Katalog

Bilim endüstri ilişkileri kötü S ayın Orhan Buraalı nın, 736. Sayı'ran Gündem köşesınde dile getirmiş oldugu, gençlerin bilinuel araytırmattnhrersiteendüstri ttçgenine onyargüı bakışlanna ilişkin göruşlerine tumuyle katılmaktayun. Fakat; üniversiteler ile endüstrinin bilimsel araştirmalar konusunda yapacaklan/ yapmakta olduklan işbırliginin, ülkemizdeki bir çok kavram gibi, yalnızca yüzeysel olarak ele alındıgı, konuya 'dostlu akyverifte gönfinler' biçiminde yaklaşıldıgı kanısındayım. Daha da otesı, kurumlar ve bireyler arasmdaki karşüıklı çıkar iliskilerini bir dengede tutarak, bireysel ve kurumsal kazanımlaria toplumsal kazanımları bagdaştırmarun pek de uygulanmadıgı bir toplumsal yapıda, bu işbirliginin zaman zaman yozlaşunldıgını da gozlemliyorum. açıdan da korumaya çahşmaktadır. Bügının çok uzun mesafeleri çok kısa sürelerde katettigi bir ortamda, her tüketici bir mühendis, her ögrencı bir akademisyen, her çalışan bir yönetici olmuştur. Dünya modelleri Bilimsel bilgiden türetilen teknolojinin; rekabet gücü yüksek mal ve hizmetin tükeuciye sunulmasında en onemlı etken oldugu, endüstri devrimini gerçekleştirmiş/yakalamış ülkelerde bizden çok daha önce görülmüştu. Bu nedenle; bu ulkelerdeki araşurmaendüstri işbirligi modelleri gözden geçirilmelidir ABD'den Bir ö r n e k Bu modellerden biri, The Air Conditioning and Refrigeration Center (ACRC), A.B.D.de University of Dlinois at UrbanaChampaign'de kurulmuş olan bir araşnrma merkezinin kuruluş amaçlan ve çalışma biçimi örnek olarak verilebilir. Bu merkezin amacı, çevre dostu tasanmla teknolojiye katkıda bulunmak ve üretici ile, rekabet oncesi aşamada araştırma işbirligi sağlamak olarak özetlenmiştir. Merkez bunu yaparken, üniversite ve endüstrinin ortak çahşması temelinde bir mekanizma geliştirmiştir. 1988'de Rlchaıd W. Kritzer (Peerless of America'nın kurucusunun oglu) Vakü tarafmdan kurulan merkezin laboratuvar binalannın yapılmasında Illinois Governor's Science Advısory Councıl da yardımcı olmuştur. ACRC şu anda 18 endüstriyel kuruluştan , the Rıchard W Endovvment'dan ve National Science Foundatıon'dan destek almaktadır. On oniki cıvarmda ögretim üyesinin yer aldıgı araştırma programlannda, evsel buzdolaplan, taşınır ve sabit HVAC (ısıtmaiklimlendırme) cihazlan gibi üretime yonelik projeler yer almaktadır. Merkezdekı universiteendustri işbirliginin ışleme mekamzması; merkezde çalışan ögretim üyelerinin ydda iki kez yapüan toplantılarda projelerını endüstriye sunmalan; projenin kabülu durumunda projede çalışan yüksek lisans ve doktora ogrencilerınin maaşlannın odenmesi; projeyi sunan ve yöneten ögretim üyelenne bir ücret odenmesi ve gerekü cihazın merkezdeki laboratuvaılarda kullanılmak uzere satın alınması biçımındedir. Ortalama olarak, kırk yüksek lisans ve doktora ögrencisi ile yirmiden fazla lisans ögrencisinin yer aldıgı bu projeler için satın alınan ekipman, projenin bitimınden sonra universitenin olmaktadır. Yukarıda sözedilen toplanülardan ikincisinde projede çalışan ögrenciler raporlannı vermektedirler. Tipik bir ACRC projesınden yılda 13 rapor