Katalog

Yaz gündönümü, yeniay ve tam Güneş tutulması bir arada Haziran ayında meydana gelebilecek gökyüzü olaylanna ait astronomi bilgileri ve gök atlası üzerine... Hasan H. Esenoğluf) 14 Mayıs20 Hazıran 2001 tarıhlen arasında 38 gun boyunca Boga (Taurus) takım yıldızında kalan Gttaey, gokyuzunde gunluk yaklaşık 1 derecelık bılınen hareketıyle ılerleyerek 21 Hazıran20 Temmuz 2001 tanhlerı arasında 30 gun boyunca ttazler (Gemını) takım yü dızında bulunacak Guneş, 2001 yüı ıçınde Yer'e 147 mılyon km ıle en yakın konumuna 4 Ocak'ta ulaşt, 152 mılyon km ıle de en uzak konumuna 5 Ttemmuzda varacak Guneş 21 Hazıran saat 11de Yax Gündönttmü'nde olacagından gunler artık kısalmaya başlayacak Yme ayra ta rıhte ve sadece dort saat sonra Ay yeniay evresınde olacak ve aynı zamanda yenı bın yılın ılk Tam Güney Tntalmaıı da gerçekleşecek Ay Hazıran ayı boyunca Ay'ın •vraleri resımde goru luyor Ayrıca, Ay ın yeniay ve dolunay evrelerıne tam ulaşma saatlerı de belırtılıyor Resımde Ay'm yaklaşık 48 Hazıran tarıhlen arasında 5 gun sureyle dolunay ve dolunaya yakın ev relerde kaldıgı gorulmektedır Dolunay bu tarıhlerde yaklaşık 12 7 kadır parlakhgı ıle tum gece boyunca Ay ışıjı ıle Yer'ı aydınlatmaktadıı Ay'm bellı başlı evrelere ulaşma tarıhlen doguşbatış saatlerı ve gorulme surelerı ıle Ay'ın Yer'e en yakın ve en uzak konumu ulaşma tarıhlen ve uzaklıklan da şoyledır 6 Hazıran'da dolunay evresınde (19 59'da doguyor ve 05 48'de batıyor, tum gece gorulur) 11 Hazıran saat 23'de Ay Yer e 404 625 km ıle en uzak noktasında, 14 Hazıran da lon dördün evresınde (01 39'da dogar ve 13 06 da batar gece yansmdan sonra goruluyor), 21 Hazıran'da yeniay evıesınde olacak ve gorulemeyecek (Tam Guneş TYıtulması gerçekleşecek) 23 Hazıran saat 04'de Ay Yer'e 363 130 km ıle en yakın noktasında ve 28 Hazıran'da Uk dördün evresınde (13 23'de doguyor ve 01 41 'de batıyor, gece yarısına kadar gorulur) G Tututmalar Tam Guneş tutulması 21 Hazıran 12 09 42 'de Guney Atlantık Okyanusu Angola, Zambıa, Zımbabve'de başlayacak Tutulma bıüşı 7 34 18 'de Mozambık, Madagaskaı ve Hınt Okyanusunda olacak 1\ıtulma Turhye'den ızlenemeyecek Meraklı okuyucular ulkemızden ızlenen 11 Agustos 1999 Tam Guneş tutulması resımlerıne şu sıtelerden bakabıhrler "http //www ıstanbul edu tr/fen/astronomy/Echpse/Language htm" ve "http //web boun edu tr/~eclıps99/ectur html" Gezegenler nerede? Durbun veya teleskopu olan okuyucular Haziran ayı boyunca Urania'u (parlaklıgı +5 8 kadır) ve N«pttta'u (parlaklıgı +7 9 kadır) Guneydogu tarannda Oglak (Caprıcornus) takım yıldızında, gece yansından ıhbaren sabah Guneş doguncaya kadar 5 saat surehğıne (Neptun bıraz daha uzun sure) gorebüırler Her ıh gezegen ay boyunca ufiıktan ortalama PMIM Patartoıı 3<dı ÇartaM» 1 19 O O O O o rj 11 5 l I4ÎT 13 1Î O O O O a â d â â T 1 Cmmm Ibmılnı • 1 14 li ı; • 11 19 M • Yenı Ay 2? 