Katalog

Marmara fayında yeni bulgular Marmara Denizi içerisinde 2000 yılında bulunan ve Kuzey Anadolu Fayı'nm batı devamını oluşturan Ana Marmara Fayı'nm kuzeyinde ve güneyinde yer alan alanlorm iç yamulmaların birbirinden değişik olduğu görüldü. Cüney blok, kuzey bloğa nazaran daha çok iç yamulma sergiliyor. Bunun nedeni Fayın her iki yanında değişik türde kayaçlann yer alması. Bu asimetrik durum, meydana gelebilecek 7,6 buyuklüğünde bir depremde fayın kuzeyinde, yani İstanbul ve çevresinde deprem esnasındaki hareketi 5 kat azaltabilir, deprem merkez üssünün sanki 1011 km İstanbul'dan daha uzakmış gibi algılanmasına neden olabilir. 8u oiumlu çıkarımlara karşın Yeşilköy ve geniş çevresinde beklenen odaklanma buralarda hasarı arttırabilir. Aynca, Çınarcık civanndaki normal fay kümesinin 7,6'lık bir Ana Marmara Fayı yanal atım depremini mütakip, 7 büyüklüğünde bir normal fay depremi üretmesi de muhtemel görünmektedir. 272* 28* 284* .8 8 29 7 412 1V 2.08 09 urfec* br«*k 40 8 404" Şekll 1. Marmara Denlzl İçerisinde Ana Marmara Fayı. Fay 1912 ve 1999 deprem kınklan arasında uzanmaktadır. mektedır Mead ve dıgerlerı (dıpnot 2) fayın uzerınde olçulen haieketm lııç ıç yarnulması gostermeyen ıia kutle arasındakı ha ıeket gıbı olrnadıgıru gormuşlerdır Bunun uzerıne fayın bclb bu deı uılıkte kıtlendıgıııı varsayarak bu kıtlenme derınlığınden dalid sıg oaln yeıleıde elastık etkılerın var olup olmadıgını kontrol etmışleıdıı Şekıl 4 elastık etkı kavramını açıkla maktadır Fay bell bu z deı ınlıgının altında duşey bir duzlem halındeyse bu duzlem uzeınıdekı hareket, z derınlıguıden daha sıg olan yerlerı elastık olarak buker z de ı mlıC|indpn daha sıg olan yerlerde fay duz lemı uzeıınde hıç haıeket yoksd, /. derınlıgı altındakı tum hareket tamamen elastık yaınukridyld karşıldnmdk rorundadır Buna mukabü z deı ınlığınden daha sıg yerleıde fay hern kayarak hem de çevresındekı bloklaıın elastık yaınulrndsıyld hareketı karşılayabılır FJastık yamulma fayın her ıkı blokundd dd fdyd ndZdrdn tamamen sımetrıkse (kı bunun boyle oldugu hep farzedılır) fayddn uzaga doğru bloklar uzerınde clastık etkıden oturu oluşan hız ddgılımı da sımetrık bir grafik çızecektu (şekıl 4) Mead ve arkadaşlan (dıpnot 2), fay uzerındekı kdymd hızı GPS'den elde edılen hız ve kıtlenme derınlığını (z) dıkkate dlarak bu parametrelerden fayın yerını bılı nen yerıyle çakıstıııp çakıstıidrridydcaklannı denemışlerdır Kendıleı ını hayrette bu'a kan sonuv, fayı Maımdid hdvzdsının en guneyıne koyduklan takdırde bıle küıtlenme deıuılıgıru 6,5 krrıden daha derıne çekme nın ımkansız olduğuduı Hele fayı Le Pıchon ve dığerlerının (dıpnot 1) harıtaladığı ycıc koyduklan takdııde kıtlenme derınlıgı neredeyse sıfiı kılometıe deıuılığe kadaı tu manmaktadır Yanı fayın gerçekten buluııdu^u yeıde latlenmesı mıkdnsı/ gomnmektedır Tabıı kı ne kıtlenme derınlığı sıftr kılometredır ne de fdy Marmaıa havzasının ta en kuzeyındedır Bellı kı Mead ve dığer leıı hesapldiını yaparken yanlıs bir varsayundan hareket etmışlerdır Bız bu varsayırnın ne oldugunu bulabılrnek ıçın fayın bılı nen yerı ve kuvvetle tdhmın edılen kıllenme derınlığı hdkkındakı verılerı goz onune alnıayı duşunduk Bu yapıldıgı zaman Aııa Maınidid Fdyının kuzeyındekı ıkı GPS ıstasyonunun (MAER ve SELP Şekıl 3) hıçbu elastık etkı gostermedıkleı ı goıulmcktedıı Bu duı uııı dd fdyın kıtlerıme derınlığı yaklaşık 10 km uzerındekı hız da yaklaşık 22 mm/yıl olrna lıdır Anrak bu kabul edıldığı takdırde bu sefeı