Katalog

Voyager Güneş Sistemi'nin sınırlarını zorluyor ASA nın Voyager 1 uzay keşıf aracı, ınsan olıyle yapılmış hıçbır ara cın ulaşmadığı yerlere gıdıyor Aracın 1 Aqustos 20ü2'de Guneş Sıstomı ıle denn uzay aıabuıddla sırurı geçtığı sandıyor , t "Bu taııhı bır an" dıye konuşan Maryland'da Laurcl'dGkı Johns Hopkıns Unıveısılesı nden Stamatios Krünigis, ' Guneş'ın sıcak atmosferınden ılk kez çı kabıldık dıyor Vöyager'ın 26 yıllık 13 müyaı kılornetrelık yolculuğunda sınıı olarak bümen kmdrnsal çızgıyı sonlanma şo ku (termınatıon shock) aştığı sanılıyor Cuneş sıstemın ın sınırlan fızıkçüeı ıçııı her zaman merak konusu olmuş Bu sınır da, Guneş'ın urettığı parçacıklar ve elektromanyetık enerjının derın uzaydakj benzerlerıyle kafa kafaya çarpıştığı ongorulu yor Benzer şoklar dığeı guneş sıslemlen çovresınde ve supernova derulen patlayan yıldızlara yakın bolgeleıde de meydana gelır Sonlanma şoklannın benzerlerını Evren'de gormek mumkıın" dıye konuşan Ann Arboı dakı Mıchıgan Unıversıte sı'nden guneş fizıkçısı Len Fisk, "Kendı şokumuzu yerınde gıdıp gorunce, dığeı şoklar hakkuıda da bılgı edınebılırı?" dıyor N lır Fısk bu konu da şoyle konuşuyor "O zaman Cuneş Sıstemı'mızın nasıl bır ortam ıçınde bulunduğunu kesın olaıak arılaycagız" Astrofizikçiler insansız uzay keşif aracı Voyager 1 'in Cüneş Sistemi'nden çıkıp çıkmadığmı tartışıyor. Voyager'in görevı Voyager Interstellar Mıssıon'ın (VIM) temel hedefı, Guneş Sıstemı'ne komşu bolgelerı keşfetmek, Guneş'ın etkısı dısında kalan kısımlan ve otesı hakkında bılgı toplamak Bu arada Guneş'ın manyetık alanının dış sının (helıopause) ve guneş ruzgarının dışarı doğru akışı ın celenmış olacak AU) mesafedeydı Voyager 1, Guneş Sistemi'nden yıldd 3 6 AU hızla uzaklaşıyor Bu arada Guneş Apeks'ının (Gu^^^^^^^^^^ neş'ın yahnlardam m m m ^ ^ ]Q yıldızlara gore hareket yonu) genel yonune doğru ku?ey eklıptık duzeyının 35 derece dışında yol alıyor Voyageı 2 ıse, Guneş Sıstemı nden ydda 3 3 AU hızla uzaklaşıyor Bu da guneye doğru eklıptık duzeyın 48 derece dısında yol alıyor îkı Voyager da Guneş Sistemi'nin dış sınırma doğru hızla ılerlıyor Bu bolgede Guneş'ın etkısı azalarak yıldızlararası uza yın etkısı hıssedılecek Bugune dek bu VİM'in evreleri VIM ı uç dşdmdda ele almak geıekı yor Bunlar sonlanmd şoku evresı heılos heath (guneş kını) evresı yüdulaıaıası ke şıf evresıdıı Bu ıkı Voyager VIM e başlaı ken Guneş'ın manyetık aldnı ıle kontrol edılen bu ortamda yol alıyorlaıdı Bu durum hâlâ devam edıyor Bu sonlanma şok evresmdekı karakterıstık oıtdmdır Gu neş'len bellı bır mesafede supersonık (sesten hızlı) guneş luzgârlaıı, yıldızlara rdsı ruzgâr tarafindan engellendıklen ıçuı daha fazla genışleyemez Uzay aracı, yü dızlararası ruzgârlaıla guneş rüzgârları nın karşıldşmasının sonucunu sonlanma şoku olarak algüar Bu bolgede guneş rüzgârları supersonıkten subsonık hıza ıneıken, plazma akışında ve manyetık dldn Projenin özellikleri VIM 1989 yılında Voyager 2 uzay dracı de Neptun'un yakınların dan geçerek tamamlanan Voyager Prımary Mıssıon'ın (VPM) bu devamı Voyag e r uzay gemısı nın zıyaret ettığı son gezegen Nep tun Voyager 1 Jupıter ve Satum'un gezegen sıstemlerının yakının dan geçış surecını tamamlarken Voyager 2 Jupıteı ve Sdtum'un yanı sıra Uranus ve Neptun'un yakmlaıından geçış mısyonunu tamamladı VIM'ın baslangıç aşamasında ıkı Voyager uzay aracı 12 yıldır uzaydaydı Voyager 2 Ağustos, Voyager 1 Eylul 1977'de