Katalog

mak lazım. Duygusal zekâ boşuna ön plana çıkanlmadı. Her ne kadar duygusallıktan farklıysa da. E. P. Torrance gore yaratıcüık "boşluklan, rahatsız ediciligi ya da eksik ögeleri sezip, bunlar hakkında düşunü ya da varsayımlar kurmak, bunlan sınamak, sonuçlan karşılaştırma ve olasılıkla bu varsayımlan degişurip yeniden sınamakur." Buluşun, yeniligin soz konusu oldugu yaratıcılıkta, zihnin tüm yetileri, düşünme süreçleri, imgelem, duygular etkileşim halindedir. Demek ki yaratcılık tüm zihinsel yetileri geliştirmede rol oynar. Yaratıcüık zekânm tamamlayıcısıdır, en ust basamagıdır. Zekâ, bilgi toplama, ögrenme ve bunlan çeşitli durumlara uyabilme ve kullanabilme yetilerinin toplamı olarak tanımlanır, Bu yetiler toplamının içerigini, bilgiler arasında yeni ilişki ve bağlantılar kurarak genişletir Conrad, "kavram, duygu ve imgelemi içine alan bir yaratı arama, araştırma ve bulma sürecmin, algıdan dogmuş duyum ve duygularla çagrışmış, etkili bir mecazın doğuşu sürecine başlangıç teşkil etmesi" diye tanımlar yaratıcüıgı. Yaratıcüıgın içinde, sanatta yeni ve özgiın bir şey yaratmak bütünselligine ulaşmak için algı da önemli rol oynar Wernher Von Brann "bilinen şeylen, yeni biçimde kullanmak, şimdiye kadar oldugundan başka biçimde birleştirmektir" diyor. Bundan şu anlaşılıyor ki yaratıcüık üzerine araştırma yapanlar farklı sözcükler de kullansalar içerik olarak birbirine yakın tanımlar yapıyorlar. Dogadaki canlılann içinde salt insana mahsus olan yaratıcüık "çoklukta birlik, bütünlük" ilkesine dayalıdır. Bu da seçmeyi ayıklamayı beraberinde getinr. lnsanı insan yapan olgulardan biri de budur. Bir sanat yapıtı "ben vanm"ın göstergesi olduguna göre ölümü yenmenin yolu olur böylece yaratıcüık. Aynı zamanda yoksunluğa, gereksinmelere yanıt vermek, kötülüge karşı çücabümektir yaratmak. Sanatsal yaratmanın dogasında yaratıcüık süreci vardır. Sanatçının normlanyla toplumun normlannın kesiştigi yerde yaratma başlar. Yeni bir şey çıkar ortaya. Bu yapıt olabüir düsünce olabüir vs. Alev Ank, "yaratıcı davranışlar yalnız büimdeki üerlemeyi degü, toplumu da çok büyük ölçülerde etküemektedirler. Zeka tesüerinden yuksek puan alamayanlar. yaratıcılüc testlerınden yüksek puan alabüırler, yaratıcı çocuklar farkh kısiliklerde olabüirler. Onlann oğrenme yolları klasik yöntemler olmamalıdır, yaratıcı yöntemlerle olabüir" saptaması yapmıştır. Yaşam yaratıcüüda degiştigine göre, yaratıcüık her alanı ( büim, sanat, yaşam ) kapsar. Bu nedenle gününün çogunu okulda geçiren ögrencüere hitap eden ögretmenlere çok büyuk görevler duşmekte. Bu da tahtaya şablon çizıp bunun yinelenmesi sınırlamasıyla olmamalıdır. Katüık, aşın tekrarhhk, söz hakkı tammama gıbı tavırlar ogretmenlerin ogrenciyi koreltmesine, gerüemesine, sınırlamasına neden olacaktır. Esneklık, ögrenciye söz hakkı, duşündugunu soyleme şansı verilmelidir. Ögretmene düşen yönetme, müdahale etme değü, yönlendirme, organize etme, yaratıcılıgı ortaya çıkartacak davranış biçimi, konuşma tarzı olmalıdır. Ögretmen ogrenciyi farklı yollardan afamaya yönlendirme, dogru yanıtlan soylemek yerine onu duşunmeye, arastırmaya sevk ederek yaratıcı süreç içine sokmalıdır. 