Katalog

Aylak Bilgi TahirM. Ceylan İçe dönük Murver ağaçlarınm bezediği mağarasında yaşayan; elli yıl sürmüş kadar uzun uyuyan ya da bir kadmla, yalnızca iri memeleri nedeniyle evlenip kalan, içe dönuk insan... İçe donük insanı bilir misiniz?. Hayır onu kimseler bilmez, onun içini döküp ayıklamak, pösteki saymaktan zordur: oradan oraya orümcek ağı gıbi atılmış duşünceler, her şeyin üstüne sinmiş naftalin kokulu hayaller ve dolaba dürülmeden kaldırılmış çamasırlar gibi özensiz bir hayat... Daha nelere rastlarsınız, hele bir açın kapaklan, yoklayın ambarı, görursunuz ki, bit pazarının zerzevatı onun yanında solda sıfır kalır. İçe dönük, tamamen öznel faktörlere göre hareket eder ve tüm motivasyonunu ıçsel kaynaklardan alır. Hareketleri, yaşamın gerçe'kliğinden yola çıkmayı bırak, başka bir kaynaktan koklenıp ondan doğnı teğet bile geçmez. Hareketleri gibi, duşünceleri de bir tanıma uymaz, dense dense 'şöyle böyle' denebilir onlar için. Durduk yerde marjinal sorunlara yönelik, ilgisiz çözumler ortaya atmakla kalmaz, aynı zamanda 'yüksek fılozofi'ye illşkin 'dam üstünde saksağan' teorller de üretir; pratik, çözumleyici, ve pragmatik olmaktan çok, ekşimsi yüzlü bir teonsyendir. İçe dönük bir yazar örneğin, bir kelimenin başında saatler tüketir ve belki de bir kelimeden bir 'dunya' kurar. Dış dünyayla bağlannın zayıflığı, içsel hayallerini de, ayağt havada ve fantastik bırakır. Çünkö hayaller, ancak kaidesine gerçeği aldığında yapıa ve yaratıa olabilir. Başkalarının fıkirlerine karşı yüzlerine takındıklan düz duvar bir maskenin ardında ilgisizdirfer; buna rağmen bazen belli belirsiz bir ilgi boy verirse, bu bir boşluk bulup, kendi fikirierini ortaya sürebitmek Içindir. Çunku ancak kendilerini konuştuklannda haz alır, dış dunyaya bağ atarlar. Aşık olabilirler, ama bunu yaşama şekilleri farklıdır, ya da şoyle demek daha uygun düşer: Yaşadıklarını ıfade etmek konusunda, özel bir yeteneksızlik ve de yaşadıklarını hıssetmek konusunda sınıriı bir korlükleri vardır. Duygulan çapraşıktır, kapris yaparlar. Ateşe değdiklerinde duydukları duyguyla (feel), sevgiden canları yandığında duyduklan (affect) arasında hiç fark yoktur onlar için. Iç dunyalan baskın ve isteyici olduğundandır ki, dış dunyanın her şeyi onlar için, çocuksuz bir evin oyuncaklan kadar anlamsızdır. Orneğin ıçlerinde aşkın coşkusunu, belki fazla hissederler ama, aşkın dış dunyaya ait nesnesi olan kadın yine de, bir sigara ıçimlık hayalden onemli değıldir onlar için. Fantezileri, terk edilmenin huznuyle beraber gider. Beraberlıklerinı, kendilerini terk ettirerek noktalarlar Boylece ıkı yonlu bir kazanımları olur: llkı, kendilerini dış dunyaya bağlayacak bir nesneden uzak durmak ve boylece onu, fanteziye uygun bir eğretılemeye sokmak ıse; ıkıncisi de, karşıdakıni kendinden mahrum bırakarak acı çekmesini izlemek ve boylece kendi gozunde kendını buyutecek yeni veriler kazanmaktır. Sonuç olarak dışarısı onlar için, yalnızca iç dünyalanna hizmet ettlğl ölçüde vardır ve ona uyduğu kadarıyla anlamlıdırl Bunca di} dunya ilgisizliğine rağmen, onları ilk tanıyanlar, ağır başlı, sakin ve guven verıci bulurlar. Bu yanılsama, içe donuğun karşıdan soylenenlere pek itıraz etmemesinden ve 'evet evet' deyip konuyu geçiştirmesinden kaynaklanır. Aslında o, diyalog sırasında zaman kazanarak iç dönyasmda gezinmeye devam etmektedir. Bu gezinme sırasındaki, pasif ve sessiz tavır, her soylediğini kabul ettirmeye meraklı narsistlere iyi gelir ve içe dönükleri baş taa etmelerine neden olabilir. Interaktif bir diyalog yurütmeye hevesli kısılere ıse, hiçbır içe dönuk zevk veremez. Bazen insan onlarla konuşurken, adamın sankı butun bıldıklerini unuttuğunu, gece gunduz yalnızca