Katalog

• I TÜ'de kampanya ve Anabilim Dalı Başkanı ve yetkileri insan sağlığı nlaşılan unıversıtelerımızdekı sorunlar ve tartışmalaı devam edecek Bu sayfalardakı yazısında degerlı meslekdaşım Pöğün, farklı gonışler düe getırdı 1) Unıveısıtelerde esas amaç oğretım uyesı kalıtesını yukseltmektır Bu konu dururken anabüım dalı (AD) başkanı konusunu ele almak yarulgıdır ay nnüda bogulmaktır" Amaç konusundakı saptama kuşkusuz dogru ve tartışılamaz Ancak bu amaca nasıl ulaşacagız? 'Bu ulkede ışkence var bunu onle meye çalışahm" dıyen kımseye "onemlı olan hşı başına duşen mıllı geluı ax ürmakür, kalanı ayrıntıdır" dıyemeyız Dersek bu bır peşın hukumdur dayanagı yoktur ve dolaylı da olsa sansur anlammı taşır Bunun yanında unıversı te ıçm hedeüer belırlemek yapıcıdır ancak hedef behrlerken bu hedefe nasıl ulaşılacagını da duşunmek fıkır uretmek gerekır 2) Oncekı yazımdakı 'mesela kımm karıyere kalacağı akademık kurul'ca (AK) kararlaştırılmalıdır" cumlesınm onemlı yanlış olarak gorulmesıne gelınce Bu ıfade bıçımı yazıyı kısa tutma endışesmden ortaya çıkmış ve cumle amacını aşmıştır Gerçekte soylemek ıstedıgım ogretım uyesı alınacaksa " ıdı Ancak bu ıfade dü surçmesı oldugu kadar bır lapsus'tur ve ne yazık kı bu bıçımıyle de dogrudur Ulkemızde, her şeyın kıtabına uydurulduğunu başka deyışle her şeyın kagıt uzennde dogru oldugunu bılmıyor muyuz? 3) Zaten AD başkanının yetkılerı sınırlıdır" da dıyemeyız "Mahalle bekçısmın yetkıleıı zaten sınırlıdır bırakalım ne yaparsa yapsın dıyemeyecegımız gıbı AD başkanı bır uzmanı bır bırımden ahyor dıger bırıme verıyor yara dama taşı gıbı oynuyor Itıraz edüdıgınde yetkısını hatırlatıyor Eger AD başkanının yaptınmı yoksa ya da çok sınırlıysa bu uygulama yaptınm degılse, nedır? 4) "AD başkanlıgında maddı ve manevı rant yoktur" duşuncesıne gelınce Yetkıler açıkça belırlenmedıkçe vardır dıyorum ve bu konuda aynnüya şımdılık gırmıyorum 5)' AD başkanı tarafsız davranmalı aynm yap mamalı ' goruşu çok guzel fakat bunu nasıl sağlayacagız demokratık denetım ve katılımdan da ha ıyı yolu var mı 9 6) AD başkanının seçımle belırlenmesının nede nı, onemlı yaptınmı olmayışı degıldır 1980 darbe yoneumı, başlangıçta rektorluk dahıl unıversıte ıçındekı her kurumu atama ıle getırıyordu Sonralan rektorluk kısmen seçıme bağlandı bu arada AD başkanı da seçımle behrlenmeye başlandı Goruluyor kı AD başkanının seçımle gelmesı onemsızlıgınden degü, demokratıkleşme sonucudur I) "Her konuda AK gerekmez" duşuncesı dogrudur ancak hangı konunun goruşulecegı kararı kımın olacakür? AK toplantısında bır kurul uyesı goruşulmesını ıstedıgı bır konuyu gundeme getırmış.ür AD başkanı da karşılık olarak, kurula geürılmesını ıstedıgı konuyu yazılı olarak kursu başkanlıgına yazmasını durumun kendısı tarafından ıncelenerek gundeme geürıp geürmemeye karar verecegını büdırmıştır Öa ogretım uyesı arasındakı bu dıyalog, çagdaş dunyaya çağdaş unıversıteye yonetım ılkelerıne aybrıdır ve AK gundemıne sansur uygula maktır 8) "AD başkanlıgı ıçm gereklı nıtelıkler saptanmalı bu nıtebklere sahıp olmayanlann aday olmalan onlenmebdır' duşuncesı üpık bır olıgarşı taraftarkgıdır 9) "AD başkanının daha buyuk gruplarca seçümesının sonuçlannı gorebılme" konusuna gelınce Bu satırlann yazan 1980oncesı ogretım uyesı olarak bu durumu yaşamışür ve şımdıkınden daha az sakıncalı oldugu kanaatnı korumaktadır Goruluyor b Pogun'un duşuncelen farklı bır bakış açısını yansınyor Tabu kı ulkemızde çok