13 • • • O o m V 4 n M O 35 derece yukseklıkte gorulecek ve ay sonuna dogru Guneş'ten gıttıkçe uzaklaştıklan ıçın hem yukseklıklen hem gorulme surelerı artacakhr Bu ıkı gezegenden, bıraz yuksekte ve sonuk olanı Neptun 'dur Uranus ve Neptun ıle bırhkte dığer gezegenlerın ve Guneş'ın doguşbatış saatlerı çızelgede verılmıştır 2001 Astronomi yıllıgında kayıth 1620 küçfik gu«fraden bu ay gozukecek en onemlılerınden Cnt +7 5, Juno +9 6 ve Vosta +8 4 kadır parlaklıklarında teleskop yardımıyla dıkkatb gozlemle gorulebılır Bu uç kuçuk gezegenın gozlemıne ıkşkın uygun şartlar şoyle orneklendırılebılınır Ceres 23 Hazıran gece yansından sonra saat 01 30'da Mars ıle aynı çızgıde (30 derece kadar Dogu'sunda) 20 derece yukseklıkte yer alacak Juno 30 Hazıran sabah saat 05 30'da Jupıter ve Merkur ıle aynı çızgıde ve Merkur'un yakınında (7 5 derece kadar Batı tarannda) 9 derece yukseklıkte yer alacak Vesta 30 Hazıran sabah saat 05'de Venus un hemen yakınında (6 5 derece kadar Batı taıannda) 22 5 derece yukseklıkte bulunucak Hazıran ayında çıplak gozle kolay gorulebılecek parlak gezegenlerın konumlan şoyle Merkür, Hazıran ayının ılk haftası boyunca akşamları Guneş battıktan hemen sonra Batı tarannda Boğa takım yıldızında ufuktan en fazla 13 derece yukseklıkte yaklaşık 1 saat lık bır surelıgıne gorulecek Parlaklıgı +2 ıle +3 kadır arasm da degışerek de sonukleşecek Gorulme suresı Guneş e yaklaştıgından azalacak ve artık akşamları gorulemeyecek Aym son gunlerı ancak sabahları Guneş dogmadan hemen once 1 saat kadar Dogu tarannda yaklaşık 2 5 kadır parlaklıgında gozukecek Ufuktan en fazla 8 deıece kadar yukselecegınden gorulmesı yıne de zor olacak Merkur ufka yakın olmakla bıı lıkte durbunu veya teleskopu olan okuyucular gezegenı bu ay ınce hılal evresınde gorebılecekler Ventis, Nısan ayının başlangıcından ıtıbaren Guneş'e yakın oldugu Aralık ayının ılk gunlerıne kadar 8 ay boyunca sabahlan gozukecek Gezegen, Hazıran ayı boyunca gece yansından sonra sabah Guneş doguncaya kadar yaklaşık 2 saat suresınce ılk 9 gun Balıklar (Pısces) takım yıldızında sonrakı gunlerde Koç (Arıes) takım yıldızında Doğu tarafta ufuktan en fazla yaklaşık 25 derece yukseklıkte ve gıttıkçe de yukselerek gorulecek Venus 4 3 kadır parlaklıgı ıle ışıldayacak Durbunu veya teleskopu olan okuyucular gezegenı yaklaşık ılk dordun evresınde üpkı 28 Hazıran'dakı Ay'm gorunumun de ızleyebüecekler M a » , akşamları, gece ve sabah saatlerıne kadar gokyuzunde ufuktan yaklaşık 22 derece yukseklıkte gorulecek Dolunay evresınde bulunan Mars Guneydogu tarannda Yılancı (Ophıuchus) takım yıldızında 2 3 kadır degışmeyen parlaldıkta gorulecek Ay boyunca gezegen Guneş'e yaklaşacagından gorulme suresı de azalacakür Mars 6 Hazıran'da akşam saat 22 