Katalog

Itırlı bitkiler cenneti: Maki üzerine 1 yuzyü bır bakıma kavramlann ye rııden ârüamlandırıldıgı çagdır Aı tık hıç kımse ormam "ağaçların ozellık le de kerestelık agaçlann oluşturdugu qe mş alaıılaı" olaıak goımuyor Bır tur "ışlet me" olarak hıç gormuyor Tum dunyada son deıece guııcel olan bıyolojık çeşıtlılık vo genetık kaynak kavramlan orman alanlanru da ıçermekle bırlıkte çok daha fazla bu anlam taşımaktadır 'T'um dunya bıyolojık zenguüık bağlanıında yuzleıce denız kaıa ve kıyı ekosıstemını degerlendırırken ulkemızde potansiyel orman alanlannın kriterleri arzu edüen duzeyde somutlaştııddnidnuşlu 2 "Maki" kavramı ilgili bilim çevrelerinde de hâlâ tartışılmaya Floravejetasyon En gencl tanımı üe " bır lokalıtede devam edilmektedir. Hepimiz daha ilk ve orta öğrenimde veya belırlı bır co^rdfık dlanda dogdl olaidk tum alt tur ve varye "makinin" ne olduğunu öğreniriz. Akdeniz iklimi ile özdeşleş yetışen lıstesıbıtkı turlorı üe ısımlendııümektelerın Flora olaıak tedrr Buna karşılık " herhangı hıı cografik tirdiğimiz makiyi, Ege ve Akdeniz kıyılannın doğal bitki örtübolgenın herhdiıgı bu kesunuıde buluıidiı sü sanınz, ya da bize öyle öğretilir. bıtkı tıpleımın alanda farklı şeMeıdc du lanır Bu rnaddenm hemen altında, "ancak " dıye boşldyon A'doıı J'ye kadar 11 habıtatın "orman sayılmadığı" ıfade edümekte dıı Bunlar diasmda yer alan "sazhklar", "atep bitkileriyle ortulu yerleım" onenılı kısnıı "heı çeşıt dıkenlıklerın" onemlı kısmı "funda veya makilerle örrülü" bııçok yeı Oırndrı Kaııuııuna goıe oıman değüse de taraf oldugumuz yukandakı uluslardidsı sozleşrneleı ve ulusal çevre mevzuatımız gereğı (bknz Turk Çevre Mevzuatı, Tuıkıye Çevıe Vakfi Yayııu, II cılt, 1204 sayfa, 2 Ba Rim 2000) bakımındarı son derece onemlı olabümektedır Bunlaımdıkkdte değeı kas mmın çeşıtlı statulerle korunuyor olrrıası olarrılu bıı dıuumduı Bunakaışüıkfundalık VP makiliklerin buyuk kısmı koıuma kapsdmı dışmdadıı zenleruş bıçunuıe Ve]etasyon adı veı ılrnek tedır" Kısaca Flora bitki listesi, Vejetasyon ise Bitki Örtüsü olaıak bılmmekle bırlıkte heı ıkı kavtam da tdnırıüaıuun çok otesınde aıldm ve ıçeııge sahıptu Oyle kı bunların Bıtkı Coğrafyası ve Lkolojı bağlamında degerlendırılmesı, en az genetüc şıf renm çozulmesı kadaı zoıdut Bu ııedenle de Ekolojik Analiz, Ekolojik tzleme ve Ekolojik Yönetim" hızla gımcellü< kazanan büını dalldiı hcüıne gelmıştu Bu bag lamda dlanm oırridrı rııtelığı taşıyıp taşırnadıgının saptanabümesı ayrırıtüı ve uzun su relı ekolojik çalışmalar gerektırmektedır Kaldı kı vejetasyon kavramı baglamında her tıır bıtkı ortusu tıpuun doganın kotunması, dogaıuı ekonomısı gerı kazarıım vb konularda ozel ve ozgun degeıleıı vaıdu Bu değeı leı toplamımn ulke ekunomısme katkısı praqmatık açıdan bakıldı^ındd büe son deıece yuksektu Mdkı bır ve|etasyon tıpıdıı Ancai' Akdeniz Havzosı ve Anadoluda bu çalılıklaı farklı kıtaplaıda fdrklı drdştırıcüdia goıe farklı şekılleıde ıfade edilmektedir Orne ğın makı garıq ve frıgand bııbııletıyle en çok kaı ıştıı üan kavramlardıı Ayı ır.