sayıda ve çok ıyı ornekler vardır Boyle olunca olumsuz orneklere katlanmak zorunda mı kalacagız? Yönetım açısından yasa ya da yonetmelıklerın verdıgı yetkı kullanüacaksa bu tasarruf da hukuk ılkelenne uy gun, gerekçeye dayandınlarak yapıhr Yoksa yetkı sahıbı, yetkısını one surup ıstedıgı gıbı davranabüır anlamına gelmez Herkes tarafindan bılındıgı uze re, demokrası, kaulımcılık, desantralızasyon (ademı merkezıyetçıkk), her ışyerının uyum ıçınde çalışması ıçın ve herkes ıçın gereklıdır Aksı durumda, her duzeyde çalışanın motıvasyonunun kınldıgı, sorunlann devam etmesı durumunda Bnrnont (tttkenma) Sendrozna ya da benzerı yügınlık durumlarının ortaya çıkabılecegı dıkkate alınmahdır Ahmet Çelikkol EgeUnı Psıkıyatrı Ogreum Uyesı EPosta cebkkol@egenet com tr A ıkndıgı gıbı daha çok kâr elde etmek ıçın butun dunyadakı ınsan bedenlennı bır tuketım aygıtına donuşturmeye çalışan Kureselleşme esas tahrıp edıcı etkısını de ınsan bıyolojısı uzennde gostermektedır Bu gelışmerun daha dramatık yanı ıse, ınsan bıyolojısındekı tahrıbahn yol açügı hastalıklann yıne kar kaynağı olarak kapıtalızmı beslemesıdır Kabul etmehyız kı son yülardakı 'kureselleşme' tartışmalan genış toplum kesımlerının dunyalanna karşılık gelen sozcuklerle degıl ekonomı ve sıyasetın kıbırh kavramlan ıle yapılmaktadır Oysa kı ınsanlan bırleşüren en onemlı şey şımdılerde her bırının ışlevı behrlenmeye çalışılan genlenn yon veıdıgı bır bedene sahıp olmalandır B trend geçen yuzyılda beslenme, temızlık ve salgın hastalıklann onlenmesı ıle elde edılen halk saglıgı kazanımlannı da tukeüneye aday gorunmektedır "Fast Food"ve Çocuklar Fast Food' endustnsının esas hedef kıtlesını çocuklar oluşturmakta devasa reklam kampanyalan ve uzakdogulu yoksul çocuklann ucuz emegıyle yapılan oyuncaklarla çocuklann zıhınlerı dolayısıyla yaşam tarzlan yonlendınlmektedır Bır çok aıle ıçın çocuklarını McDonald s a goturmek bır odullendırme ve hafta sonu aktmtesıne donuşmuş durumdadır Buyuk seçım bır hamburger menu yaklaşık 1000 kalori ıçenr bu ıse 10 yaşındala bır çocugun gunluk ıhtıyacının yansını karşılar Bu şekılde yogun kalon ahmına televızyon ve bılgısayar karşısında geçınlen hareketsız saatler eklenenınce şışmanlık çocuklann ve gençlerın en onemlı sorunu haline gelmektedır Başta ABD olmak uzere gekşmış ulkelerde 1217 yaş grubundakı çocuklann %20 sı fazla blolu veya şışman grubuna gırıyor Bu kadar olmasa da Turkıye gıbı gelışmekte olan ulkelerde da çocukluk çagında şışmanlıgın arttıgı gozlenıyor Çocukluk çagında şışmanlık sıklıgının artması Tıp 2 dıyabet (erışkın tıp şeker hastalıgı) hıpertansıyon ve dıslıpıdemı gıbı enşkınlerde gorulen hastalıklann daha erken yaş Işte tam bu nedenle de bazılannca nostaljık bulunsa da ODTÜde açılan McDonalds karşıtı kampanya kendımızın oldugu kadar çocuklanmızm sağlıgını ügüendıren çok onemlı guncel konulan yenıden duşunmemız ıçın bır ftrsat sunuyor Oncekkle 1980 oncesı Dunyamızda onemlı bır yerı olan OTK nın temsıl ettıgı degerlen korumaya çaliştıklan bunun yanında ıse herkesı bırleşürebılecek bır halk saglıgı kampanyası açtiklan ıçın butun ODTU'lulen kutluyorum "Cocacolonization" ve sağlık "Çok iyi yönetilen anabilim dalları vardır, ancak, olumsuz orneklere katlanmak zorunda değiliz" Son yülarda çol farelerı (bu fareler Psam momys obesus olarak "FaSt Food" yaşam Ve beslenme larda ortaya çıkmasına, dolayı ısımlendırılryor) uzennde yapılan araştırmalarda, tarZI Oİarak başta