Katalog

Erkek kokusunun eş seçiminde etkisi Doğum kontrol hapı, kusursuz bir baba olacak en uygun eşin seçiminde, kadının biyoiojik içgüdülerini yok mu ediyor? er şey zararsız bir tisört koklamasıyla patlak verdi. Bir grup kadından, hiç tarumadıklan ve yıkanmamış erkekler tarafından giyümiş tişörtleri koklamalan istendi. Tekyapmalangereken şey hangi tisörfünenıyıkokrugunu söylemekti. 0 sırada Bern Üniversitesi'nde gorevli Isviçrelı genç büım adamı Claus Wedekind tarafından yapılan araştırmanın amacı, insanların da, tıpkı fareler gibi, en uygun eşı seçerken ten kokusundan etküenip etkilenmediklerirü ortaya çıkatmaktı. Ne var ki, elde edilen bulgular çok daha kaygı vericı bır gerçegi su yüzüne çıkartü. ceginiortayakoyuyor. • • • • •: • • • • Kokunun etkisi büyük Insanlar da, üremeyle ilgılı kımı konularda, kokudan yararlanıyor. Örnegin, Chicago Unıversitesı'nden Martha McClıntock 1998de, bırlıkte yaşayan kadınlann feromon adı verilen kimyasal sinyaller sayesınde, aynı tarıhlerde adet gordüklerıni ortaya koydu. Bilindigi kadanyla, insanlar arasındaki kimyasal sinyal alısverışı bılınçdısı gelışen bır düzenek. Ancak, Brovvn Üniversitesi'nden Rachel Herz bu soruyu deneklere dogrudan yöneltmeye karar vererek 166 kadına bir anket uyguladı. Ankette kadınlara erkegi ne gıbı etmenlerin, onunla yataga gırecek denli, çekici kıldıgı soruldugunda, dış görünüş, ses tonu, ten gıbı etmenlerin yanı sıra, kokunun da çok önemli oldugu vurgulandı Gelgelelim asıl sorun, koku kışının ne tur MHC'ye sahip oldugunu ortaya koyuyor olsa bile, insanlann bunu seçme ve ona gore davranma yetenegıne sahıp olup olmadıklan. Kenıirgenlerin burunlannda kimyasal duyu sinyallerini belirleyen "vomeronazal" (VNO) adlı bır organ bulunuyor. Bu organ beynin bilinçli merkezlerini buleştirip, cinsel davranışı denetleyen amıgdala ve hıpotalamus bölgesinde dogrudan ulaşıyor. VNO'ya sahip hayvanların buyuk bır bolümunde, bu organ kesilip atıldıgmda, üremeye yonelik eylemler de sekteye uğruyor. Insanlarda da VNO olup olmadıgı yonundeki tartışmalar bugun de surüyor. Gelışmenın ılk evrelermde benzer bir organa sahip oldugumuz duşunulmekle birlikte, eriskinlıkte de varhgını sürdüren bu uzantının ışlevsel oldugu yönunde kesin bır kanıt yok. Belki de, bu organa gereksınim duymuyoruz. Domuzlar, tavşanlar ve koyunlarda VNO olmakla birlikte, bu organ kımı feromonları ana koku alma sistemi aracılıgıyla belırlıyor. Insanlarda da benzer bir durum soz konusu olabilir. Zaten, ınsanlarda işlev goren bır feromon alıcı gen geçen yıl saptandı. Bu göruşu savunanlar ınsanlarda, otekı memelılere kıyasla, çok daha fazla sayıda koku bezi olduguna dikkat çekıyorlar. Bunlar, üetışım için degilse, ne ışe yanyor 9 Gelgelelim, ınsanlarda işlev gören bir tür kimyasal duyu algılama sıstemı, ya da evrımin yok ettigi bir zamanlar incelikli bır sistemın kalmtüarının oldugu konusunda henüz bır görüş bırligine varümış degü Yine de, bazı ınsanlar farklı MHC'lere sahip kisüerle eşleşme egilimi gösteriyorlar. Aynca, dogum kontrol hapı kullanan kadınlar tişört kokusuna farklı bir tepki veriyorlar. Böyle olunca, hapın herhangı bir kimyasal duyuyu algılamamızı etkilemesi hiç de olmayacak bir şey degü Ilk bakısta, hapla ügili çarpıcı kayıtlar turn tartışmayı yerle bir etmeye yeterli olabilir Dogum kontrol hapları 1960'tan beri kullanılıyor ve bunu kullanan kadınların kullanıma son vermeleri durumunda kolay kolay çocuk sahibi olamadıkları yönunde bugüne dek bır kanıt elde edümiş degü. Onbinlerce kadın uzerinde yapüan birçok buyuk çaplı araştırma da düşük yapma ile hap arasında bir ilinti oldugunu göstermiyor. Ne var ki, araştırmalardan hıçbıri ozellüde hap kullandıklannda kendüerine yaşamboyu bir eş bulan kadınlar uzerinde odaklanmadı. Aynca, dogum kontrol hapı kısa bir süre önce küçük yaşlardan itibaren kullanümaya başlandı. Bir de, hapın şimdüik gelışmiş dıînyanm gözdesi oldugu gerçegi var. Acaba gelişmekte olan ulkelerdeki kadınların