1966 da Gallagher'ın araştırmasına gore, • Yüksek zekâ yüksek yaratıcüık • Düşük zekâ yüksek yaratıcüık •Yuksek zekâ duşuk yaraücüüc • Düşük zekâ duşuk yaratıcüık Yaraucüık zekâ üe ügüı gorulse de onunla eş anlamlı değüdir. TVıbıi tercih edilen hem zekı hem yaratıcı olunması belki ama farklı yapüardakı oğrencıye dogru yonlendirme yapüırsa yine başarı saglanır Bu durumda duygusal zekâ atöryede. Bazen de refah içindeyken. Şurası da bir gerçek ki Montaigne'nin Denemeler'inde oldugu gibi bir şeyler yapmak için bana şu şu olanaklan verselerdi neler yapmazdım, yaratmazdımın arkasına gizlenmeden. Iksarımcının yaratma eylemi içinde yararlandıgı temel kaynaklardan biri de lezgidir. Önemli olan sezgiyi eyleme dönüştürmektir. Bu, yaratıcüık kapsamındadır. Sezgi, hangı alanda olursa olsun bilinç alündan gelen bir değer yapısıdır. Bunun oluşturdugu süreç ızlenıp egıtüebüir. Yaratma ediminde, inorganik olanla tinsel olan, real olanla irreal olan, aküsal olanla duygusal olan, bilinçli olanla büinç dışı olan, mikrokosrmk olanla makrokosmik olan, arkaik ya da geleneksel olanla çağdaş olan, yöresel olanla evrensel olan, bireysel olanla toplumsal olan uyumlu birlige ve bütünluğe ulaşırlar. (Süleyman Velioglu)Yaratıcüıgın koşulu çalışma, deneyim, gözlem, kultur, araştırma, algı, merak vb.dir. Gordon (1944), " yaratıcüık ögrenüebüen, nın da önemi artıyor. gelıstirüebüen bir güçtür" der. O zaman okullanmıza çok Wallas'a (1921) göre zihınsel faaliyetler şöyle bir subüyük görevler düşer. Sanat egitimi de salt görüleni yinelereç izliyor • Hazırlık • Kuluçka • Aydınlanma • bpat mek ya da hocanın kimliginde gelişmek degü, ögrencinin Yaıabcı etkinlik, bireysel ayncalüdannın çerçevesınde yeni, farklı yapıtlar ya• Hazırlık evresi, sorunu benimseyıp yeniden ele alratmasına, düşünceler üretmesine olanak tanunak gerekir. mak gerekir. Yaratmak, yaraücı yeti insan yaşamını, dünyayı degistiren, • Oluşma evresi, Sorun saptanır düşünceler aynştınlır. geliştiren en önemli olgu. O halde okullarımızın baş tacı ol• Planlama evresi malı. Çünku okulun misyonu da budur. Yaratıa egiumin ama• Esinlenme evresi, farklı bir sıçrayış yapüabüir. Hani a , önceki kuşaklann yaptıklarını yinelemek degü, bunlann beyinde bir ışık çakar ya üzerine bir şeyler koyabümek, tasanya, yaratıcüığa, düşün• Dogrulama evresi, özgün bir yapıt ortaya çıkar meye, özgünluğe, meraka, buluşa, araşurmaya yöneüktir. • Denetırn eylemı Önüne konulanın ezberi degil, sorgulanması ve katüım Yaratıcüıgın kofuta; önemlidir, Egitimde, bu nedenle yaratıcı bireyin psikolojik • Çalışmak • Deneyim • Gözlem • Araştırma • Algı özellüderi büinmesi gerekir. Çünkü yarahcüık egitimle gelışÇocukta yaratıcüıgı geliftiren etmenler; tirüebüir. Yaraticüıgı yuksek olan bireyler, • Algüann zengınleştırümesı ıçın çocuklann gozlem Merakhdırlar, ve hafiza egitimine gerekli önemi vermek, Temel sorunlarla ilgilenirler, • Üretici düşünme yöntemi kazandırmak, Özgürdürler, • Yeni biçimler aramaya, bulmaya ve bunlan anlaüp Enerjiktirler yorumlamaya yoneltme "... . Espritüeldirler • Sanat eserlerini inceleme, Yaratıcüüc söz konusu oldüğunda yeni deneylere ve • Duygu ve duşüncelerı kullanma alışkanlıgı kazandırgerçeklere açık olmak gerekir. Yaratıcı düşünce tüm bügüemak, pratik, çabuk, kararh, cesaretli olmalanna olanak tanıri kullanmak durumundadır. Dolayısıyla bügüer, veriler çomak, galtüıp yogunlaşnnlarak yaraücüık arürüabüir, geliştirilebüir. • Imgelerinin