çıkmaktadır. Üniversiteendüstri ilişkisinin etik açıdan mükemmel bir örnegi olan bu mekanizmada merkezin, dolayısıyla universitenin kazandıgı laboratuvar olanaklanndan bazıları şunlardır: Termofiziksel özelik belirleyen test odaları, yoguşma ve buharlaşma çevrimleri; düşeyfilmliısı degiştincisi ıçin hava tuneli; yoguşturucu ve buharlaştıncı için hava tuneli; hava taraündaki ısı taşınım katsayüan için hava tunelleri; naftalin süblimasyon teknigı olanaklan; orifisler ve hlcal borular; şartlan dırma odalan; sabit veya taşınır iklimlendirme cihazlan. Merkezin sponsorlan projelere yaptıklan yannmlar dışında merkezin giderleri için yılda 40,000 A.B.D. dolan ödemektedirler. Güney Kore ö r n « $ i Endüstri Devrimi'ni yaşamamış olan toplumlann, tarihsel sureçte yinrdiklerini, teknolojiye araştırma geliştirmeyi taşıyarak kazanıma çevirmelerinde sık sık sözü edilen Güney Kore'de, KAIST (Korea Advanced Institute of Science and Technology) kurumuna baglı arasurma kurumlan ÜniversiteEndüstri işbirligi için çok iyi birer örnektirler. KAIST'e baglı bazı kurumlar ve amaçlan şöyle sıralanabilir; • Siatem Mtthendisligl Anfturnuüan Enstltttsâ (SERI): Yaratıcı ve yenılıkçı ozgun teknoloji alanlannda geliştirme etkinliklerinde bulunmak; temel ve uygulamalı ArGe'yi yapmak ve desteklemek, bilgisayar ve sistem bilimlerindeki yüksek teknolojiyi gelistirmek; ulusal stratejik ArGe etkinliklerine yazılım ve sistem destegi vermek. • Kore Okyurns Araftırnulan ve Geliytirme Enatltttıtt (KORDI) Denız çevresi ve denız kaynaklarını gelistirmek; deniz çevresini koruma ve denizin kirlenmeye karşı korunması. • Kıyı Mühendisligi Birimi Matematik, fızık mo dellemeler ve alan verisi toplama teknıklerı ile denız ve kıyı muhendisligi alanlannda ArGe etkinlikleri yapmak. • Deniz Politikası Merkezi Deniz bilımleri bilgisi ve enformasyonu üe sosyal bilimler bilgi ve enformasyonundan hareketle hukuki, idari ve ticari işletmecilik sistemlerini karşüaştırmalı olarak analiz etmek, istatik incelemeleri derlemek, bunun sonucunda bir okyanus politikası oluşturmak. • Derin Deniz Yataklanndan Faydaluuna Progranu: Deniz yataklanndakd mineral kaynaklanndan yararlanmak. • Oşinografik Donanım Tasannu ve Üretimi Bölümü: Oşinografik donanımlan gelıştırilmek, teknık destek, bilimsel ArGe etkinliklerine ait oşinografik ekipmanın bakımını ve okyanus inceleme teknıklerını gelistirmek. • Kore Teknoloji Üerletme Kurulufu (KTAC): Ülke içindeki ve dışandaki araştırmalann sonuçlannı tıcarüeştirmeyi amaçlayan teknik ve yönetimsel öneriler sunmak. Yukanda verilen ACRC, A.B.D. ornegı endüstnaraşnrma ilişkilennde ozel sektorün sorumluluklannın, KAIST, Guney Kore örnegi ise bir ülkenin teknolojik ve bilimsel gelişiminde, ulke koşullannın (cografi, jeopolitik, demografik), ulusallıgın, önemini vurgulamaktadır. Bir diger yazıda ülkemizdeki durumu degerlendirecegiz. . J • Doç. Dr. Seyhan Uygur Onbaşıoğlu /""•' Istanbul Teknik Üniversitesi Makina Fakültesi Ögretim üyelerinin bilgi birikimlerini ve yaraucılıklannı endüstriyel araştırmalara yönelterek para kazanmalarmda da, maaşlan yetersiz olsun ya da olmasın kınanacak