Katalog

Dünyamn en görkemli ağacı İstanbul'da keşfedildi Trakya Karadeniz sahillerinde bulunan bir fosil, Dünyanın en görkemli, en devasa, en çok yaşayan Mamut ağacının 25 milyon yıl oncesine kadar Batı Anadolu ve Kuzey Batı Anadolu'da yüksek alanlarında yaşadığını gösteriyor. Ağaçlı linyitleri'nde, yaşayan fosil Sequoıadendron gıganteum'un (mamut ağacı) bir örneği bulundu. Mehmet Sakınç*, Alıye Aras " Necmı Aksoy ", Zuhtu Batı*" Muitafa Erdoğan* eçen yıl yağrrıurlu bir kış yu ııu ç ılışma odamın pencere sınden ITU rıunAydZdğdYeı leşkesı nde Maden Fakulte sı rıııı aıka bdhçesme bakdr ken çopleım ıçmde boylu boyuııca yatan kaıa kuıu bir ağaç dıkkdtımızı çeknuştı Ne ışı vardı onun oıada p Acaba o muydu 9 He men yarıırid gıtmeye karar veıdık Evet bu ış ten anlayaıı aıkadaşını yanılmamıştı O bıı bequoiddendron gıqdrıteum du Yanı kısacası gunumuzde yanüzca K Amen ka kıtdsırıın bdlısındakı Sıend Nevada Dağ lan nın çok daı bu holgosmde zorlııkla ya şarnını surduıırıeye çalışan dev mamut ağa cı Nereden gelmıştı7 Kım getırmıştı'? Bu so tulara cevap bulabılmek ıçuı Fakulte Dekdiıı Mahir Vardar a gıttık Ağacın 2 yıl once Mustafa Erdoğan taıaundan yetınldığını soylcdı Mustafa nırı kapısını çaldık Verdığı bügüer oldukça ılgmçtı Trakya nın Karadeniz sahıllerınde ge nış dldiüdid ydyılaıı bılımsel kaynaklarda Ağaçlı lınyıtlorı olaı ık bılınen Akpınar Koyu yakmldimdakıbu lınyıt ocağuıın kornuı ocvı yeleıı ıçınden alınmıştı Ocak sahıplermın Mustufa yı diayaıak buyuk bu ağaç kalmtısı vaı onu almak ıstcrmısuuz demesı ustune fosılın hıkayesı de başlamıştı Aııcak onu çoplenn aıasmda fark edınceye kadar 2 yıl dalu geçnuştı Uzuıılu gu5 ç a p ı d a l 15mkadardı Kokkısmıoka dar kdlmdı kı boyu 50 m cıvdi ında olabıludı Agaç on bahçeye getu üdı ve şımdıkı yerıne kondu (Şekıl 1) AvrdsydYtı Bılınılen Eıibtıtu su taıafmdan her ıkı yılda bir yapılan "lurkı ye Kuvateıııerı Çauştayı nda ağacı bu teb lığ ıle suııduk Sequoıa Ia ım enlen denuştık ya General Sher man Tıee adıyla büınen en eskı ya ^.ayan dev S gı ganteum 2 bOO 3000 yaşmda I 2b6 metrık ton ağırlığında Boyu yıyunleum fimdikı yerinde 83 80 m çapı II 10 m kereste keskındı Reçme kanalı yoktu Ya mıkıosko hdrmı 1 486 m i Bu dev ağaç dunya tarıhının bık ozellıkleı TYansveısal yondekı kcıtlcıde en muhteşem bıtkısı (Şekıl 5) odun heterojendı tlkbahaı odunundan yaz Yenn tarıhınde 12b rrulyon yülık bu odurıuna geçış anı yıllık halka smıılaıı çok geçmışı var bunların Dınozorlann dunyasın belırgındı Tracheıdlenn yan yuzleıuıde spı da Mesozoyık dorıemm &onlaımda kuzey ya lal kalınlaşma yoktu Yaz odununda kenarlı ıım kurede egemen olmuşlar dunya orman geçıtler tracheıdlenn radyal ve tanjansıyal larmd Kuzey Avrupa Greenland K Amen yuzeyleı ındeydı Ilkbahar tıacheıdlerının ka Kanada ve Kuzey Sıbırya da yayılmışlar yan Zdrlarında kenaılı geçıtleı çoğunlukla Hatta 2,5 rrulyon yıl oncesıne kadaı Batı Anatek sualı ve belugmdı Radyal/ışııii.al yonde dolu ve Kuzey Batı Anadolu da yuksek alan kı kesıtlerde ozışmlanrun kareye yakın şekıl ları yaşam yeılen olnıuş Fosil kayıtlan bunu de oluşu bu tuı ıçın tıpıktı Ozışuılaı ııun ılk gosteı ıyor barıar odurıu ıle karşılafama yerleıuıde ? 