Katalog

ztek uygaıiığı Avrupa'da rahim'le aüldı. lann, oglunu kurban etmek ısteyen Ibrahim'e bır koç sunmustu. Azteklerin neden böyle insancıl adetlere yonelmediklerini bulmak pek kolay degil. Agaç kabugundan oluşan eski Aztek yazmalanmn neredeyse tumu ulkenin ele geçirilmesi sırasında alevier arasında yok olmustu. Bazı büun adamlanrun ilginç teorileri şöyle: • Aztekler kanlı törenlerini uyusturucunun etkisi altında gerçeklestinyordu. Çünkü böl16.yy'a ak Mekslka yaz gede son derece etküı bir masmda kurban betlmleuyuşturucu kaynagı vardı. mesl 1 Ocm kadar büyüyen Teonanacatl mantannın benzer bir türü 42 çocuk isolan "Magic Mushroom" f'sihirli mantar") 60'h keletı ve bunyıllarda b a a hıppileri de mahvetmısti. ların yakmlannda ıse • Amenkab etnolog Marvia Harris'in yuksek mevkideki rahıple"neden yamyamljk" sorusuna buldugu yanıt re aıt oldugu sarulan yanmış ise daha ilginç. Harris'e gore Azteklerin insan kemıkler bulundu. eti yemelerinden protein eksüdigi sorumluydu. Meksika'da gerçekten de buyuk memeli Parçalanmıs kemikleri birlesnrhayvan yasamryordu. Azteklerin tükettüderi meye çalısan antropolog Xixnetek memeli hayvan köpekti. Koyun, keçi veya na Chavez, aynca çok sayıda boga gibi hayvanlarm hiçbiri bulunmuyordu. dagılmış kadın cesetlerıne de • Diger bır tahminse Orta Amerika'nm rastladıgını söylüyor. acımasız doga ve üdim kosullanna dayarayor. Bu tur buluntular çogaldıkça araşYanardağ puskürmeleri ve depremlerin eksik ürmacılann şaşkınlıklan da artıyor. olmadıgı bolge güçlü kasırgalarm ardmdan Sonuçta Aztekler astronomi ve sel altında kahyor bazen de yıllarca devam matematik bilginiydi. Tum çoeden kurakhğa mahkum oluyoıdu. cuklann okula gıtme zorunlulugu • Yoksa tum bu barbarbklar Azteklere vaıdı. Ve etnolog Gordon Whittaaskı Amerikan kulturlerinden mı mıras kalmışker Azteklerin goz ameüyatı dahı yap ü? 1.0.150 yılında kurulan Teotihuacan kalmütklannı soyluyor. Pekı nasıl oluyor da insanlan lan altnda kurban edilmiş olan 126 insan cetedavı ettüderi keskin obsıdıyenlerle aynı zasedi çıkanlmışt. Maya rahipleri ise Chichen Itmanda çocuklann bogazlan kesiliyordu? Bu zadaki magara benzeri bir yanga 30 erkegi çelıskı nasıl açıklanabilk? yuvarlamıst. Gerçı kurban gelenegı Sümerler ve Ama uzmanlar bugün artık tum tahminÇınlılerde de vardı. Ama bu gelenegın yerinı lerin, toplumu çok daha derinden etkileyen zamanla kilden yapılmıs heykelcikler aldı. Ve olaylann sadece küçük bir parçası oldugu kainsan kanıyla beslenen tannlar bınlerce yıl nısındalar. Kalp sokme törenlerinin evrensel sonra sarapla yetinrnek zorunda kaldılar. Kuı anlamın: kavramak için çok daha aynntılı göban gelenegındeki en buyuk adım ıse Hz. Ib rüşlere gerek duyulmakta. Ve şımdi bilim dünyasında baslıca uç faktör tartısılmakta 1 Sosyal faktör: Azteküler şıddete egimli ve kaü bir toplumdu. Ulke aralıksız olarak savaşıyor, askerler ve rahipler ışbırlıgı ıçındeydi. 2 PoUtik faktör: Kurbanlar kralın güç göstergesiydı. Bu aayede halkıra ve düşmanlannı korkutabilıyordu. 