Katalog

Moby Dick efsanesi yeniden yazılıyor Balina avalığını anlatan "Moby Dick" efsanesi gerçek bir öykü üzerine kurulu. Dev bir balinanm devirdiği "Essex" 1820'de Pasifik'te batmıştı. Amerikalı bir tarihçi şimdi bu taiihsiz kazanın izlerini araştınyor. T ayfa "Daulphin" dehşet bir manzarayla karşı karşıyaydı: Tekneden kopan tahtalann üzerinde insan kemiklen yıgümıs, pruva ve pupada etleri kemırilmıs cesetler serüiydi, Yüzü gözü yara bere içinde kalan kazazedeler olu arkadaşlarının kemıklerıni kemiriyorlardı. Kurtancıları yaklasügında bile bu tüyler urpertici yemek sahnesı degısmemıştı. 19.yy'ın başlannda dunydyı sarsan bu eşsiz deniz kazası Pasıfik'teki dramatık kurtarma çalışmalanyla belgelendı 80 ton ağırlığındaki bir amber balıgı tarafindan alabo ra edilen "Essex" teknesi 20 Kasım 1820 yılında Galapagos adalarma 1500 mil uzaklıkta suya gömülmüştu Taiihsiz olaydan sonra yollannı şaşıran 20 tayfadan 12'sı de kuçük avcı teknesinde yaşamını yitirmişti. Öykü, bugüne degin o devrin "Titanic" felâketi olarak kabul edildi. 8 m yuksekliginde kan fışkınr ve balina kapkara gövdesini bir kan golune teslim ederdı" diye anlatıyor Philbrick bu ölum kalım mucadelesini. Ekvadordaki liman kenti Atacames ve Galapagos adalan uzerinden "Essex" nihayet güney Pasifık açıklarına varabilmisti. Işte burada her şey tersine döndü: Avcılar ava donüştu. 20 Kasım 1820'de ekvatorun hemen hemen 40 mil uzagında denizciler amber balıklannın fanonlarını gormuşlerdi. "O sabah avlanmak için gayet elverişli bir hava vardı" diye anlatıyor Philbrick, Uç avcı kayıgı denıze indirildi. Ancak Owen Chase idaresındekı tekne balinanın saldırısından zarar gördügü için kısa süre sonra dönmek zorunda kalmıştı, Daha Chase gemide kayıgı onarmaya çalısırken kamarat Nickerson ük olarak dev balinanın gemıye yaklaştıgını fark etmisti. 20 m uzunlugundaki erkek amber balıgının kafası yaralar içindeydi. Fanonlarını 23 kez puskürten balina tekrar suya dalmıştı. Chase balinayla tekrar göz göze geldigınde buyuk bir hızla gemiye dogru yüzüyordu. Dev bir hamleyle 238 tonluk yelkenliye bindiren balina tüm tayfalan denıze dokmustu. Balina geminin bir yanından dalıyor diğer yanmdan su üstüne çıkıyor ve yeniden atağa geçiyordu, 80 tonluk balina pruva hsmından yeniden saldırınca Essex gemisini durdurmuş hatta yuzgeçleriyle de birkaç metre surüklemişti. Bu ataklardan sonra geminin gövdesinden kurtulan balina nihayet denizin derinliklerinde kaybolmustu. Moby Dick'in yazarı Herman Melville bu öyküyü ancak 1840 yılında Chase'ın oglundan duymustu. Balinanın çene ve kuyruguyla degil de kafasıyla gemiyi devirmeye çalısması dramatik bir olay olarak aküda kalmıstı. "Bılinçli olarak gemiye en fazla zarar verme çabasındaydı" (Chase). Yazar bu sahneyı benzer bir biçımde kitabına aktarmış. Beyaz balina Moby Dick, "Pequod"u batırdıktan sonra kaptan Ahab'ı zıpkının ucundakı ıple birlıkte surukler. Intikam hırsıyla tutuşan ve tek bacagını ilk mücadelesınde kaybeden Ahab'ın öykusu ve bunun gerçek bir olaya dayandjgı diger bir kitapta da anlatılmakta.