Katalog

Aylak Bilgi Tahir M. Ceylan Aya İrini Yıllar once Aya Innı'deydım Bır sonbahar gunu taş kaldırımlarda çınar gazellerını ezıp tekmeleyerek ve bın beş yuz yıllık mermerlere el surerek gırdım ıçen, taş yapının ıçınde ve ıçmde, henuz havalanmış bır kuş gıbıydı beyecan Atrıum'da dıkılıp, Narteks'te dolanıp, ana mekânın uzun sutunlan arasından geçtıkten sonra, sol Nef'te sırtımı bır sutuna verıp taşın uzerıne oturdum Sutunlann arasına, şeffaf nar tanelerı gıbı kırmızı sandalyeler dızılmıştı, muhakkak kı, o taneierden bırısı de benım içındı, ama bedenımle Aya Irını arasına sandalye koymak, nara boğrunden bıçak sokmak kadar dayanılmazdı Onun ıçın ışte etlenmı nemlı taşlara bıraktım i gömleği nasıl giyilmez? Ruh hastalığının nasıl bir şey olduğu az buçuk biliniyor. lyi de, ruh hastalığı tam olarak neyin nesi? Bu sorudan yola çıkan Kaliforniya Teknoloji Enstitusu'nden Dominic Murphy ve Rutgers Universitesi'nden Stephen Stlch konuyu koklu bir biçimde yeniden gozden geçirmek uzere kolları sıvadılar. "Evolution and the Human Mind= Evrim ve İnsan Akh" adlı kitabı yazdılar. ıtabın bu bolumunde bu ıkı duşun dddrra akhn belıılı ıslevlprı nlan bu dızı yapıdan olustuğu na ve ruhsdl bozuklukldim bu yapılann bellı ortaml u d ı etkısız ~>lm^ılan ya da kpndılığındpn çok melerı faonucunda meydand qeldıÇ(ine dıkkat çtkıyoı Bu y i2ii ı Murphy meslektaşıyla bırlıkte gphştırdıkle rı kurrimuı ruhhdl hdstdlı<5ın bıyolo)ik kokenlı olduğu yonundekı yaygın gonıse nasıl ters duştu<3unu açıklı yoı Bu taşlar ne ateşler gormuşlerdı Nıka ayaklanması sırasında yananların ruhu bıle ortalıkta apaçık bakıyordu Kendımı bırden yırmıbeş yıl şempanzelerle yaşamış Jane Codall gıbı hıssettım Codall 1974'te Notre Dame'ı zıyaret ettığınde, taşlann sessızlığmde, dıp koşeden buyuyerek gelen bır klavsen sesıyle Bach'ın D Mınor Tocata ve Fugunu duymuştu Codall parçanın açılış temasına zaten bayılırmış, ama katedralde dınleyınce, muzığın, ruhuna gırıp kendıne sahıp olduğunu ve sonunda aralarındakı aşkın kendını oldurup, muzığı canlandırdığını soylemıştı Bıraz sonra burada da muzıkten bırılerı olecektı1 Munıh Fılarmonı Orkestrası bıze Max Bruch dınletmeye gelmıştı 1838 Koln doğumlu olan Bruch, geakmış bır romantık sayılır muzık tarıhınde ve sol mınor konçertosu, keman ıçın yazılmış en ıncelıklı sayfaları ıçerır bıldığım kadanyla Havanın yerıne buz varmış ve buzun ıçınde ınsanlar bırer fosılmış gıbı duşunun Aya Innı'yı, o buzu yara yara bırden orkestra sahnede yerını aldı ve buz boydan boya çatladı, çunku aynı anda yaylılarla, uflemelıler akortlarını tazelemeye basladı Obuanın, vıyolenselın, vıyolanın, flutun, klarnetın, kornonun, fagotun bırbınne kari}mış derın uğultusu yayı Iınca havaya, zannettık kı bır koşede kendı kendıne vucudun bır organı çalışıyor ve tanınmamış seslerı tekrar tekrar ku laklarımıza bırakıyordu Dekreşendosu, kreşendosu, 1/4 luk, 2/4 luk notaları ve ara sıra venlen S lerıyle muzık bır matematıktı ve bunca uğultudan bır matematık nasıl çıkacak merak edıyordum Muzık başladı ve orkestranın sunduğu melankolık tumceyı, keman solosu serbest gelıştırılmış kadanslarla ıkı kez cevapladı Sonra orkestra bır fortıssımoyla rıtmık ana temaya geçışı sağladı Keman bunu çeşıtlendırdı ve tema tum bolume egemen olup gelıştı Sonra melankolık ıfade tekrarlandı ve keman bır kadansla cevabını verdı, bolum pı anıssımo ıle son bulurken, kubbeye yakın yerden grı bır guveran patırdayarak havalanıp, lırık ezgıyı zoolo/ık bır temayla zengınleştırdı1 Sırtımı soğuk taşlara tekrar yaslarken dusundum kı, edebıyat sozcuklerın derın bılımıyse, muzık seslenn daha da derın matematığıydı Bu nem ve kuf kokan uhrevı yapılarsa kuşku yok taşın ve onları yontan ınsan elının tarıhıydı Insanın elı, beyınde en genış tem sıl bolgesı olan uzvumuzdu Insan ateşı yakar, tekerleğı dondurur, pıramıtlerı yaparken, kendını gıydırır, hamuru kararken, tarlayı surer, ekını ekerken kazandığı her becerının karşılığı olarak beyınde kendı alanını buyutmuştur el Onun alanı buyudukçe ıncelığı artmış, en