geliştirümesi, Bunun için ogrenciyi iyi tanımak gerekir. Bu bağlamda ozel• Ogrencının çevresinın (sınıf, atölye, korıdor) yapüan lüde sanat egitimi kitle egitimi olarak gerçekleştirüemez. Biiş ve resimlerle donatüarak bir reysel egitim soz konusu olmalıdır. Çunku kitle egitimi katısanat çevresi yaratüması, lımsız ve ögrenciye dayatma şeklınde gerçekleşıyor Nasü • Ögrencinin kendi kendine çabüim egitimi denemelerle gerçekleştü üırse sanat egitimi de lışıp, teknik yonden birüdm ve araşnrmalarla bir konunun varyasyonlan üretüerek gerçekdoyum saglayacagı ortam haleştirümelıdır. Tabü bu bıraz da sabır işidir. Bir çalısma yazırlamak ( kitaphk, atölye vb. pıp, ben yapüm oldu mantıgı geçerlı olamaz Aynca hiçbır yerlerden yaralanması gibi), zaman sanat egıtımı sınüın dort duvarı içinde hapsedüemez. • Sanatsal etkinlıklen izleyebüGozlem zenginligi gereklidir. Duvarlan, hatta ülke sınırlannı me olanaklannm yaratüması aşmak gerekir. Nasü ınsandaki üzulmek, korkmak, kızgınlüc, (müze, sergi vs. gezümesi), sevinmek gibi bazı duygular tüm dünyada aynı ise sanatta • Konuların ogrencüerin çevresinden ve yaşamlannevrenseldır. O zaman her yere uzanmak, başka kulturlerle dan seçümesi. de kendi kimligimizi yok etmeden zenginleşmek gerekir. Yaratıcı duşunme ozgurdur, hareketlidir, uretken bir Egitim, toplum ıçindekı bıreylerın yasam ıçindekı yersüreçtir. Çok yönlü bakmak, çok seçenekli çözüm yollan lerini almalannı saglamaya yöneüktir. Bireyin davranışlannbulmak gerekir. Tksarımcı, yaratıcı eylem surecidir, çevresida kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendüc degışme ni yaratma adına görmeli ve kullanmalı, tüm kaynaklardan meydana getirme surecidir. Egitim, belli bir büim dalı ya da yararlanmalıdır. sanat kolunda yetiştirme, gelistirme ve egıtme ışidır. Bu çerBu kaynaklar; • Doğal çevremiz, • tnsan gereksinmeçevede yaratıcüıgın on planda olması çok önemlidir. lerı, ıstekleri • Egıtümış ınsan gucu • Sezgi • Bilım • Kultur *Ogr. Gör.,YTÜSANTAS • Madde ve olanaklan • Teknoloji ve olanaklan • Insanın tcellek@yüdiz.edu.tr ürettigi her şey • Sanat KAYNAKLAR . Yaratıcüıgın içinde sezgi vardır. Büinen hikâyedir, tanınmış bir sanatçı tanınmış bir büım ınsanına sorar "biz sezgıyle yaratıyoruz. Sız buluşlannızı nasü gerçekleştiriyorsunuz?" diye. Yanıt, "biz de sezgiyle" olur. Birikım, bügi, araştırma çok önemli ama sezgi de bir o kadar geçerlı. Yaratan her an yaşar, yaratmarun tatüi yoktur. Bazen rüyada, uykudan uyanınca, bazen yolculukta bazen doğada yeşülüderın içinde yatıp gokyuzune bakarak hayal kurarken. bazen süontı içinde çüaş ararken, bazen izbe bir bııroda ya da kuçuk bir Yaratıcılk, dünyayı, çevremizi, kendimizi değiştirme eylemliliğidir; sabırlı bir araştırmadır. • Yanılsajna ve Gerçeklik Coudvrell, CPavelyay , 1974 *Görme Biçimleri Beıger, ]., Metis yay 1986 • ÎTÜ Bülten 'fesarlama Egitimi 1 2 , 1 985 • Egitim Yoneümı Başaran I.E., Kadıoğlu Matbaa 1983 • Egıtıme Gırış Başaran I.E., Sevinç Matbaa 1973 • Sanatın Anlamı Read H, İş Bank yay. 1974 • Sanatın Gerekülığı Fıshcher E.Kuzey Yay 1985 • tnsan ve Yaratma Edimi Velıoglu S İş Bankası Yay 2000 • Yaratıcılık Rouquette M.L. lletişım Yay 1992 • Yaratma Cesareti May R Metıs Yay • Yaratıcı Duşunce Sungur N Ozgur Yay • Sanatsal Yarat raa Çocukta Yaratıcüık San 1. İş Bankası Yay. 741/19