ı dunya nın farkJı yerlerınde Akdeniz ıklımıııı aııdırdiı aldnldidd da goıunuş oldiak benzeı an cak tur büeşımı çok farklı çalılıklar nıevcut luı Buıüdiuı faıklı kavıamlaı ıle tcuıımlan ması bır dı^eı guçluHuı Bdşlangıçtd belutüen dogcinııı son derece devıngen ve deqışkerı yapısı baqla rnuıda bu kavram kaı maşasını olagan kaı şılamdk qerekır Buna kdrşm kaışüaşüan soıurüarın çozumundc belırlı genellemelet yapma geıegı de açıkiıı Bu anlaıııdd makı ve dıgeı çalılıklaı nıtak paydada bıılo'jpu çok sayıdri çdlışrnarun ışıguıda aşaQıdd be Sınıflandırılmalar sınırlı Mdalesef ulkemızde bıtkı toplulukları yeterınce dnldmlandınlamadı "Aslında Tur kıyede maki son derece sınırlı yayüısa sahıp olup Batı ve Cuney Anadoluda bızım maki dedıgımız topluluklar geıçekte maki değü" dersek samıım çogumuz şaşınnz Hanı derler ya 'yeryuzunde soylenmemış soz yoktuı" dıye Doga bılımleı ınuı ozelde Dogu Akdeniz genelde Akdeniz havzasındd qeuştığı dusuııuluıse makı uzerıne soy lonmış sozlerı ozetlemekte bıle guçluk çekeı \ı Bu da son derece devıngen ve deqısken objeler uzeımde çalışan doğa bı lımlerının yasalardan çok genellemelere ddyaııaıı kavıamlar uzeıme oturmasından kaynaklanmaktadır Ayrıca değışık ekolle ıın yontem farklılıklarııun yaııı sıra aynı an lama gelen çeşıtlı kavramlar kulldrırrıaldrı ya dd aym kavrama farklı anlamlaı yulde molorı sorunu daha da guçleştnmektedıı Canlılaıın yeryuzundekı dagılımı kendı dmamıkJeıı üe guııcel ve geçmıştekı çevıe koşulldrının r.ınıılayın etkısının çatışmdsı sonucu geıçekleşmekiKİıı Bu duıu nıu konu cdnıeıı bılım dalı Biyocoğrafya olup bıtkıletın dağılımı üe ılqılı kolu Bitki Coğrafyası (Fıtocogıafya) hayvanlarla ıl gılenen kısmı Hayvan Coğrafyası (Zo uuogıafya) ndırıı almaktadıı üunumuzde bu bılım dalı dıkkalleıuı dalıa çok moleku leı bıyolojı ve genetık gıbı konulara yonelmesı nedenıyle fazla gundemde degılse de aslında doga bılımlennm gerçek felsetesırıı yatı.sıtmaHddıı Turkıye, doganın korunmasına ılışkın bu çok sozleşmenm yanı sıra "uluslar arası biyolojik çeşitlilik" sozleşmesme de taıaf olmuştuı ve bu sozleşmenın agır hukumlerı vardır Bıyolojık çeşıtlılık orman dldnları kadaı oımaıı aldrılaıı dışı ıçın de geçeılıdır ve sadece kendı çocuk ve tonmldrımızd değü, duııydya vetılmış bu sozdm 6831sayüı "Orman Kanunu"na gore, ormaıı "tabu olaıak yetışen veya eırıuklu