Katalog

GIOTTO'NUN DEV BULMACASI Insanı çılgına çevırebilecek zorlu bir bulmaca yeni bir yazıhm paketiyle bebek oyuncağma dönüşebılır. Yazıhmn sahiplen bunun 1997 yıhnda meydana gelen bir deprem sırasmda yerle bir olan paha biçılmez freskleri yeniden biraraya getirebileceğıne dikkat çekiyorlar. Ünlü sanatçı Giotto'nun 13. yuzyıldan kalma Aziz Francis Küisesi'ndeh freskleri deprem sırasmda yerle bir olmuştu. Küçukparçalann birbırlerine eklenerekbirbütunün oluşturulduğu "Puzzle" oyunu ile haşırneşir olanlarbenzer renklerdeki parçalan eşleştirmenin ne denli güç olduğunu çok ıyi bılirler. Dağılan tesklerde bu parçalann yeniden biraraya geünlmesi yülar alabilır. Gelgelelim, doğru programm kuüanıldığı bir bılgısayarla bu ışlem bırkaç dahka içınde tamamlanabilir, Araşürmacılarfreskinhnlan her bir parçasını sayısal bir taramadan geçirdikten sonra sayısal ımgeyı depremden önce çekümış aynnüh fotoğraüarla eşleştirmeye çahşülar. Ne varki, ükçabalan başansız oldu. Bügısayar, ışığın farkh olduğu durumlarda çekilen fotoğraSan un ufak olmuş, biçimsiz parçacıklarla eşleştirmede zorlandı. Araşürmaya Sanjit Mitra ue bırlıkte önderlik eden, Kalıfomıya Üniversitesi'nden Serkan Hotipoğla na göre, bigisayar, söz gelimi, parçalar üzerindeki donuk gri çimento parçalanyla bulut vb. gri görüntülen ayırt etmekte zorlandı. Algoritmayı daha gelisurmek amacıyla, Hoüpoğlu tek tekpikselleri incelemek yenne, piksel bölgelennı incelemek üzere parçalarla oynadı. Bunun üzerine bügisayaryalnızca pikselin rengini değerlendirmekle kalmayıp, ahşap, ya da bulut gibi doku izlenimi veren görüntü dizgelerini de yineleyebildi. Bügisayar beîli bir renk ve doku bölgesini bulduktan sonra, algortima bunu depremden önce çeküen lotoğrauarla eşleştihyor. Hoüpoğlu yöntemin herhangi bir sayısal gorüntünün yeniden oluşturulmasmda da yararh olabileceğine dikkat çekiyor. şıdıgını ortaya koyuyor. Büdigimız lazer, atomları "kızışmış." durumda olan gaz, sıvı, ya da kristalle doldurulmuş iyi aynanın ust uste gelmesınden oluşur Boylesi bir atomdaki bir elektron daha düşuk bir enerji düzeyine indiginde, çevresine aynalann arasmdakı boşluga taküıp kalan bir ışık fotonu yayar, Foton ılerı gen sekerek, sonunda "yatışmaya yüz tutan" bir başka atomla çarpışır. Bir ıkinci atom, ılkıyle aynı zamanda kendi fotonunu yayma egüımi gosterır Bu tür birçok çarpışmarun ardından, seken ışının aynı aşamada birçok fotonu oluşur. Buna yapışık, ya da lazer ışını adı verilir. Genellikle mühendisler aynalar arasındaki boşlugun çevreye fotonlar yayabılen bu tür parçacıklardan temizlenmesine ozen gösterirler. Lazerin pahalı olması, bir balama, bu temizleme işleminden kaynaklanmaktadır. Gelgelelim, bu durumda çevreye yayılan parçacıklar can alıcı bir önem taşıyor. Parçacıklar boyanın içinde gelişigüzel dagüdıklanndan "gelişigüzel lazer" adı verilen bu ışın alışüagelmış lazer ısınlanndan çok daha kolay ve ucuza üretüebüıyor. Paradan önce can Ilaca dirençli tüberkülozun tüm dünyaya yayümadan engellenmesine yönelik bir girişimde, Dünya Sağlık Örgütü'nün bu hastalıgın sağaltımında etkili olabilen ilaçlann ucuzlatüması yoluna gittigi ögrenüdi. Aylarca suren uzun tarnşmalar sonucunda, ılaç üreticileri söz konusu ilaçlann yoksul ülkelere satışında fiyatlanran % 6090 oranında düşürülmesini kabul ettiler. Dünya üzerindeki tüm tüberküloz olaylannın yalnızca % 15'i çoklu üaç kullanımına karşı direnç gösteriyor. Ancak hastalıgın, Rusya gibi, nüfusu yogun ülkelerde hızla yayüdıgı belirtiliyor. Direnç hastalann ilacı has tüıyor. Ofloxacin ve Ciprofloxacin adıyla bilinen öteki üd üacın da