uyuyarak buyuduğunu falan zanneder. Oylesine boş, ahmak ve andavallı dururlar, ama sadece bazen oyle dururlar. Öteki zamanlarda ise, bakarsınız oylesine çatır çatır konuşurlar ki, hayretle kulak kesilirsiniz ve yaklastıkça anlarsınız ki, o sizinle konuşur gorunmektedir belki ama, bu sadece gorunuşte oyledir ve aslında içerik olarak, habire kendi davulunu dovmektedir. İnsanı 'kuru kulaktan kurutur' ki, yanında bir sigara içimi kalamazsınız. Sanki lâfları, ısırgan otu olmuş ta kulağınızı dağlıyordur. Şuphesiz hepimizin varoluş biçimı, kendi içinden çıktığı yolculukla başlar. Onun için, içimiz çok önemlidir. Ama bazılanmız onu o kadar önemser ki, orada takılı kalır ve hep kendini yaşar, bazılanmızda oradan yola çıkarak, dış dunyaya açılır ve kendini çoğaltır. Sana ve çocuklarına yarın, egemenliğini yitirmiş eski bir soyun artığı muamelesi yapılmasını istemlyorsan dışa dön, kınlganlığını ve yal• nızlığını aşacak içsel bir direnç kazan, ilişki kur. <[email protected]> 758/« Diyet yap çok yaşa! lı bir hap" olursa, o zaman lom dıyet yapmak ıster, dıye de devam edıyor Ekıp, kalon sınırlamanın genler uzerınde yaptıgı degışımın etkısıru sağlayabılecek üaçlann suratle taranarak ortaya çıkanlmasını umıt edıyor Kalon alımının azaltılmasının yaşam suresını uzattigı 1930'lardan berı büınıyor Ingütere Lıverpool Unıversıtesınden yaşlılık araştırmacısı Brian Meny, kısa surelı bir dıyet gen aktrvıtesınde bazı degışımlen başlatabüır, fakat, bunun faydalannı yaşam suresı ıçm ya da saglık ıçın dıye ayırdedebılmemız ıçın yeterı kadar zamanınız yok, dıye uyanyor Spındler'ın ekıbı bu anı dıyettn etkılermın ne kadar surecegını henuz gostermedıler Ekıp bir gen çıpı uzennde 11,000 fare karacığen genrnın aktıvıtesını araştır dı ve daha once beyın ve kas yaşlanmalan uzenne yapıl mış olan çahşmalara ekledı Ekıbm behrttıgvne gore stres ve yangı genlerının yaşlanmayla bırlıkte aktıvıtelen drttı, potansıyel kanser hucrelennı yok eden genlerm ıse aktıvıtelen azaldı Kısa ve uzun surelı kalonsı azaltılrraş dıyetler bu ve bunun gıbi degışımlerde azalmaya neden oldular ıyet ydpmaya başlamak ıçın hıç bir zaman geç sayılmaz Yaşdrran geç donemınde sadece bir kaç hafta ıçm de olsa kalorılerı azaltmak laboraruvar farelenndekı genlerde yaşlanmaya karşı degışımlere neden oluyor Kılolannı takıp etmekten kaçınanlar büe eger araşürmacılar dıyet etiosıru saglayan ılaçlar bulabılırlerse, keklerını pastalannı rahdtlıkla yıyebılrrler Kalon azaltmanın deney memehlerınde yaşam suresını artırdıgı ve ılen yaş hastalıklannı azalttıgı büınır Cahforraa, Rıversıde Unıversıtesınden Stephen Spindler ve meslektaşlan yaşlı bir faıe dıyet yaparsa gen aküvıte sınde ne gıbi degışımler olur, bunu araştırdılar Genelde yaşhükla bırlıkte gorulen degışımlerın yarısından fazlası bu farelerde yoktu Farelere, aldıklanndan %44 daha az kalon venldı Ekıpte çalışanlar, sadece dort hafta ıçın kalorılerı azaltmdnın yaşam boyu az kalon almış gıbi yaşlı farelerın genlennı etkıledığını şaşkınlıkla buldular Spindler, "yaşlı msanlar da kalonsı smırlanmış bir beslenmeye geçerlerse bundan hızla fayda gorebılırler" dıyor D Bu faydalara benzeı faydalar sağlayabılecek "sıhır Ingıltere, Newcastle Unıversıtesınden Tom Kirkwood, "bu genler, yaşlanmaya neden olan, hucrede bınkmış hasarlara karşı hucrenın savunma araçlandır dıyor Kırkvvood bu tepkının nasıl gelışügı uzennde çalışmalar yapmakta Açhk çeken hayvanlar enenılennı ureme sıstemlennden hucre onarımı ve bakımına yonlendınrler ve bu degışım hasarı gecıkuren sıstemlen destekler dıye açıklıyor Incelemede, kontrol alnndakı fareler haftada 95 kılokalon uzennden beslendıler Dıyet yapanlara ıse sadece 53 kılokalorüık yıyecekler venldı Bu, gunde 