Katalog

Annelik dünden bugüne nasıl değişti? Kaliforniya Universitesi'nden emekli antropoloji profesörü Sarah Blaffer Hrdy'nin eski, zayıf, pasif ve bağımlı anne modeli, savana ve ormanlarda gördüklerine uymuyordu. Erkekle kadın her biri farklı stratejiler • Primatlardan kalan davranışlannuz son 2030 yıl içinde nasıl değişti? Başrnddn ben buçok kımse cınsel bakımdan ateşlı erkeklenn nazlı dışıler pe şınde koştuğu gıbı kesın btr ataerkıl çıkarsa ma yaptı Bu nedenle bılım addmldiı prırnat davramşlciiuid eıkek dışında bır de kadın bakış açısıyla bdktıgında qerçek bır donu şum yaşandı Bazılan bu donuşume femımz mı kattı Ancak gordugum kadarıyla başlan gıçta ıhmal edılen turuıı yaıısının ardından dıkkate almması dogru bılımın uygulandıgı nı gosterır Çok fa7İa bıreysel tarklılık buluııdu gunun fark edılrrıesı bu alanda çalışan araş tınnacılan, uretkenlık başanlannı ve sağlık lannı artırmak ıçm stratejıler ureten dışıleıle ügılı kuramlar gelıştıımeye ıttı • Bu şekilde duşunmeye, çocuklannı öldttren langur maymunları ttzerindeki çalısmalannızdan sonra mı basladınız? Çocuklarını oldurme cmsıyetler ara sı evnmsel etkıleşımle rın klasık bır ornegıdır Berum uzeruıde çalıştı gım langur mdymunla n, Hındıstanda tek bır erkek hakımıyetmde toplu halde yaşar ve her 27 ayda bır dışar dan gelen bır erkek tum toplulugu konrrolu altma akr Zoıla ele ge çırenlerden bırı selefı run yavrusunu oldur meye çdlışır Boylelıkle dışıyle çıfteleşebüme olasılıklarıru da arftı rırlar Çunku bebe Eski oyuna yeni kurallar: taşıyarak bir ölümcül savaşa tutuşmuştu. Erkek ve dişilerin etkileşimlerini yeniden gözden geçiren Hrdy, Mother Nature adlı kitabında anneliğe yönelik anlayışımızı zorluyor. deneyebılecegı ve ınsanlar ıçın de bunun olası oldugu fıkrını tartışmaya açtım Goru şum pek hoş karşılanmadı Sozgelımı 'The EvolutıonofHumanSexuaüty' kıtabıruyazan Don Symonı bu olayın evnmsel geçmışımızın bır parçası olamayacagını savunuyor Symoru. urı çıkarsamasına gore bır kadın kocasından kendısıne ıstedıklermı karşılaması ıçın para ve masraflı çocugu buyutme sı ıçın de yardımcı olmasını ıster Ancak ben kadınlan buçok faıkb yer den yardım toplayabılecek ursatçılar olarak goruyorum Symons ıse bu tur bır yardımın babalıgından kesm bır erkekten gelecegıne maruyordu Bana gore bu bambaşka bır ata erkıl tahmındı Çunku erkekler kendılennrn olmayan bebeklerm buyutulmesme yardım cı oluyorlaıdı Orneğın Habeş mdymunlarında dışı ler birçok eıkekle bırlık te olurlar ve erkekler de dışının yavrusuna dıkkat ederler üuney Afrı ka nın Mıkumı bolgesın de buluridiı Robert Seyfarth ıle Dorothy Cheney yenı dogan yavru lann yuzde 41 mın cr keklerce olduruldugu ııu ancak bu eıkeklerın dışmın bırlıkte olniddıgı eıkekler oldugunu sap tadılar Ryne Pdlombıt ın deneylerınde yavt usu nun saldınya ugradıgını goren dışı ydidını çagı nr ve bu yardıma çıftleş tığı erkekler koşar Bu kadar yuksek