Katalog

Uyku saatİnİ belirleyen gen Uyku alışkanlıklan incelendi. Sabahlan erken kalkmak ya da "gece kuşu"luğu tek bir gene bağlı olabilir. Bedcn saatının qenetık yapısının dahd ıyı kavıanması smetıyle msanların gunlerıru daha ıyı değerlendırebüe ceklenne mandıyor Surrey Unıveısıte sı rıden Simon Archer baykuş vo erken kalkan canlılann PerJ adlı bıı genın farklı turlerıne sahip olduklarım dıle gefınyor ve bu farkhlı gın bıreym uykuda geçırdıgı sureyı belırleyebılecegıne manıyor Beyın dunyanın 24 saatlık çevıımme ayak uydurmak ıçm gece gunduz çevrı mınden yararlarur Bu nedenle beden saatı her gun ayarlanır Doğal uyku çevrımleı ı 24 saatten daha kısa ya da daha uzun olarılar garıp zamanlarda kendüerını uykulu ya da uykusuz hıssederler Archer ve arkadaşlan 100 denegın uyku alışkanlıklannı belırlemek amacıyla onlara, aralannda 'yapacak hıç bır ışını? ol masa kaçta kaLkardınız?" gıbı soruların yer aldıgı, HorneOstberg adı verüen bır anket uyguladı Daha sonra sabah erken kalkmaya ya da gece yaşamına en çok egüım gosteren deneklerın yanak hucre lennı ınceleyen araştırmacüar erken kalkmaya alı şık olanlarda Per3 genınırı daha uzun oldugunu gor duler Beynm zaman ayanndan sorumlu merkezı oları suprakıyazmatık çekırdekte devreye gıren bu genın ışlevı tam olarak bılınmıyor Doğal uyku çevrı mının çok daha uzun oldugu sarulan ve gu nun buyuk bır bolumunu uykuda geçıren gecıktınlmış uyku donerru sendıomu hasta lanndan alman kan orneklennı de ınceleyen aıaştıımacüaı bunlaım %75'ınde kısa Fer3 genının üa kopyası buJunduguna tanık oldulaı Bu da genın kısaltıkmş tuıunun da ha uzun uyku çevrımıyle ümtılı oldugunu ortaya koyuyor Gelgelelım uzmanlar uyku duzenmın tumden genler tarafindan behrlenmedıgı ne çevre koşullan ve toplumsal etmenlenn de onemlı bu payı olduguna dıkkat çekı yoılaı Gezegenlerin doğuşu, yıldızlardaki metal yoğunluğunu bağlı Bır yıldızdakı agır elementler ne kadar çoksa, bır gezegen sıstemıne sahıp ol ma olasüıgı da o denlı yuksektıı Bu tez Kalıforruya Umversıtesı astronomlarından Debra Fitcher tarafindan Sydney dekı Uluslararası Astronomı Bırlığı Konferansı nda açıklandı Fıscher 754 guneş benzerı yıldızın tayflarını ıkı yıl suıeyle Hubblu teles kopuyla ıncelemış Bu yüdızlardan 61 tanesının etrafında en az bır gezegenın dondugu bümmekte, gerıye kalan 693 yıldız ıse samanyolundakı yorungeleıınde tek başlanna hareket eder Araştırmacılar ozellıkle de yüdızlann metal yogunluguyla ügılenıyor astronomların metal olaıak kabul ettıklen, helyumdan daha agır olan tum ele mentlerdır Daha çok demıı, nıkel, tıtan, sıksyum ve sodyum uzerınde duran bılım adamlan, Guneş gıbı %0 0032 oranında demır ıçeren yüdızların gezegen sıstemıne sahıp olma şanslarının yaklaşık olarak %5 oldugunu buldular Oysa Guneş ten uç mısh daha fazla metal ıçeren yıldızların etrafında bır geze genın donme