3 Pslkaaalitik faktör: Aztekleıde yamyamlık vaıdı ama sadece dını amaçlarla sınırlıydı. Ve Sigmnnd Frend a göre "totenî ziyafeti" ınsanlıgın en eski dinsel deneyımıydi Taröşma bundan sonra uygaıhgın eski dunyayla hiçbir ilişkisi olmadıgıyla svırüyor. Aztekler, insanlıgm ilerleyısıni simgeleyen guç merkezlennden 10 000 krn uzaktaydılar Roma, Atina, Babıl ve Memfis uygarhk surecının govdesını oluştururken, Meksiko'nun çevresı körbagıısak gibiydi. J Aztek metropolü Aztek kulturunun merkezı, Ispanyollann "uzaktaki Venedık" olarak gördülden gorkemli Tenochtitlan kentiydı. Kanallar ve bahçelerle örülmuş kentin kerpıç evlerinde buyuk aüeler yaşıyoıdu. Zanaatkârlann, doktorlann vc hatta hayat kadınlannın da yaşadığı 250 000 nufuslu metropolün limanı dogudaydı. Cortez, kraliçeye yazmış oldugu bır mektupta pazar yerinde 60 000 insanın bir araya geldiginden soz etmistir. 1519 yılında Cortezle birbkte Tenochütlan'a giren Bernal Diaz ise Aztek tapınaklanndaki kanlı töıenleri şu şeküde anlatır: Aztekler tapınagın tepesındekı platformda kurbanlann gogsunu çakmaktaşı bıçaklarla açıyor ve hâlâ atmakta olan kalbı söktukten sonra torende hazır bekleyen tannya sunuyorlar. Kurbanın bedeni daha sonra basamaklardan aşağı tekmelenıyoı. Aşagıda bede ni parçalayacak ve deriyi yüzecek olan rahipler beldiyor. Etler karabiber sosuyla tüketiliyor; kurbanın bıyıklan bıle torende kullanılmak uzere saklanıyor. Neredeyse tum etnologlar torenın doğru bır biçımde anlatlmıs oldugundan kuşku duymuyor. Sonuçta bu anlatım arkeolojık bulgularla da ortuşmekte. Ancak bazı aynntüar yine de taruşılıyor: Mesela kalbin gogus kafe iwun tizcrtnc utfo caHtnif Mck ıdo çaldarla kurbanlann kalplerıru söküp çıkanyorlardı. Bernal Diaz'ın belgelerine göre ölüleı bır tur karabıber sosuyla ("Chımole") tatlandınlı yor, gövde ve bagırsaklar yabani hayvan bannagındaki jaguarlara, panter ve yılanlara atlıyordu. Şimdiye dek 43 tapınagın temelini buliugunu söyleyen Alvaro Barrera'ran kanlı ılaylan belgeleyen bulgıılan şunlar: • Kazı alanının kuzeymde uzerleri sıvah 240 insan kafatasıyla orulmuş bir sunak oıtaya ^ıkanldı. • Ana tapınakta, obsidiyen baltalarla jarçalanmış 60 insan kafatası bulundu. • Yagmur tannsı Tlaloc'un tapınagında ıkları nmpaHakdö ahalan, ılgunıt 10 ton ağırtı La Venta (H 'ntgeUyor. İ.Ö. S00 mt IKytfOÇ litkrortayapkıyor (HMçd zülmedf) 1.6.400 Obntk kUltürit nün İS 200 900 Mayauygmhğ» I.S.800 THtal.Ma ya'mncn büyükkenti geliyor LS.U0 KiaMMaya metkezkrMn kuralMvehalk oyokionitttmttiy I.S.89» Okhenk za'yotrit sonyaak torih I.S. USI'e kadar ionUaya metkezkrl nkfüküfiı İS USI'e kadar son Moyo mttkezMn TEOTİHUACAN İS. 500 Teotihuacan kenti orta Amerlka nın en btlyük metropokı (200 000 nüfmlu) haline oetir»! yor; kentin en yilksek yapaı 6Sm yüksekllkteklaüneftapmağı. İS. 920 Tottek kenti Tu ta'nm kal kmifi Tolttkkr (Mnhln Ibza'ya uhfijfor İS. 1179 Toltekuy oonıoiniit kuzeyden geknkabl lekntyAıl İS 1İ2S 8afkent Tnochtitkm'mn kundufu I.S.14İ0 Aztek uygar Itğının kuru aaukralltzaoü,tahta pkifor. İS. 1487 "TemphMa yor'un kutsamfi unaında 20 M ı kifi kurban edUifor İS. 1497 Krai AhuHzoti II öcniçmdc Ouotc ıntuo icftnCn yapinw. İS. 1S21 S00 Iipanyol, J00 bln Kıukkrili'fit bkUkte Tenochtitlan kentin! ekgeçlrlyor. 852/9