cıvarında dolunay evresıne yakın Ay'ın 4 derece Guney'ınde bulunacak Jftpiter, Guneş'e yaklaşmakta oldugundan akşamları gorulemeyecekhr Ay sonuna dogru tekrar Guneş'ten uzaklaşacagından Guneş dogmadan hemen once kısa surelıgıne Boga takım yıldızında 1 9 kadır parlaklıgı ıle Doğu tarannda gorulebıhr Gezegen ufuktan en fazla 5 derece yuksekte olacagından gorulmesı yıne de zor olacak Satttrn, Jupıter'e yakın konumundan dolayı benzer şekılde Saturn de Guneş'e yakl)Merkür (17 Hazıran) l)Uranus(l 30 Hazıran) laşmakta oldu2)Maıs (1330 Hazıran) 2)Neptun(l30 Hazıran) gundan ak3)Mars(l30Hazudn) şamları gorulemeyecek Ay ortasına dogru tekrar G u neş ten uzaklaşacagından ancak Guneş dogmadan hemen once 1 saatlığıne Boga takım yıldızında ufuktan yaklaşık 12 derece yukseklıkte +0 1 kadır parlaklıgı ıle Dogu tarannda gorulebıhr Bu ıkı gezegenden yuksekte ve sonuk olanı Saturn'dur Hangi gezegen ne zaman görülüyor? Hdzırdn aymda akşam, gece ve sabaha dogru gorulebılecek gezegenler çızelgede ozetlenmıştır Ayııca Hazıran ayının başında ve sonunda gezegenlerın ve Guneş ın doguşbatış saatlerı çızelgede verıkruştır Parantez ıçınde yer alan saatlerde gezegen dogarken veya ba tarken gozlenemeyecek "Hazıran ayının gok atlasını ıçeren ve 15 Hazıran akşarra saat 21 00 ıtıbarıyle gorulebılecek gezegenler (resımde kesıklı daıre ıle gosterılmış olan Guneş hattının hemen yakınına bakınız) ve takım yıldızlar şekılde verılmıştu' Astronomi kulisi "Işık kır30 Haziran 1Bulnm lılıgı" ıle donuşumlu olarak, Do^uf Bataf Dojaa Bataş bu başlık altınGüneş 05 35 20 40 05 342030 da ulkemız astMerkur (06 49)2156 04 43(19 06) ronomlarının Venüa 02 59(17 03) 0331(1632) çeşıtlı astronoMars 2148(06 33) (19 14) 0351 mi toplanhla Jüpıter (06 15)21 11 04 48(19 48) Satuın 05 25 (19 53) 03 43(18 17) nnda, büımsel Uranus 01 02 (11 27) 2307(0931) bırlıktelıklerınNeptun 00 13(10 07) 23 07(08 31) de, etkınlıklerde, ıleulerınde vb ortamlarda tecrube ıle seslendırüenlere ama yazıya donuşmemış olanlanna popülar bilgi çerçevesınde "okuyucular ıle paylaşmak" adına yer venlecektır Açık uçlu bu kısa ve ozlu seslendınlenler "tam" ve "dogru" ıfade edılınceye kadar da olgunlaştınlarak tekrarlanacaktır da Bu dızı ıçin bır "ılk" şoyle "Astronomlann 'u«ayı zorla1 mama yonunde bır duşunce ıçerısınde olduklaıı gorulur, ongorude bulunduklan ılışküere, formullere gore uzayı bıçımlendırmezler, tersıne gozlem bulgulanna gore onlan evnltırler ıyüeştırırler Sa¥ah HUranus (130 Hazıran) 2)Neptun(l30Hazıran) 3)Merkur (2630 Hazıran) 4) Venus (130 Hazıran) 5) Mars (1330 Hazıran) 6) Jupıter (2930 Hazıran) 7)Satum (1330 Hazıran) * Astronom Dr, tstanbul UnıvFen Fak Astronomi ve Uzay Bılımlen Bolumu (esenoglu@ıstanbul edu tr) Geçıcı adres Padova Unıversıtesı Asıago Astrofızık Gozlemevı Italya (esenogluiğpd astro ıt) 741/10