** Severin, Endonezya'daki yerlilerle balina avına çıkarak beyaz balina efsanesini yeniden yasamak istemisü, Adalılarla birlikte denize açılan Severin o zaman yeni bir Moby Dick'in varlıgını da ögrenecekti. Avcüar düzenli aralıklarla beyaz balinalar gördüklerinı ancak bunlann genelde sakin davrandıklannı söylemislerdi. Essex" balina gemlslnln ledîtıl rofo (18191820) "lsıex" bir balina tarafindan devrlldikten sonra batıyor. Kurtarma gentilerinin çizdlğl rofo Ve Heımaıt Melville bu hazin öyküden "Moby Dıck" efsanesini yarattı. Amerikalı tarihçi Natkaniel Philbrick de şimdi bu dramatik oykuyu yerüden kaleme aldı. Ingillere'de geçen yıl yayımlanan kitap hayatta kalanların anıları ve kısa süre önce bulunan ve bir kamarot tarafindan yazüan diğeı bir "Essex"* versiyonuna dayamyor. Bundan sonrakı ciltte ise şahitlerm anlatımlarına yer verilecek. Philbrick, etküeyici aynntılara deginerek balina avcılannm yabanıl dunyalarını canlandınyor. Balina avcdan çogunlukla üç yd boyunca denizde kahyorlardı. O devırde balma yagı çok değerüydı, Bununla sokaklar aydınlanıyor, endüstriyel devrimin makineleri yağlanıyordu. Işte erkeklerin birçogu bu gelisme için yüksek bedeller ödüyor ve sürekli denizde kalıyorlardı. Erkek amber balığı ve avcı teknesi arasmdaki boyut farkı V e y o l c u l u k başlıyor... *•• ••• 26 m uzunlugundaki uç dırekli"Essex" balıkçı gemisi bundan 180 yü önce kaptan George Pollard komutasında 12 Agustos 1819 'da balina avcılığının merkezi olan Nantucket'ten yola çıkmısü. Gemide bulunan üanci Kaptan Owen Chase (22) ve kamarot Thomaa Nickerson (14) daha sonralan hayatta kalabilen birkaç kişi arasmda yer alacaktı. "Essex" yolculugu önce Atlantik uzerinden batı Afrika kıyılanna, buradan da güney Amerika'ya dogru ilerledi, Denizciler Kap Horns burnunu geçtikten sonra 1820 yümda Peru'ya ulaştılar. O güne kadar yakalanan 11 balina depolarda bekliyordu. Philbrick balina avını dakikası dakikasına anlatıyor Avcılar sadece sekiz metre uzunlugunda kayıklarla et yıgı 1869 yılına ait bir gravür çalifması: 40 mil hızla kilometrelerce devam eden bir cehennem yolculuğu nına dönüşen balinanın gövdesine zıpkınlannı baürmak için yaklaşıyorlardı. Bu saldın sırasında balina eger avcüan kuyruguyla parçalamazsa küometrelerce devam eden bir cehennem yolcugu başlıyordu. Balina, tekneleri 20 millik bir hızla peşinden surüklüyordu. Bu çetin mücadele sonunda bitkin düsen avcılara son olarak z^akını atardamara geçirmek kalıyordu. "Bu darbeden sonra baünanın fanonlan arasından 5 Denizcilerin hazin sonu •:<. : i ' •'...'... ,"•' ' •. •• v . Denizciler bundan sonraki haftalan büyük bir korku içinde geçirdiler. Bir kez Hendorson adalannda karaya çıktilar ama yiyecek bulamayınca burayı da terk etmek zorunda kakülar. Açhk ve susuzluk sonunda denizcüeri bitkjnlik sınınnayaklastırmısü. 'v ; ! « Philbrick, kazazedelerin çektiklerini bffimsel bir bi' çimde anlatmaya çalısıyor. Vucut kurtıyunca dil sertleşir ve şiser. Daha sonra konusma güçlügü başlar. Göz kapaklan zorlanır ve gozyaşlan kana dönüşür. En sonunda da soluk almak bir eziyet haline gelir ve tutarsız bir bogulma hissi yaşanır. Bu eziyetlere daha fazla katlanamayan "Essex" tayfası teker teker ölmeye başlar ve ilk ölüler denızcı geleneklerine göre kaldınlır Fakat kazazedelerin korkulu rüyası kısa bir süre sonra gerçeğe dönüşecektı. Açhktan bıtkın dü' şen denizciler arkadaşlarının cesetlerini yerneğe başladılar. Ancak bunlarla da doymayınca aralanndan ilk kurbanı seçerek vurdular. Kaptanın en kuçuk yeğeni Owen Coffın ilk kurban olmuşru. Kaç kişinın daha aynı yazgıyı paylaşmak zorunda kaldıgı ise hep sır kaldı. Aralanndan yalnızca Chase, Nickerson ve kaptan Pollard kurtulabildi. Bugüne dek anlatılan gerçek olayların en dehşetlisi (Philbrick) böylece güney Amerika sahillerinde dramatik bir şekilde noktalanmıştı. 7956 yılında çevrilen Moby Dlck filminden bir sahne (Kaptan Ahab rolünde Cregory Peck) •Nathdniel Philbrıdc. Irı the Heart of the Sea". Harpets Collins yayuüan, londra; 320 sayfa ** Tım Severın: In Search of Moby Dick". üttle, Brown & Cora' pany, Londra; 244 sayfa 741/24