olasüıgı daha fazla Metal açısından en fakır olan 29 yıldızdan hıçbırının gezegenı bulunmuyor Araştırmacüar bu sonuçlan agır elementlerın daha kolay topaklaşmasına baglıyorlaı Yıldız ve gezegen aynı maddelerden dogdukları ıçın de yıldızın büeşımı oluşu sırasmda yeterınce maddeye sahıp olup olmadıgı konusunda fıkır veıır Fıscher bu bügılere dayanarak gunumuzde doğan yıldızların bu yuzden eskılerıne oranla daha fazla gezegene sahıp olduklannı duşunuyor "Aynca metalleı supemova patlamalaıı sırasında ortaya çıkükları ıçın, zaten ılk yıldızlarda metdlın bu lunması da ımkânsızdı dıyoı Uzay Teleskoplan Büımı Enstıtusu'nden Jeff Valenti. Obezlik Alzheimer Riskini Artırabilir 70 yaşındakı aşın kılolu kadmlann yaşamlaıınm daha sonrakı evreleıınde Alzheimer hastalıgına yakalanma olasüık lan çok daha yuksek olabüıı Aıaştıımacı lar hastalıgın onune geçılmesı ve denet lenmesı amacıyla uygulanan stratejüerde saglıklı beslenme ve yaşam bıçemı konu lanrıın ozellıkle vurgulanması geıektıgıne dıkkat çekıyorlar Bunama (demans) ve obezlik aıasmdakı baglantının kaygı uyandıncı bır bo yutta olducju ve heı ıkı duıumun gıderek yaşlanan gelışmış dunyamızm en on de gelen saglık soıunlaıı aıasında yer aldıgı belırtılıyor 2025 yılına dek dunya U7ermde ortalama 34 müyon bsunn bunama ugraması bpklenır ken, Amerıka ve Av rupadakı erışkın nufusunun yaııdan fd7İasmın aşın kı lolu olduklaıına parmak basüıyor Utah Eyalet Unıversıtesı nden Deborah Gustafson ve arkadaşları son 18 yü boyunca orta yaşlı 392 lsveçlı denek uzeıınde yaptık lan mcelemeler sonucuııda bunlardan 93 tane sırıde bunama belırtılenne tatuk oldulaı Bunama belırtüerıne 80 lı yaşlarında rastlanan kadınlann genellıkle 70'leıınde aşuı kılolu olduklan sap tctrıdı Deneklenn agırlıklannm küolannın karesıne bolunmek suretıyle bedenkutle endeksını (BMI) olçen aıaştumacüar nor mal deneklerde bu değetm 18 b üe 2b arasında degıştıgını gorduler Bunama belırtı lenne rastlanan yaşlı kadınlarda bu değer oıtalaması obezlik sının sayılan 28 ıdı Ekıp heı bu puanın Alzheımeı ııskını %36 oranında yukselttıgını ortaya koydu Dunya çapında 18 müyon kışıyı etkı sı altuıa aları bunarnaya henuz bır çozum getınlemedıgı belırtüıyoı Bunamaıun en yaygın bıçımlennden bın oları Alzheımer hastalıgına yakalanma olasüıgı yaşın ıleıle mesıyle bırhkie hızla aı tıyor Bunda gene tık ozellıkleı ın de bır rol oynadıgına temel genlerderı bın degısıme ugramış olan kışılerde bu hastalıga yakalanma ııskmın 16 kat daha yuksek olduguna dıkkat çekılıyor Londra meıkezlı Alzheınıer Deı rıegı araştırmd bolumu başkanı Virüsler, DNA'larını mermi gibi fırlatıyor Virüslerin kendi DNA'larını, ev sahibi bir hücreye nasıl ulaştırdıkları biyologların uzun süredir yanıtını bulmaya çalıştıklan konulardan biridir. Araştırmalar şimdi virüslerin DNA'larını yüksek basınç altında tutarak hücrelere