Katalog

Magnezyum: Her derde deva mı? Doğan Yücel (*) agnezyum, ınsan vücudunda sodyum (Na), potasyum (K) ve kalsiyumdan (Ca) sonra en çok bulunan katyon, başka deyişle pozitif yüklu iyon. Daha çok hücre içinde bulunuyor. Hucre içinde potasyumdan sonra en çok bulunan katyon. Magnezyum adı magnezit olarak adlandınlan magnezyum karbonat bileşiğinden türemiş. Magnezyum karbonat ise Eski Yunan'da Tesalya bolgesmde Magnesia adlı yerleşim yerinde bol miktarda bulunan bir magnezyum bileşigi. Bu nedenden magnezit denilmiş olsa gerek. Magnesia adı, bölgede yerleşik Magnetler soyundan geliyor. Anadolu topraklannda, Efes yöresindeki antik Magnesia ve bugünkü Manisa ilimizin adlan da aynı şekilde Magnetlere dayanıyor. Kısacası, kimyadaki magnezyum elementine isim babalıgı yapan, tarih oncesinde Eski Yunan ve Batı Anadolu topraklannda yaşamış bir topluluk. M kalpte ritim bozuklugu (aritmi), kalbi besleyen koroner arterlerdeki spazmlar nedeniyle kalp kaynaklı ağn, kan basıncında yükselme, mitral kapakta bozukluk (mitral kapak prolapsusu), kalp kası kasılmasında bozukluk (kardiyomiyopati) gibi. Diger belirtiler. T\ız ve şekere düşkünlük, buna karşılık, karbonhidrata karşı, özellikle de çıkolataya karşı dayanıksızlık, goguslerde gerginlik hissi, magnezyum eksikliğinin diger belirtileri. Şunu da belirtmek gerek, magnezyum eksikligi durumunda bu belirtilerin tümünun de bir arada görülmesi gibi bir kural yok. Magnezyum eksikligi nasıl saptanaoilir? Normal yetişkin insan vucudunda toplam 24 gram magnezyum bulunuyor. Bunun yaklaşık yansı kemiklerde, yansı da yumuşak dokularda yer alıyor. Tbplam Magnezyumun ancak % 1 kadan kanda ve hücreler arası sıvıda bulunuyor. Serumdaki (kan pıhtılaştıktan sonra geride kalan sıvı) magnezyum oranı ise % 0.3. Bu durum magnezyum eksikliğinin saptanmasını zorlaşünyor. Benzer iyonlann eksikligi ya da fazlalıgı genellikle kanda yapüan ölçümlerle saptanabıli yor. Ama kanda yapılacak magnezyum olçumuyle eksıklıgin saptanması mumkun olmayabüır. Gene de kanda yapüan magnezyum ölçumünde duşuk bir deger bulunmuşsa, magnezyum eksikligi vardır denebiür. Ancak, bunun tersi dogru degildir; magnezyum normal bulunmuşsa, bu magnezyum eksikligi yoktur anlamına gelmez. Kan hücrelerinde, alyuvarlarda ama özellikle akyuvarlarda veya kas hücrelerinde yapılan olçumler vücuttaki magnezyum durumunu daha iyi yansıtır. Magnezyum eksıklıgini saptamada en güvenilir yol ise, hastaya magnezyum vermek ve daha sonra bu magnezyumun ne kadar atüdıgını olçmek. Magnezyum sağlık için neden önemli? Magnezyum canlılar için son derece önemli bir mineral. Ancak, üptaki önemi yeni yeni kavranıyor. Canhlarda yaşamın sürmesini saglamak için her an yüzlerce biyokimyasal tepkime oluyor. Bu tepkimeler enzlm adlı katalizörlerle yürüyor, hızlandırılıyor. Enzimler büyük, protein yapısında molekuller. Bunların etkınlik gösterebümelen için bazı daha kuçuk yapıda organik bileşiklere (canlılarda vitaminlerin çogu boyle bir gorev ustlenmiştir) ve yüklu minerallere (örnegin çinko, bakır, mangan ve magnezyum gibi) gerek var. Bu yuklü mineraller içinde magnezyumun yeri başta geliyor. Magnezyum, 325'ten fazla tepkimenin yürumesi için gerekli bir faktör. Özellikle enerji kullanımı ya da uretimı üe sonuçlanan tepkımelerde rol alıyor magnezyum. Dolayısıyla magnezyum iyonlan vücuttaki çeşitli sentez olayları (protein sentezı gibı), genetik materyalı oluşturan nukleik asıtlerın kararlılıgı, hucre zarlannın geçirgenligi, mitokondrilerın butunlugunun korunması, hucrede başlıca enerji uretim yolu olan oksidatif fosforilasyon ve sinirler tarafından kasların uyanlması için gerekli. Bu nedenle de vücutta magnezyum eksikligi pek çok açıdan zararlı. Magnezyum eksikliğinin belirtileri Vücuttaki kimyasal tepkimeler için böylesine önemli magnezyumun eksikligi, kuşkusuz, hemen tüm organ sistemlerini etkileyebilır. Magnezyum eksikliğini önlemek için ne yapılmalı? Magnezyum eksikligi ile karşüaşmamak için öteden beri kişinin gunde 350 milıgramın üzerinde magnezyum alması önerilirdi. Şimdilerde bu