daha ucuza satılacagı düe getirüiyor, ancak bu üaçlann hangi şirketler tarafindan üretüecegi henüz belirnlmiyor Programm ancak üaçlann hasta ve hekimler tarafindan düzenli olarak uygulanması durumunda başanlı olabüecegme, aksı takdırde direncın çok daha ciddi bir düzeye ulaşabüecegıne dikkat çeküiyor. Programm gerektigı gibi uygulanması hiç de kolay bir Lş degli. Kimi üaçlann hastaya iki yü boyunca her gun ıgneyle verilmesi, hastalann üaç kürüne tam tamına uymalannı saglamak ıçın bunlann hemşıreler tarafindan sürekli denetlenmeleri gerekiyor. Ilaç şirketleri WHO'nun bu katı düzene uymaması durumunda uygulamadan vazgeçeceklerini belirtiyorlar, Dengeleyici eylem Bir robota dik durmasmı ogretmek, bisiklete binmeyi ögrenmek denli kolay. Robot araşürma uzmanlanndan oluşan uluslararası bir ekip, insanlann bisiklete binme yöntemlerinden yola çıkarak, robot bir tekerlege dengesini saglamayı ögretti. "Gyrover" adı verilen robot tekerlek Pennsylvania'daki Carnegie Mellon Üniversitesi araştırmacılan tarafindan geliştırıldı. Söz konusu robot, içine yerleşurilen bir motorla çahşan, soğan biçiminde küçuk bir tekerlekten oluşuyor ve bir denge topacının (jiroskop) egümesi suretiyle yol alıyor. Bu tasanmm bir yaran, hızmm çok sabit olması ve npkı bir bisüdet çpbi, pürüzlü bir yüzeyde hızla yol alırken büe dik durabümesi. Robotu gelıştiren araştırmacüar boylesine dengeli bir robotun başka gezegenlerin incelenmesi açısmdan son derece elverişli olduguna dückat çekiyorlar. Sogan biçimindeki tekerlek tasanmı Gyrover'in, öteki robotlann tersine, tepetaklak olmasını engelliyor. Tasanmı gerçekleştiren Ben Brown çocuklugunda tepeden aşagıya yuvarladıgı tekerleklerden esinlendigine dikkat çekiyor Gelgelelim, Gyrover dengesini yitirdigınde tepe talık süreci sona ermeden kesmeleri durumunda ortaya çıkabiliyor ki, bu duruma eski Sovyetler Birligi'nin bakımsız hapishanelerinde çok sık rastlanıyor. Ahşüagelmiş tuberkuloz hastalıgının sağaltımı içın gerekli ilaçlann tüm süreci içeren maliyetinin yalnızca 10 dolar oldugu belirtiliyor. Oysa, üaçlara dirençli bir tüberküloz hastasının iyileşmesi için gerekli ilaçlann maliyetı 15 bin dolan buluyor. Bu miktar da yoksul ülkelerin kaldıramayacagı denli yüksek. Etkili olabilen beş üaçtan ıkisi üaç sanayisinin devlerinden olan Eli Lüry şirketi tarafindan üretilıyor: Capreomycin ve Cycloserine. Capreomycin'in bir şışesi normalde 29 dolardan satdırken, şirket bunu VVHO'ya 1 dolar gibi çok düşük bir fiyata saüyor. Üçuncu bir TB üacı olan paraamino salicylic asit de, Jacobus Pharmaceutical şırketı taranndan yoksul ülkelere mdirimli fıyattan sa taklak da olabiliyor. Bu nedenle kendisini dogrultacak bir düzeneğe gerek duyuluyor. Brovvn bu duzenegin kendüiginden saglanabümesi için normalde oldukça karmaşık bir bügisayar modeline gerek olduğunu belirtiyor. Ote yandan, robotun denetim sistemini geliştiren Hong Kong'daki Çin Üniversitesi uzmanlarından Yang Sheng Xu böylesi bir bügisayar modelini tasarlamanm son derece guç olduğunu öne sürüyor. Bu görüşten yola çıkarak, Xu insanlann bisiklete binmeyi ögrenirken gereksindüderi dengeleyici yeteneklerden yararlanmaya karar verdi. "Bir şeyleri kopya etmek varken, yeni baştan tasarlamak gereksiz" diyen Xu yetenekli bir işletmenin (operator) robotun yukanya kalkma devinimini denetleyebüecegine inanıyor. Samnel An ve Wil»on Yu üe bırlıkte, ınsan bey ninın işlevini taklıt eden bir sinir sistemı agı gelişuren Xu, bu aga ne yapacagını ogretmek amacıyla biri motoru denetleyen, digeri denge topacının açısını dogrultarakyön veren üd "joystick" kullandı, 758/7