bır oran kadırun guvene bıleregı bır eıkegın ol madıgı topluluklarda geçerhdır Bu oranlar aynca Caneld gıbı Amazon topluluklarm da gorulur Çunku bu rada erkekler avdarı ellerı boş donebılır ve ya oleıek hıç donemeyebılırler Bu şdrtlar al tında da anneler tek bır erkekle bırlıkte ol ma rıskını alamazlar Boyle ortamlarda anneler 'pdrçalı ba bahk yaratırlar Ydnı kadının son 10 ayda bırlıkte oldugu erkekler kadına protem ba kımından zengın yıyecekler getırır • Bu ne kadaz yaygındır? Duşundugumden daha fazla Çok ba balı annehklerı mcelıyorum Ortaya çıkan tablo yalnızca Gurıey Amenka yı kapsamı yoı Ancak eğer resmı olmayan çokluluklan dahıl edersek bu olay çok yaygm • Bu tür bir annelik, gizlenen ynmurtlama evrimiyle de bağflantıb mı? Ben bunu 'ıidiı edılen yumurtlama ek sıklıgı' olarak tanımhyorum Yaklaşık olarak 175 pıımat turunun sadece ?7sı yumurtlamasını açıkça ılan eder Cınsel çekım Dar vm ın zıhnını hep meşgul etmıştır Ancak bı lım adamı olaya birçok erkegı baştan çıkar ınaya çalışan dışı açısından bakmadı Uıenıe devresını tamamen açıga vu ran ve vurmayan turleı ıçuı durum farklıdır Bunu ılan eden kadınların çevresınde çıftle şebılecegı tum erkekler bulunur Bu çok sı kıcı olsa da dışı bırkaç gun ıçınde ortalıga habennı yayar ve erkeklenn kendısı ıçın ya nşmaldi mı saglar • Langurlar neden bu kadar farkhlar? İjangurlardakı toplulukta tek bır erkek bulunur ve sadece erkeklerden oluşan gıuplaı da bu toplulugun çevresınde dola nırlar Dışı erkegıne ne zaman rastlayacagını büemeyecegınden yumurtlamasını fızık sel olarak ılan etmeyerek şans kapısını açık bırabr Bunu ılan etmemek djşıye hamıley ken bıle onune bır fırsat çıktıgında erkegı baştan çıkarma olanagı tanır • Çocuklan öldürmek, çoğul eçleri baştan çıkarmanın tek nedeni midir? Tabıı kı hayır Omegın grup ıçı çıft leşmelerden kaçınmak nedenlerden bırıdır Langur dışılerıyse yıllarca aynı toplulukta bulunan erkegın yenne dışardan bırını etkı lemeye çalışırlar • Bu çifte babahklara bakarak, atalarınuzın da çocuklarını yetiftirmek için çok yarduncıya gereksinimleri olduğunu söyleyebiliriz. Dıger maymunlara kıyasla insanlann, yardımcı olarak evrıldıklermden emın oldu gumu soyleyebılırım Bır ınsanı dogumun dan kendı besınuıı kendısı karşılayabılecegı yaşa kadar buyutmek ıçın 1 i mılyon kılo ka loı ı gerekhdır Hkel kadınlarsa yıyerek top lama yeteneklerme ancak ılenkı yaşlannda eı ışırler Kadınlara topluluktakı dıger kadın lann yanı sıra teyzeleı buyıık çonıklar er kek kardeşler ve hatta eskr sevgüüer bıle yardım ederler •Kadınların "daha nitelikli" çocuklar yetiştirme istemi ile erkeklerin "daha çok" çocuk yapma istemi arasında bir çekişme var gibi görünüyor. Bunu çözmenin bir yolu var mı? Drosophıla erkeklerının bırden fazld eşı vardır ve bpeırıüe bırlıkte semınal sıvı ıçınde toksık molekuller yayardk ureme ba şarüannı artııırlar Ancak çok fazla toksık olan bu molekuller