hiç bir yan yoktur. Üretime ve ülkenin kazanımına hizmet eden her eylemin, bu eylemi gerçekleştiren kişilerin yaşam standartlannı yükseltecek, o kişilere bu olanagı saglayan kurumlann da donanımlarını ve saygınlıklarını artıracak maddi karşılıklannın olması gerekli ve kaçırulmazdır. Fakat; asü sorun, üniversiteendüstri işbirliginin kişisel ilişkilere hapsolması; öğretim üyelerinin elde edecekleri yan gelirin ve endüstri kuruluşunun alacagı teşviklerin ön plana çıkanlması ve en önemlisı, başta ögrenciler olmak üzere, araşurma görevlilerinın, doktorasını yenı tamamlamış genç araşürmacuann ve hatta kişisel ilişkileri endüstri ile işbirligi yapmaya yeterlı gorulmeyen (!) genç ögretim üyelerinin bu işbirliginin dışmda kalmalandır, Durum böyle olunca, üniversiteendustri işbirligi, özverili bir çok çalışmaya karşm, kurumsal bir işbirligi olarak degil, kişisel bir alışveriş olarak (bir endüstri kuruluşuna danışmanhk yapmak, o endüstri kuruluşunda yan ucretli çahşacak yüksek lisans ögrencisi bulmak gıbi) topluma yansımaktadır. Gençlerin, gosterdikleri tepkiyı bu açıdan hoş görmek; gerçek anlamda universiteendustri işbirligi amacıyla çalışan üniversiteleri, ögretim üyelerinı ve endüstriyel kuruluşları bu çalışmalannı yeterince yansıtmadıklan ıçin eleştirmek gerekir. Bilgiden teknoloji geliştirme ve üretmeyi bilim insanlarımız henüz başarabilmiş değil. Oysa üniversitelerin görevi toplumun beyni olmaktır. Endüstri ve üniversite Endüstri dallannın varlıklannı sürdürebümeleri daha çok endustrileşmelerine baglıdır. Girdi kullanımında etkinlik ve ürün niteliğinin geüştirümesi gibi temel sorunlar ancak bilimsel araştırmaya oncelik verümesi, bilimsel araştırma görevi yapan kurumlarla işbirliginin geliştirilmesi ile çözülür. Bu kurumlann en önemlısi üniversitedir. Üniversite, bilimsel üstünlügün ve akademik yetenegin agır basugı bir ortamdır. Üniversitelerin görevi; çok yönlü, dünyaya geniş açıdan bakan, özgürlügunü savunmasıru, özgür degüse kazanmasıru, eünden alınmasına direnmesini bilen ınsan yenşnrmektir. PUtoa'un Akademisi'nden bu yana, universitenin görevi toplumun beyni olmaktir. Üniversiteler ıçinde bulunduklan sosyal ve ekonomık sıstemın eüasinden uzak kalamazlar. Üniversiteler, rasyonel düşünmeyi, araştırma yoluyla bilgi üretmeyi, bir problemle ilgili analiz, sentez ve degerlendirme yapabilmeyi, düşünce ve bulgulan kişilere ve topluma iletme yetenegini gelışhrmeyi ogretirler. Bu son nokta, araştirmaendüstri ilişkileri açısından çok önemlidir. Universitenin bir araştırma kurumu olarak kendisini endüstriye sunabilmesi ve teknolojik gelişmenin, ancak bilimsel araştırma temelleri üzerinde ivmelenecegini ifade etmesi gerekir Bilgi toplumunda, üretimin hedef kitlesinin kultürel yapısının da degişmiş olduğu gözönüne ahnmalıdır. "Bilgi", "ekolojik kirlenme"den daha hızlı yayümıştır. Dolayısıyla; insanlar, uretirken ve tüketirken, üretim ve tüketim mekanizmalarını da neredeyse tasarımcılar ve bu mekanizmalann işleticileri kadar iyi bilmektedirler. Tüketici, haklannı ve çıkarlarını yalnızca ekonomik açıdan degil; insani ve toplumsal 741/15