2500 kıloka lon alan standart bir ınsarun yıyeceklennı gunde 1 115 kılokalorı akn aç bır ınsanın aldıgı yıyecek rruktannd donuşfurmesıne eşırhr Araştrmacılar, boyle bir araştırmayı ınsanlara uygulamanın henuz çok uzak oldugu konusunda uyanyorlar Olumsuzluk bazı egoıst ınsanlann hayalı olabilir fakat daha da onemlısı kanser ve kalp hastalıklan gıbi yaşlılıga bağlı şartlann gorulmeye başlanmasını gecıktırerek yaşlılıgı daha saghklı bir hale getırmektır (nns) Ş Buzul devri insanının yiğit direnişi ımdılerde kazılardan çıkanlan aletlenn ortaya koyduguna gore bızım gozupek atalanmız, son buzul devn donemıne kadar Kuzey Kutup Daıresınm kuze yındekı bolgelerde yaşadılar Kalıtlann gosterdıgıne gore bu mamut avcılan duşunulenden en az 20 000 yıl daha once ıssız tundraldrda sıurın altınddkı sıcaklıklara gogus gerdıler, fakat bu ınsanlann Neandertal mı yoksa modern ınsan mı oldugu hâlâ sırnnı ko ruyor Bergen Unıversıtesınden (Norveç) arkeolog John Svend•en ve ekıbının behrttıgme gore Kuzey Kutbunda bir nehır ya tagından çıkarulan eserler m sanların bir zamdnlar Sıbırya ve Alaska kadar kuzey bolgelerde yaşadıklannı gostenyor "ftştan aletler at ve ren geyıgı kemıklerı ve uzenne elle çızımler yapılmış olan bir mamut dışı Avrupa Rusyası'nda, Mamontovaya Kurya'da bulundu Radyokarbon tarıhleme yontemı buluntulann 35 000 ıla 40 000 yülık oldugunu gostenyor Daha once, ancak buzul devrının son donemlennde yanı 13,000 yıl kadar once bu kadar kuzey bolgelerde ınsanların kolonıler kurduklan duşunulurdu Svendsen'ın etabı bu 40,000 yılhk tarıhlemenın "Avrupa'dakı ınsan evnmı tarıhınde bir donum noktasını ışaretledıgını" soyluyor O sıralarda, goçebehk yapan Neandertal ınsanın, anatomık olarak modern sayılan ınsana Afnka'dan çıkıp kuzeye, Avnıpa'ya dogru goç etmesıne ızın verdığı duşunuluyor Ye nı goç dalgası Kuzey Kutbuna yerleşenlerın kımlığının Neandertal mı yoksa modern ınsan mı oldugu konusunda pek bir ıpucu ortaya koymuyor Ingıltere Lrverpool Unıversıtesı'nden arkeolog John Gowlett her ıkı turlu de sonucun heyecan verıci oldugunu soyluyoı Ya Neandeı talleı duşunulenden daha kuzeye dogru gıttıler, ya da modern ınsan kuzeydeta topraklara çok çabuk uyum sacjladı sıcak ıklımlerı terkettıkten bırkaç bm yıl sonra uyum saglamıştı büe Tbpluluklan kuzeye ya da guneye doğru zorladığma gore, hava sıcaklıklannın, o Zdmarüar, onemh olçude degışkenlık gosterdıgı anlaşılıyor Gowlett'ın duşundugune gore, ılk modern ınsanlar daha ıhk bir donemde, mamut, at, ya da ren geyıgı surulennın peşıne taîalmışlar Daha soguk do nemlerde, dondurucu stepler guneye, Yu nanistan'a kadar uzanıyordu ' Kısa bir sure ıçın bıle olsa ınsanlar kuzeyde kaldılar," dıyor Gowlett Londra'dakı Dogal Tanh Muzesınde antro polog olan Chris Stringer bu enlemlerde yaşayabümek ıçın ınsanlann buralara ıyı uyum sağlaması gerekır dıyor Hava sıcaklıklan 40 C ye kadar duşuyor ve yılın bir kısmı 24 saat karanlık kalıyor Gıysüere, eve ve ateşe gereksınım duyarsınız Bıtkı çeşıdı çok az oldugu ıçın et ve yaglı yıyecekler çok onemlıdır Inuıt'ler gıbi soguk ıklımlerde yaşayan topluluklardd dd onları soguga daha dayanıklı kılan fızyolojık farklılıklar var Modem ınsanlann aşın hava şartlannda yaşamlarını surdurme yeteneklerı oldugu bılındıgı halde Neandertal ın sanlann boyle yeteneklen olmadıgı duşunulur Eğeı kalm tılar Neandertallerden ıse o zaman ' onlar da pek ablsız degıllerdı," dıyor Govvlett Bu avcılann ıçınde yaşadıgı ta nhı manzaraya batoşırraz da degışmekte Hayvan kemıklen, Kuzey Kutbunun bu bolgesının, soguk olmasma rağmen 35,000 yıl once buzlarld kaph olmadıgı konusundd elımız dekı delıllerı arttırmdkta Aksıne bu bolgeler mulıtemelen açık, otlarla kaph steplerdı (nns)