ye tıştırüen ağaç ve agaççık toplulukları yerle ııyle bıılıkle oınidrı sayılu" şekknde taıum Kızılçam ormanmm tahrlblyle ortaya çıkmif. kermes meşesl baskınlığına dayanan garig vejetasyonu Pref. H. Ökkeş Kâtip Çelebi Sılahtar agısı Ahrlullah uı oglu Mustafa I hO9 yılı nın Ştıbat ayıııda lotanbul'da dunyaya q(>ldı 13 14 ya^uıa dek ozel ozellıklu cluıı egıtım goıdu 1 lat sanatı ogren dı 20'h yaşlaıda ordunun Dogıı ya yaptıgı seferleıe katı larak katıphk yaptı Kdtıp Çelebi deıımesı bu nederüedu Hacı Kalfa Hacı Halıfe I Iajjı Khalıfa veya Halıfe Mustafa Kâtıp Çelebi olarak da tanınıı Heyhat1 Çoğurüukla Evlı ya Çelebi üe kaııştuüu Kâtıp Çelebi lfıt'j yılınrla Istanbul a kesın donuş yaptı Yurtıçınden veya yurtdısuıddn kesm donuş yapdiı buçok JJIH ufaıı üdlıibı ınsan gıbı o da hem kâtıplık go ıevmı suıdurdu hem de kendııu ürne ve ııiana verdı Medrese e^ıtıııuııııı otesuıde asken egıtımden tıp ogre lumıne coıgıafyadan astronomıye ve ekonomıden tarıhe dek bırçok konuyla ügüendı Ib42de doıt bolumden oluşan kronolojık taıüu olaylannı devlet adamlannı ve bügınlenn yaşam oykııleımı anlattıı^ı Fe^İPketı Akvalu'l871/10 Çelebi nm en ^dşulıcı yapıtı yııını yılda Uı Ahyar lı llını t Taı ıh ve 1 Ahbaı 'ı bı maııüanan "Ke^fu'z Zunun an Esamu'l Kutubı tııdı 1645 yılında r.ırası geldıgı hal ve'l runun" adlı bıblıyogtafya sozluğuduı Bu ya de kademe atlayarnadı^ı ıçm kd / pıtmda 14 500 kıtap ve makalenm adı ve yazaıı lemdekı katıplık gorevırıden ayııldı uı dlfabetık sıraya LÜZÜI vormıştır Her aklı başın Adem Peygambeı'dpn lb4R'e ka da bılımn gıbı, Katıp Çelebi de memleket nıe dar geçen taıüısel olaylatın krono ^eleleıme çaıeleı dnırıuş urnugın gelıı ıjıderı lojısını verdıgı Takvıınu t Tevaı ıh bu turlu denkleştınlemeyi|i açık veren devlet bıtırdıgınde donenıın Şeyhuhslanıı , butçesmı duzeltmek amacıyla Dustııı (1 m<u" Abdurrahırn Rfendı taıafmdan k.ı adlıOsmarüı lun ılk ekonoını kıtabı da ya/nıı^.tıı lemde üoncı nalıfphge gptuüdı | Gerçekten çok degerlı bır draştuıcı olan Ln tanuınıış eseı ı olan Tulıfo Kâtıp Çelebı, telıf ve çevuı olaıak yıımıyı aşkın tu'1Kıbdi fı Loldiı'l Bılıaı 'da Os ' kıtap yazmış, 1657 yümm sonlanna doı^ru htan rnanlı denızcılıgının tanhçpsını an bıılda, bır Curriditesı sabdlu kdlıvesını yuduın latır Ikı kez yazdığı "Cüıannuma" Bauh ilk Türk haritası laıken kalp kıızı geçırıp olmuş (Dunya'nm aynası) adlı itlas şahe Azi7 okurlanm nerdeyse soıüaıuid gelmı.j olserı Osmanlı coC|ralyacüıguıdd çıgıı dçdr Bu e&erde dugumuz 2003 yıluım bu Cunıat tesı sabahı kdhveleı uıızı dunyanm yuvaıldk olduğunu savunur Eserınde ılk kez 1 lutfen dikkatlı ıçmız harıta da yayımlanır (Bu eser 11ZD yılında tbrahun Mu teferrü<a taidtmdan basılır)