hapı benımsemelerı durumunda bunun doguıganhk üzerindeki etkisi daha mı kolay anlaşüabüir'' Tüm bunlara karşın, gunümüzün çagdaş kadın ları dogum kontrol hapını köfulemeye yanaşmıyor. Son 40 yüdır hap bizleri istenmeyen gebeliklerden koruyor ve insanlara sınırsız bir ozgurluk sunuyor. Yine de, dikkatlı olmakta yarar var. Herz, hap kullanırken çocuk sahibi olmak isteyeceklerı bir eş bulan kadınlara hapı bırakmalannı önerıyor ve "Bakm bakalım, bu erkekler size yine de çekicı gelecekler mi?" diyor. Rita Urgan H Şaşırtıcı sonuç VVedekind'in de tahmin ettigi gibi, kadın deneklerin buyük bir çogunlugu kemirgenler gibi benzer seçimlerde bulundu. Fareler uzerinde yapüan birçok araştırma, seçim hakkı tanındıgında, bu canlılann kendilerinkinden farklı bağışıklık genlerine sahip eşler seçtiklerini, bu egüımin saglıklı yavrular dogurma olasüıgını artırdıgını ortaya koymuştu. Gelgelelım, VVedekind'in denekleri arasında çok farklı bır egilım sergıleyen kadınlar da oldu. Doğum kontrol hapı kullanan bu kadınların seçimlerinde tam tersi bir egilizn gosterdıklerıne tarak olundu. Söz konusu denekler, kendilerinden farklı erkeklerın kokusuna kapılmak bir baltalamanın yarüış. eş seçimine yol açması bana hiç de şaşırtıcı gelmıyor," diyor Tbrtışmanın odağmı oluşturan genler, temel dokunynm kompleksi adı verüen, ya da kısaca MHC olarak anılan buyuk bir obekten oluşuyor. Her bireyde, bagışıklık sistemlerinin çeşitli bileşkelerinden sorumlu genler içeren, kendıne ozgu bır MHC bıleşimi bulunuyor. Bu bileşimler, söz gelimi bedenin yabancı bir dokuyu reddedıp reddetmeyecegını belirleyen dokuuyum antijenlerini, ya da hastalıklara karşı savaşan proteinlerıni oluşturan genler ıçerıyor. Kişinın MHC yapısı ne denlı çeşitliyse, bagışıklık sisteminın de o denlı guçlu olduguna ınanılıyor Anne ve babanın MHC genleri çeşıtlilik gosteriyorsa, çocugun MHC'sinın de, büyuk bir olasılıkla, çeşıtlilik gosterecegine dikkat çekiliyor. Phıladelphıa Monell Kimyasal Duyular Merkezi'nden Kanio Yamazaki farklı MHC'lere sahıp anababadan oluşan fare ogulcuklannın dunyaya gelme olasüıgının daha yüksek oldugunu ortaya koydu Doğum kontrol hapları MHC genlerinin kokuyla ilgılı ozellıklerı bu denlı onemliyse, dogum kontrol hapı kullanan kadınlar neden oteküerden farklı bır tepkı verir gibiler? VVedekind bu konuda, hapın gebelikle benzeşen bir etki yarattıgına, gebelikte kokuyla ilgüi seçımlerın degışebüecegine, farelerde böylesi bır duruma tanık olunduguna dikkat çekiyor. Kurama gore, gebelik sırasında dışı, benzer MHC'leri olan yakınlannın kokusuna ilgi duyuyor. Gebe kadınlar ve kendilerini gebe sananlar da benzer bır egılim sergıüyor olabilirler. Şimdi dogum kontrol hapı kullanmayı tasarlayan 80 deneğe, hapı almadan ve aldıktan bırkaç ay sonra, tişört testi uygulanacak. Aynı test gebe kalmaya çalışan 80 kadına da, üişkı öncesı ve sonrasında uygulanacak Dişı kemirgenler uzerindekı araştırmalar, erkek kokusunun kımi zaman ergenlik surecini hızlandırdıgı, yumurtlamaya ivme kazandırdıgı, dahasl duşuge yol açabüe yerme, bağışıkhk genleri kendilerine en yakın olanlan seçtüer. Insanlar ureme amacıyla en uygun eşı seçerken kokudan yararlanıyorlarsa ve dogum kontrol hapı bir şeyleri alt üst ediyorsa, o zaman ortada cıddi bir sorun olabilir. Kullananlan yarultarak yanlış erkegi seçmelerine neden olan dogum kontrol hapı kadınlara bekledıklerinden çok daha etkili bir koruma saglayabilir ve hapı bıraktıktan çok sonra bile çocuk sahibi olmalannı bir hayli güçleştirebilir. Bu son derece tartLşmalı bir goruş. Öncelikle, insan beyninin, bırakın davranışlannı etküemek, bu tür kokulan kaydedebildigi göruşune herkeö katılmıyor. Bu göruşun dogru olması durumunda, hap böylesi bir cinsel kimyayı etkiliyor olabilir mi? Eş seçimi konusunda uzman olan, Utah Üniversitesi dirimbüimcilerinden Wayne Potts bu sorunun manüklı olduguna dikkat çekerken, meslektaşı Dnstin Penn daha da ileriye giderek, "Üreme düzenegine yönelik 739/10