firlatümıştı Voyager 1 Guneş ten 40 AU (Astronomıcal Unıt, Dunya ıle Guneş arasmdakı mesafe, 150 mılyon küometre) uzaktaydı Voyageı 2 ıse 31 AU uzaktaydı Temmuz 2003 tarıhınde Voyageı 1, Guneş'ten 13 3 Mılyar kılometre (88 AU) Voyager 2 ıse Guneş'ten 10 6 Mılyar kılometre (70 Değişim rüzgârları Ktımıgıs'm yaptıgı hesaplaıa gore uzay aıacınm sorüdrırna şokunu geçen yıl aşrnış olması gerekıyoı Aracın verdennı ınceleyen Krımıgıs aracın gende bıraktığı ızındekı guneş ruzgârlannın temel olarak 'olu" olduğunu belııüyor tlgınç olan Krımıgıs'm ekıbmın şubatta guneş luzgdrldnnın ızıne yenıden rastlaması Bılım adarnları, Guneş'ın faalıyetlermdekı aıtışın ruzgân guçlendırdııerek Voyageı 'm erışemeyeceğı bır noktaya ıttığınden kuşku duyuyoı Maryland Unıversıtesı'nden Frank McDonald ve ekıbı, farklı tıptekı parça cıklan olçerek Voyageı 'ın şoka çok yaklaştığını üeıı surerek şoyle konuşuyor' Eldekı verılere farklı bır gozle bakarsanız, farklı sonuçlar elde edersınız" Geıçek heyecan, Voyager'ın kesm olarak sonlanma şokunu aştığı zaman baş layacak Aracın pıllerının bıtmesının beklendıgı 2020 yılında Voyager, Guneş Sıstemı'nın "Yay şokubow shock" denılen son engehnı de aşacak Bu bolgede derın uzayın yıldızlararası boşluğu (vacuum) Guneş tarafin dan yana doğru ıtı bolgeye hıçbu uzay aracı enşemedı Vo yager'ler buradan geçecek ılk uzay araçları olacak Bu bolgenın Guneş'ın 8 ıle 14 müyar mıl uzağında yer aldığı duşunulu yor Bundan sonrakı 5 yılda ıkı uzay aracının sonlanma şok bolgesını geçeceğı tahmın edılıyor Bu bolgede saatte bır mılyon ınıl hızla esen ruzgârlaı satte 250 00 mıl hıza duşuyor Bu da ruzgârın helıopase'a yaklaştığını gosteren onemlı bır gosterge Voyager'lar sonlanma şok bolgesını aşuktan sonra 1020 yıl ıçınde helıopause'u geçecek Voyager laıin elektrık enerjısı ve yol almalarını sağlayan yakıtı 2020 yılına kadar dayanacak gıbı duruyor O tarıhte Voyager 1 Guneş'ten 12 4 mılyaı mıl (19 9 mılyar Km), Voyager 2 ıse 10 5 mılyar mıl (16 9 mılyar Km) uzaklaşmış olacak Zaman ıçınde Voyager'lar dığer yüdızları da geçecek Yaklaşık 40 000 yılda Voya ger 1, AC+79 3888'm (Camelopardahs takımyıldızının ıçınde bır yıldız) 1 6 ışık yılı (9 3 trılyon mıl) uzağından geçecek 296 000 yıl sonra ıse Voyager 2, Sırıus'un 4 3 ışık yılı uzağından geçecek Sırıus gokyuzundekı en parlak yıldız Voyageı'laı belkı de sonsuza dek Samanyolu nda dolaşıp duracak yonlennde değışıklıkleı meydana gelır Sonlanma şokundan çıkınca sonlanma şoku evresı sona erer ve helıosheath keşıf evresı başlaı Sonldiımd şokunun tam yen bılınmedığı ıçm Voyager 1 'ın sonlanma şoku evresını, Guneş'ten 80 ıle 90 AU uzaktayken, 2001 ıle 2003 yılındd tamamlayacağı duşunuluyor Hâlıhazırdakı tahmınlere gore sonlanma şokunun yeı 185 (5 artı veya eksı) AU cıvannda Sonlanmd şokunu geçtıkten sonda , uzay aracı heLosheath bolgesıne geçecek Bu bolgede de Guneş'ın manyetık alanı ve guneş ruzgârlanndakı parçacıklaıı etkısını korur Helı osheath keşıf evıesı, helıopause u geçınce son bulur Helıopause, Guneş 'ın manyetık alanı ve guneş ruzgârlarının son sınırıdır Helıosheath'ın kalınlığı bıluınuyor onlarca AU kalınlığında olabüır Bu da bu bolgenın bırkaç yılda geçıleceğı anlamına gehr Helıopause bolgesı geçüınce yıldızlardrası keşıf evıesı başlar Bu bolgede uzay aracı, yıldızlararası ruzgârldrın etkısı altına gırer Kaldı kı VIM ın nıhaı hedefı yıldızlararası keşıftır ^ ~~ Reyhan Oksay Mıssıon Weekly Repoı ts 871/4