dışmm yavru dogurma şansuıı artırırken dıger yandan ydşam iuıe sını kısaltır Rıce ıle Brett Holland ın yaptıgı mukemmel deneyde 44 nesıl boyunca eı kekleı tek bır dışıyle dışıler de tek bır er kekle çıftleştı Tdlırnın eduı sonunda ne ol ? du 44 nesıl sonra sperm toksık ozellıgıru yı tırdı Tek eşlı drosophıla erkeklerı TCarını sev ve omı onuılarıdıı felsefesını k ıbul ettı •Bunu insanlarda da denemeli miyiz? Symons Steven Pınker ın kıtabında anlatılan bır duşunreyı denemeyı onermıştı Lger bır erkegı yalnızca kansıyla torunlarını da yıne tek eşlerıyle bır adaya bırakrrsa 9 raz nesıller sonra ne olur Pınker ddadaialenn çok sıkılaraklan nı ınanıyordu Bense insanlann zına yapma ozellıklerının yanı sıra bırer ebeveyn olduk lannı da goz onune aldıgmızda bunun dog ru olmadıgını duşunuyorum Tek eşlılıge zorlanmış nesıller dıger anne VP babalarla korkunç boyutlara ulaşan bır rekabet ıçıne gırecek şekılde "hıper ebeveynler'e donu şebılırler Ote yandan gunumuzde çocuk bu yutme şekıllenn konusunda oldukça kaygılı yım Geçmışte bır başkasıyla sureklı ılışkı halınde olmayan çocuklar oluıdu Bugunse çocuklaı yuksek duvarlı evlerde yaşıyor bebek şışelermden beslemyoı ve sureklı bır saldrn tehdıdı altında yaşamıyorlar Iyı bakı ları bır çevrede yetışen çocuklar etrannı onemser Ancak çocuklar geçmıştekıne oranla daha az ılgıyle buyuyor New Scıentıst ?4 Mayıs 2003 • Peki ya insanlarda durum nasıl? Avcılıkla ugraşan toplulukldrdd erkekler LanguHarda babalıh bellrgln değlldlr. tarafından getırılen et eşlerıne veya yavrula Bu özelllk, yavnılan erkeklerden konır. nna dagıtılmak yenne topluluk ıçınde paylaşılıyor Botswanadakı ğınden mahrum bırakılaıı kadın sut errmr Kung toplulugunu ınceleyen ardştırmacüar meye devam etüğı zamankı yumurtlamasın eıkeğın bu paylaşımı toplulugu etkılemek dan daha once yumurtlar ve prestıj sağldmak ıçın yaptıgını behrtıyor Dışılerse boyle bır duruma hıçbırı lar Aynca çocugunu buyutmeye ruyetlı ak tam olarak ıyı olmayan bırçok tepkı verır raba veya dıger ydidrmsever erkekler grup Bunlardan bırı babalıklarını kanştırmak ıçm takı başanlı avcıldiırı etrafında toplararlar bır çok erkekle çıftleşmektır Erkekler de bu Boyle bır paylaşırmn ınsanlar gıbı evrım ge stratejılerı karşılamak ıçın yenı strate]üer geçıren turlerm bır parçası olduguna ınarayo hştrrırler rum • Karşı stratejiler, birçok kimsede btiyük bir şaşkınhk yaratacak; özellikle de baba olup olmadıklan belli olmayan birçok erkekle bir arada olmanın disilere yarar saglayacagı fikri... 'The Woman Thdt Neveı Evolved" kı tabımı yayımladıgımda dışılenn babalıgı kanştırmak ıçın birçok erkekle çıftleşmeyı • Yani insanlann da babalıklan hayli kansık mı? Bazılan ıçın evet bazıları ıçmse hayrr Bazı evrım psıkolojısı kıtaplannda msanla rın çocuklarınuı yuzde 10 unun babalan dı şında bırılerı tarafından kabul edıldıgı yazı yor Boyle bır ıstatıstık yanlış yonlendırıcıdır 858/10