tız keman notalarını olağanustu bır hızla çalacak becenye ulaşmıştır Bugun bu kemanı dınlıyorsam, dun Aya Innı'yı, pıramıtlerı yapan ustaların ırı ellerıne borcum vardır benım Bunları duşunurken, ıkına bolum başlamış, orkestranın melankolık ezgılerı, kemanın ateşlı temasıyla cevaplanıyordu, keman, sankı ısrarla hayatın zengınlığınden matematığın ustunluğunden, ınsanın yenılmezlığınden, taşlann eskımezlığınden, ınsan elının ulaşılmaz hunennden dem vuruyordu Koca orkestra, ısrar ettığı statukocu alız temasıyla, son bolumde dans ntımlenyle hayat bulan kemana salonun ortasına ırı bır çınar gıbı devnlerek yenılıyordu Buz enmış, salon su dolmuştu şımdı, ıslak bedenlerımızı haylı zaman kurulamayacaktık bız1 Muzık çok kesındı, mesela Nıhavendı Kebır makamında rasttan başlayan bır nıhavent dızıye, mutlaka nevadan başlayan bır buselık dızı eklenırdı Matematık de bu kadar kesındı ışte Hatta uçan guveranın, ıslak bedenlerımızın bıyolojisı bıle kesındı Bu kesın şeylerın toplamı, demek aslında hayatın derın anlamıyla kendısıydı1 [email protected] K tnsan doğasıyla ılgılı haıtgı goruşten yola çıkarak ruhsal bozukluklar konusunda yepyenı bır bakış açısına ulaştınız? Aklın her bın bellı ışlevleı ı ustlenmek uzere ta Sdilanımş faıklı modullpıipn ohışan buyuk bır dppo olduc^u yonundekı evıımfael nüıbılınıuı oldukça beylık bır goruşunden yola çıktık BIZP gore akıl evrılmış LŞ levlerı olan bu yapılaı dızısı ve ruhbdl bozukluklaı da bu yapılaıın teklemesının bır sonucu Bu goruş bugun ruhbılımde egemen olan ve luhbal bozuklugu bu be yın hastalığı olaıak algüayan goruştpn çok farklı Çok sayıdd ı uhbılımu molekuler açıklamdldr getıımeye ça lışırken bu moduller aıasındakı bılgı akışmın bılışsel yonunu gozden kaçuma egüımınde la en ufak bu yuzleşmenm bızde korkıı uyindnm'rının ardından kunı şeylerı son derece uıkutucu buldutju muzu bılıyoruz Ruhbüımcıleıırı tanı koymalarına yaıayan ve kı t>dca DSM olaıak bılınen üidjnostıcs uı 1 Statıstıc d Manual of Mental Dısorders= Ruhsal Bozuklukldi Taııı ve Istatısüksel El Kitabı n d ı lrte olarak sunulan koıku lard bu goz atacak olıusanız burüann kan yukbeklık yüan gıbı bellı fobüer ya da koıkular olduğunu gonu sunuz En yaygın korkulaı sankı uii>anoQlunun evıuikîel geçmışındp çok da mantıklı sayüabılpcpk korkulaıın bu' ızduşumu gıbıdıı Ve otekı ruhsal bi^ukluklann tersınp k ^ıhılaıın bıçımı evrmibel ışlevleı e tıpatıp uynıaktadıı Oyl( kı soz gelımı kan gordu<Şumuzde baygınlık geçıııyotsak fizıksel sıstemın bloke olnıosı sonucunda bdyüıııaınız şok geçırmpmızı engelhyor Peki, ya sistemde bir tersllk oldugunda nasü bir etki meydana geliyor? ü zaman aklın başka genel amaç unsuılaıı olu yor ya da meıkezı uslamlama sıstemlenne baglayabı lpcegımız çok onemlı bozuklukldi oldbılıyoı Kı^uıın kendısme çok yakın olan bırının geneUıkİP p'ının bıı başka kopyasıyla yer de^ıştudıgı sanısına kapıldıgı Capgras kuruntusu bana goıe bunun çok hoş bır oı np gı Burada ıkı farklı ÜUIUII ÜOZ konui>u Bu"incısı yuz tanıma modulunde bır terslık olu yor ve kışıye benzeı bu yuz sunmasma karşın o kışı nın eşı olduğunu onaylayan duygusal tepkıden yoLsun oluyoı Bu nedenle kı^ı kdi9iuUi da eşınm bu' üazı olduĞju sarıısı na kapılıyor Ikıncı olarak bu kısılpıın du şunme bıçımleıınde de bu tti^ lık oluyor Bunların caız goıulerı ınançlar çıtası daha yuksek oh bılır Bu da kışının bırıleı ının ol duğu mancına kapıldıgı Cotaıd kuruntusu durumurıa bu açıklık getırebılu Asıl soıun merkezı uslamla ma sıstemlennı hıç anlamadıgı mızdan kaynaklanıyor Kunı araştırmacüar gunıımuz büımınp ulaşılamayacagma ınamyoıldi Bu ınanç doğru ıse o zaman ku runtu ya da başka mantık dı^,ı du rumlara ıyı bır bılgı ışlemspl açıklama getuTnemız dc 1 ın ık sız olur ve psıkıyatrı daü yerınde sayaı Bu yapılaı nasıl tekliyor? Ya bızzat sıstprnın kendısınde bır teıslık mpyda na gehyoı ya da kui>uibuz ışleyen bu sıstem kendısıne hıç de uygun olmayan bır ortamld kdişüaşıyor Kaygı ve koıkulaı ıkınu kategorıye cuk oturuyor gıbı Onlar Tum bunlar DSM'yi hangi konuma oturtuyor? 852/6