fırlattıklannı ortaya koyuyor. Vırus ıçın yaşam kolay zıra uzerınde banndığı hucreyı kandınp yenı virüslerin toplanmasıyla ılgılı her turlu ısı ona yapünyor Gelgelelım, vırusun kendı başına yapması gereken bır başka zorlu şey de DNA'smı ev sahıbı bır hucrenın ıçıne sızdırmak Hucrenın ıç kesımmdekı sıtoplazma proteın ve başka molekullerden oluşan koyu ve tuzlu bır kanşım oldugundan, ıçıne bır DNA molekulu sokmaya çalışmak zaten hıncahınç dolu bır metro vago nuna bır dızı ınsan sığdırmaya çalışmak gıbı bır şey Kalıforruya Unıversıtesı molekuler dırımbüım uzmanlanndan Alex Evilevitch ve aıkadaşları virüslerin DNA'sını basınç altında tutmak suretıyle bu ışlemın yen ne getırüıp getırümeyecegını anlamak amacıyla bır basınç deneyı oluşturdular Once "Eschenchıa colı" turu bakterüerde barınarı ve Lambda adıyla bılınen bır DNA vırusunu F, colı zan proteını ıçeren ve Lambda'nın DNA'sını urlatmasına olanak tanıyan erıyıklenn ıçıne daldırdılar Aynca osmotik basıncı yukseltrnek ıçm durağan bır organık polımen, vırusun genomunu tumden dışanya fırlatamayacagı bır duzeye ulaşıncaya dek, gıderek artan yoğunluklarda karıstırdılar Virüslerin ıçınde faı klı basınç duzeylerınde kalan DNA mıktanndan yola çıkan ekıp Lambda'nın ıtme gucunu ve buna baglı olarak da ıç basıncını saptayabıldı "Proceedıngs of the Natıonal Academy of Scıences" dergısınde yayımlanan araşürma sonuçlan Lambda'nın bır DNA topu ışlevı gordugunu ve ıçtekı basıncın atmosfer basıncının yaklaşık 10 kat fazlasına eşıt oldugunu gosterıyor Basınç vırusun proteın duvarlan ıçmde bukulen DNA'nm yarattıgı guçlu molekuller arası etkılerden kaynaklanıyor Elde edılen verüer Lambda nın hucre ıçme DNAsını aktarmak ıçın ne kadarlık basınca gerek duydugunu ortaya koyan kuıamsal orneklerle de uyuşuyor Evilevitch soz konusu yontemın, DNA yerıne RNA uretenler de dahıl başka vırusle nn ıçındekı basınçların olçulmesme de yaıdımcı olabüecegıne dıkkat çekıyor Susanne Sorensen obezlı guı çozunı getnüebüen ender rısk unsurlarından bırı olducjuna bu durumda olanlann tek yapmalaı ı gereken şeyın meyvp ve seb ze au]Uİıklı bır beslenme duzenını be mrnseyerek daha sık egzersız yap mak ve aşu ı kılodan sakınmak oldugunu belu tıyor Beslenme duzenınm bunama nm onune geçümesuıde onemlı bır payı ol dugu goruşune katüan Erasmus Unıveısıtesı Tıp Merkezı nden Albert Hofm a n da kımı mıkıobesınleım Alzheimer üe bağlantüı olabüecegıne dıkkat çekıyor ve E vıtamını eksıkhgının hastalık ı ıskuu aı tuabüecegııu bulıı tıyoı Isveç te yapılan araştırma damar sertlıgı koıoner kalp hastahklaıı ve şekeı hastalıgının Alzheimer e yakalanma olasılı gını artııabılecegı goıu^unu desteklıyoı Araşürmaya katüan erkek deneklenn sayısı çok daha az oldugundan genış bedenle bunama atasmdakı üıntıye yalnızca kadınlarda tanık olundugu büdırüıyoı f 8S8/4 Hazırlayan: Rita Urgan