ŞİŞmanllk, sıylazararlannmartmasınaneuzunca bır sıne az yıyeşeker hastaUğ, ,e kemik erimesi £ cekle yeünen ve bu nedenle de ' azla yeunen ge gibi çok önemli sağlık sorunlanna CUkiann %8 45 mde enşkm notıpe" (thnfty genotype) yol açmasmın yanı sıra insan tıp şeker hastalıgı saptaması çocuklan bekleyen tehkkenın sahıp olan farelerın labobedenin kâr etme aracı haline buyuklugunu gostermektedır ratuvar ortamında yogun getirilmesinin de bir simgesidir. ' 'Fast Food'' un aynlmaz parçakalorı ıçeren besınlerle sı olan karbonatlı ıçeceklerın beslendıklennde şışman çocuklardakı kemık saglıgı uzenne olumsuz etkılelık, daha onembsı ıse şeker hastalıgına (Tıp 2 dıyarı son yülarda uzennde onemle uzennde durulan bet) yakalandıklan gostenldı Bu farelerden elde bır konudur Enşkın yaşamdakı kemık sağlıgı bu edılen bılgıler oldukça yol gostencıdır, çunku son yuk oranda çocukluk ve ergenlık donemınde ulaşıyıllarda öldttrüctt dörüü (Deadly Ouartet) olarak lan kemık kıtlesıne baghdır Vucuttakı zırve kemık bılınen çekeı hastalı^ı, hipertanıiyon, fifhtlesî'ne 30 yaşından once ulaşümakta ve oluşan manlık ve dislipidemi (yağ dcngcsı bozuklugu) bu "kemık bankası" daha sonrakı yaşam ıçın kay sıklıgındakı artmarun bazı yazarlarca Cocacolonınak gorevı gormektedır zaton olarak ısımlendınlen batı üpı yaşam tarzına baglı oldugu daha çok vurgulanryor Bu yaşam tarzının temelınde ıse hamburger benzerı yogun kalon ıçeren besınlerın çok tukehlmesı ve hareketsızlık vardır Uzun tarıhsel donemler boyunca az besınle yeünmeye uyarlanmış bır genonp taşryan ınsan bıyolojısı ınsan bedenlennı bır tuketım aygıtına donuşturmeye çalışan yaşam tarzı karşısında çaresız kalmaktadır Gunumuzdekı sorunlardan bınsı olan şışmanlıgın Ingıltere'de olumlenn % 6'sından sorumlu oldugu bıldınlmektedrr Soruna yalruzca şeker hastalıgı açısından baküdığmda bıle rakamlar onemlı bır drama ışaret etmektedır Uluslararası Dıyabet Federasyonu'na gore Dunya nufusunun %2 1' şeker hastasıdır ve bu oranın 2010 yılında %3' yukselecegı, bır başka deyışle 230 mılyon şeker hastasının olacagı tahmın edılmektedır Şeker hastalıgı sıklıgındakı artma butun ulkelerı ılgüendırmekle bırlıkte Asya, Lahn Amenka ve Afnka'da hastalıgm sıklıgı dıger bolgelere gore 2 3 kat daha fazladır Dunyadakı şeker hastası sayısının % 60'nın yabıızca Asya kıtasında yaşayacagı tahmını bu kıtadakı ulkelenn onundekı yenı trajedmın dryabet ve dıyabete baglı sorunlar olacagını gostermektedır Hastalıklarla ügılı bu "Zırve kemık hüesf buyuk oranda genenk faktorlerce behrlenmekle bırlıkte ongorulen geneük potansıyele ulaşüması beslenme ve yaşam tarzını oluşturan dıger faktorlere baglıdır Yakın zamanda yayınlanan araştırmalar kola gıbı karbonatlı ıçeceklenn vucuttakı kalsıyum dengesı uzenne olumsuz etkıde bulunarak çocuklardakı kemık kıngı sıkhğını artırdıgını gostermektedır Bunun yanında "Fast Food" kulturune eşlık eden hareketsızlık ıse kemık htlesı gelışımını olumsuz etkıleyen en onemlı faktorler arasında sayümaktadır Sonuç Hıç kuşku yok kı, ' Fast Food" yaşam ve beslenme tarzı olarak başta şışmanlık, şeker hastalıgı ve kemık enmesı gıbı çok onemlı sağlık sorunlanna yol açmasının yanı sıra ınsan bedenin kâr etme aracı halıne gennlmesının de bır simgesidir Bu nedenle başta çocuklar olmak uzere butun ınsanlann ' 'Fast Food Endustnsı" mn etkı alanından uzaklaşünlması ıçın etkın çabalara ıhtıyacı vardır Prof Dr Şukru Hatun Kocaeh Unrversıtesı Tıp Fakultesı eposta shatun@ısbank net tr 741 /M