4 adet taxodıoıd tıp geçıt bulunuyordu (foto 3 Araştırma başlıyor 4) Ozışmlaıı homoselulet yapüıydı Geıuş İU Bıyolujı Bolunıu Botanık Anabılım lıklerı 1 2 yukseklıklerı 5 12 maksımum ?? Dalmdan Dt Aliye Aras ağaçtan aldığı orhucıe olaıak sayüniLbtı (foto 5) nekleıı laboratuvaıda taıunüadı odunundan Sequoıdendıon gıganteum hangı tuı yaptığı bir dızı ınce kesıt onu mıkroskopık lere yakın benzerlık gosteı ıyoıdu 9 A. Aras olaıak da bıı S gıyanteum olduğu yonun ın hazırladıgı tabloda Seguoıa sempervı deydı Ilk gorsel makro tanımı yapan aynı unıveısıtenın Ornidiı Fa kultesı Orman Botanığı Anabılun Dalından Necmı Aksoy un bir yıl onre boyledıkleı ı bılımsel ola rak kanıtlanmıştı Ağacuı odun dokusundakı onernlı ozellıklerı onu ona çok yakın oları akidbalaıuıdan kolaylıkla ayırabılıyordu Bu ancdk uzun laboratu vaı çalışmaları sonrasında dğaçtan yapüdn ke&ıtleı (şekıl 6) ıle mıkroskopık dunyasma gırılmesıyle mumkun olabıldı Inre ke sıtleı ve kaışılaştırma or neklerı bu fosil dev ağacı sıstematıktekı konumuna kolayca oturtmuştu Neydı bunu S gı ganteum yapan rridkroskobık ozellıkler' Odun heterojen ydpılıydı Yülık halkalar çok belırgındı Ilkbahar odunundan yaz oduna geçış anı ve çok G Sequoia: En görkemli ağaç ldxodidtede dilesuıe aıt oldiı Sequoıa cuısı herdem yeşıl dev yapılı ırı ve gorkern ü bueyleıe salııp Kozalaklı / Cuıuferae a^â^ lardıı Bu aılenın bırçok cınsı jeolojık devır lerde yaşamış ve komıuleşeıek fobüleşmı^, tıı Ounumuzde Athrotaxıs runnınghamıa Cryptomena Taıvvanıa Scıadopıtys Glyptostrobus Metasequoıa raxodıum Se quoıa Sequoıadendıon (.ırk.kıı ılt buıılaıa aıt 15 kadar turu bulunur Sequoıa laı Duııya ııııı halen yaşayan en goıkemlı ve en boylu ağaçlaııdır Ancak bequoıadendıon qıqanteuın uıı bu ayııcalığı vaı Ona mamut ağacı da denır Bıtkıler dun ydfainda en uzun boylu en fazla yaşayan on fazla çapa sahıp ağaçlardır Yolıuıuz K Anıeııka nın batL.mdakı ka yalık dağlarda bıerra Nevada laid duşeibe bu dğdçldiın aıasında kendınızı nasıl hıs serdesınız dıye sorsak ne cevap veıut>ınız9 Bıı uiian boyu oıtalanıa 1 75 nı ıse 90 m boyunda bir ağacın yanında tabıkı Gulı veı ın cuceleı ulkesındesınızdır (Şekıl Yaşlı yovdeleıde kabuklar o kadar kalm ve derındır kı yaşdrnının acırnasız ız leıı saııkı govdesıne kazuımıştu Boyuna deı ın çatlaklı yumıışak lıflı taıçm kumızısı ıenklı kabuklu yovdeleı 5izı kıpkıımızı bu dünyanın ıçvne bırakıveru Onun ıçm onla ıa RedVVood adı (Şekıl 4) da veıüu Aslın da Sıeı ıa Nevadalar da ıkı atkadaştıı onlaı Bu ı deıuze bakan saıp yamaçlarda mekan tutmuş okyanusya dan kopup gelen IUZ gaılaıla savıulan Sequoıa sempervırens dığeı adıyla sahü Sequoıa sı 3 bin yaşında Dığerı daha yukarılarda granıt tıpı t.eı t kayalaıı t>even oralaıda kok salan so ğukla ve karla boğuşan dımdık kalmayı başaıan dev Sequoıa ya da Marnut ağacı yanı Sequoıadendron gıganteum dur Bir de çok uzakldrda Çın uı kuzey baüsında vadılerde yaşayan Metasequoıa glyptost roboıdes Şekil 2 Dev S glganteum ve Insan Şekll 3 Insanlar ve S.glganteum 858/6