fayın yeıı geıçekte bulurıduğu yet den \? kılomctıp guneye kaymaktddu (Şekü 5A) Tabıî kı bu dd muml un değıldıı Gerıye tek bir ıhtımal kalmaktadır Fayuı heı ıkı yanındd elastık ydmulmdnın sımetrık da ğıldığı vaısayımı yanlıs olmalıdıı Bu ıhlınıal şekıl 5B'de ıncelenrnıştır gerçekten fayın bılırıen yeı ı sımetı ık olduğu far/ edılen bir hız grafığının çıft yanlı sımetı ı ekseııuıo oturtulduğunda, go/lenen geıçek hızlıın gıafığe otuırrıadıklıı goı ulmektedıı Şekıl 6 ıse hem hızları hem de fayın yerını geı çekçı bır 10,5 km kıtlerıme derınlığı ıle bırlıkte dıkkate alan "geıçek" hız grafığuıı gohteı mektedır Bu hız grafığınden yanı Arid Marma ra fayı'nın guncel haıeketlerırıden çıkarı kaçındmaz sonuç Fayın kuzey ve guney blokları ıçeusuıdekı elastık defoımasyonurı dsımetrık olarak dağüdığıdıı Şekıl 7 bunu göstermektedir Xavıer Le Pichonl, 3, N ChamotRookei, C. Rangın! ve A M C Şengor2 G iriş: Bu nidkdlenın amacı 2000 Yazında Marmara Denızı'ndc Fıarısız draştııma gemısı Le Suröıt ıle TUBIAK şemsıyesı altmda yapılan aıaştıırnaldr esnasında harıtalanan buyuk yanaJ atımlı faym (bkz Le Pıchon ve dıQerlerı, 2001 ) kınematık (yaru hareketıyle ılışkın) ozellıkleıırıı udelemektır Bu ırdelemeye temcl alınan veııleı Le Suıöıt seferı esnasmda toplanan detaylı derınlık bılgısı ıle Meade ve dığeılerı tdrafirıddn 2002 yılında yayımlanmış olan Kurcscl Yeı layıııı Sıste rtu nden (GPS Global Posıtıonıng System) elde edüen jeodetık bügüerdıı Elınızdekı ozet, 2003 yılında Journal of Gcophysıcal Reseaıch'de yayımlanrnış bir makalenm kısaltılmış ve basıtleştııılmış şeklınden ıbarettıı Kuzey Anadolu Fayı'nın tumu hakkm dakı son genşrneler hakkında bılgı sahıbı olmak ısteyen okuyucular Şengor ve dığerlerının CBT'de yakında çıkmış olan ya zılaıına bakabıluleı Ana Marmara Fayı'nın kinematiği Ana Maı mara Fayı detayda ıkı bsım ddiı oluşmakla beıaber (Şekü 1 ve 2) as lında kabaca bir kuçuk daırc yayı tdnımla maktadır (Şekl 3) Şekıl 3 de gorulduğıı gı bı fay boyuncd GPS venlerının gosteıdığı hareket bu ıddıayı desteklemektedır Ku zey Anadolu Fayı'nın Ana Marmara Fayı nın dogusunda kalan kıt>nu Nıl ddtdhi yakınldnnda bir nokta etrafinda çızılebılecek bir kuçuk daııerun bir yayını ızlemektedır Buna karşm Ana Maı maı a Fayı nın bu yayını oluşturduğu ddirenın merkezı ISG 36,1 °K ıle 28,68°D noktasındadu Bu konum son derece detaylı bir ırdeleme sonucu bulunmus olup hata payı 1 dereceden azdır Bu da Ana Marmara Fayı uzerındekı hareketın, fayın her noktasında lıe Pıchon ve dığerlerırun (3 ve 4 dıpnotldi) one surduğu gıbı, saf yanal atım hareketi gosterdığını destekle Asimetrik deformasyon neler imâ ediyor? Fayın ıkı yanındakı malzeme ıle ılgıh çıkanmlaı Fayı kuzeyden ve guneyden sı nırlayan blokların gosterdıklerı elastık yamulma farkı ıhmal edılebılecek kuçuklukte değıldu Bu da yarrıuldn mdlzemenın bu yuk bır olasılıkla kuzeyde ve guneyde de ğışık ozellıkte olmasını ımâ eder Gerçekten de, Fayırı kuzeyı, buyıık olçude yaşlı ve mukerrer dağoluşum olay ları geçırmış gıanıt ve andezıt sokulumla nyla katılaşmış istanbul Blokunddiı" gurıeyı ıse yaşldrı en çok 150 ılâ 60 mılyon yıl Şekll 2. Ana Marmara Fayı'nm değlslk parçalan. Fayın bu fekllde basltlestlrlldlğlnde nasıl "parçalı" goründüğüne dlkkat edlnlz. Western Fault=Batı Fayı, Çınarcık F.= Çınarcık Fayı, Canoi Fault Canos Fayı. 28 Şubat 2002 deprem çbzUmü Batı Fayı Uzerlnde saf sağ yanal atım göstermektedir. Düz göhinen "ortalama" çizglller, gerçekte küçük dalre yaylandır. 871/6