabılır mı ? Budıst bakış açısırid goıe tum otekı anlaksal sureçlprın doguştdiı sarııp oldugumuz anlaktan bı lıncın esas yapü5un oluştu lan ışıltıdan tuıedıgıne uıandıgımızdan suıır bılım tarafından uıcelenen tum anlaksal sureçlenn bılıncın bu temel yapısından kay naklanan ozellıkler oldugu da soylenebılır Bunlann bılıncın degıl de beyınden kaynak lanan ozelhkler olarak algılandıgı çağdaş sınırbılımde kanımca farklı bır bakış açısı geçeıh Bu ıkısı tepeden ürnağa faıklı şeylpr * Bunun Budızmde onem taşımasınuı çarpıcı b ^ nedenı, sınırbılımde oldugu gıbı tumden çevre ve beyne odaklandıgmızda degışebılmenız ıçın başka buüeıuu ornek almanız geıekmesıdıı Bır başka deyışle degışunı kendı başmıza gerçekleştırmek yenne başkalan bunu sızın adınıza yapmak zoı undddu^lar Dınm gerekleıuu duzenlı bubıçımde yenne getuenler bıle yaşamlannda koklu bu degışımın kendı kışısel çabdlanyla degıl de dışaııdan soz gelımı Tanııdan gelecegıne uıanırlar Sarunm en buyuk yanlış da bundan kaynakldnıyor New ScıenUst 24 Mayıs Çevırı Rıta Urgan ı Kışının nıhılıst bır goruşe sahıp oldugunu ve varlıgı ger çektp suregelen bır şeym var oldugunu turrıden yadsıdıgını duşunun Bu durumda çarpıtılmıs bır goruşten "sıkmtılı' bır zekânın dışavurumundan soz odılebılu Kışı bu sıkmtıü dunı md yalnızra "Çok kotu bu şey bu Hıç hoşlanınadım' dıyprek tepkı gosierdığınde çarpıülmış goruşten kur tulmuş olnıaz Çarpıtılmış bır gonışu onu salt kotuleyprek yok Pdemezsınız Kotulemektense mantığı devıeye sokmak geıplar SıkıntıL anlağa karşı koymak ıçın kışının soı unsuz bır anlağı gundeme sokrnasi gerplar Karışık duygular Duygular da anlagımızm ydŞdiıuımzın VP doğamızın bu paıvası okrıalan npdenıyle olum gıbıdırler (^plgelehm duygulann kımılerı yıkıcı kmıılen ydpındırlar Bu nedenle hangı turde duygulann yıkıcı hdngılenrnn yapıcı olduguna bu qoz atrnakta yarar var Hedeiırnız daha mutlu bır toplum yatdtrnak olduguıid yoıe boylesı bır büınçten yola çı karak yüan duygulan en aza ınduTneye yapıcı olonlan da olabıldıgıncp çoflaltmaya ça hşalım Bu noktdda anlagın esas yapısı konu sunda bırkaç şpy daha soylemek ıstıyorum 'ftnn vergısı anldğın bılıncın ozunu oluşturan ışıltüı yapırun sınırlerle üıntüı olduguna ınan Şımdı Batüıların "duygu" adını verdıkle rı tenmı ele alalım ve Latm kokenh bu sozcu (Jun 'duyulan dcvırume geçıren şey' bıçımm de belrrtılen arılamı uzermde duralım Budıst anlayışına gorc anlagı devınımp geçrrmenın ya da uyaı manın ıkı yolu vardıı Bunlaıdan bu tanpsı uslamlama ve ıpuçlarının goz onunde tutuldugu bıüşspl yoldur Duşunceye ağu hk veren bu yol genellıkle sevgı ve sevecenlıgı korukleyen olumlu duygulann oıtaya çıkmasına olanak tanır Bu" de anlagı devınıme ge çırmerurı çok daha anlık çok daha kerıdılı 855/11