miktar daha da artırüdı: Günde 5001000 miligram kadar almması oneriliyor. Bu lakelet kaslanyla ilgili olarak. Segirmeler, kramplar, kas gergınlıgı, kas agnları (bel ve sırt agrılan, boyun agrısı), çene eklemi bozukluklan görülebilir. Aynca, magnezyum eksikligi olan kişi, gogüs kafesi kaslanndaki gerginlik nedeniyle derin solunum yapamayabilir veya öyle bir hisse kapılabilir. Kişi sık sık iç geçirebilir. Düz kaslarla ilgili olarak. Kabızlık, idrar yollannda kasümalar (spazmlar), menstrüel kramplar, özellikle şekerli yiyecekler yerken yutma zorlugu veya bogazda tikanma hissi, ışıktan korkma (fotofobi), herhangi bir göz bozuklugu yokken kişinin parlak ışıga uyum saglamakta zorlanması, kulaktaki stapedius kasındaki gerginlik nedeniyle gürultuye karşı aşın duyarlılık. VUcut magnezyumunu azaltan maddeler ve durumlar • Alkol kullanımı • Amfetamin ve kokain gibi bagımhlık yapan maddeler • Aşın karbonhidrat, özellikle şeker, beyaz un • Kahve • Idrar söktürücü bazı ilaçlar • Aşın tuz (sodyum) • Aşın kalsiyum • Kola türünden sodalı içecekler • Şeker hastalannın kullandıgı insülin • Organ nakli sonrasında kuUanılan südosporin adlı ilaç •Stres • Çeşitli ameliyatlar • Kronikagn • Yanıklar • Şeker hastalıgı , • Aşın egzersiz • Tterleme nun için de yenilen içilen maddelere bakmak gerekiyor. Beslenme. Yeterli magnezyum besinlerle alınabilır. Yeşil sebzelere bu rengi veren klorofildir. Klorofil ise yapısında magnezyum taşıyan bir molekül. Bu nedenle yeşil sebzeler başlıca magnezyum kaynagı. Ancak, yapay gübre kullanılmadan yetiştirilmiş dogal yeşil sebzeler bu açıdan degerli. Çünkü, potasyum ve fosforca zengin yapay gubrelerin topraktaki magnezyumu tükettıği belirtiliyor. Yeşil sebzelerin dışında magnezyumca zengin yiyecekler tahülar, fındık fisuk gibi yemişler ve tohumlardan hazırlanan besin maddeleri ile deniz ürunleri. Butun bu yiyecek maddelerinın iflem gormamifleri magnezyum açısından zengin. Örnegin beyaz undan yapümış yiyeceklerin magnezyum açısından bir degeri yok. Pişirme işlemi sırasında da yiyeceklerdeki magnezyum yitip gidiyor. Suyun önemi. Vücudun magnezyum gereksinmesıni karşılayan bir başka kaynaksa su. Yülar önce okudugum bir makalede ABDde Salt Lake Cıry yoresinde yapılan yatay bir çalışmadan söz ediliyordu. Diyet ve yaşam biçimi açısından diger bolgelerden farklı olmamasına karşın, yorede koroner kalp hastalıklanna çok daha az rastlandıgı dıkkati çekmış, konu derinligine araşürılınca yore sulannın magnezyumca zengin oldugu görülmuş (Salt Lake, Tuz Gölü, adı da bunun gostergesi), dolayısıyla olay magnezyumun olumlu etkilerine baglanmıştı. Bu nedenle, gunumuzde magnezyum eksikligıyle karşüaşılmaması için yumuşak sular yerine, magnezyum içeriği yüksek sert sulann içilmesi ve kullanüması oneriliyor. Içimi daha hoş, işlem gorerek sertligi azaltılmış sular yenne, içimı zor sert musluk suyu içmek saglık için daha yararlı. Su konusunda başka önemli bir nokta, bizim bugun genellikle kullanmakta oldugumuz yuzeyel sulann magnezyum ıçenginin gıderek azalmakta oluşu. Dolayısıyla bu sularla yetiştirümiş bitkisel yiyeceklerde magnezyum oranı duşük. Derin suyu suları magnezyum açısından daha zengin. Bunlara da ulaşmak zor. Suyun magnezyum açısından diger bir önemi, su ile alınan magnezyumun bagırsaklardan besinlerle alınana göre çok daha hızlı ve yüksek oranda emılıyor oluşu. Topragın ve suyun magnezyum içeriginin gitükçe azalması, rafine yıyeceklenn gıttikçe daha çok kullanılması, vucuda besin ve sularla alınan magnezyum miktannı düşürüyor. Bu nedenle dıyetin günde 1000 miligramı aşmayacak ölçüde alınacak magnezyum tuzlan ile desteklenmesi oneriliyor. Normal kişide bu miktarda alınacak magnezyum tuzlannın, bu doz aşılsa bile, ishal dışında yapügı yan etki yok. Ancak böbrek yetmezligi olan hastalarda zehirlenme belirtileri görülebilir. Sonuç olarak, eger böbrek yetmezligi yoksa, agızdan magnezyum desteği herkes için uygun görülüyor. (*) Doç. Dr., S. B. Ankara Eğitım ve Araştırma Hastanesi Biyokımya Laboratuvan Kaynaklar: 1. Whang R vd Magnesium homeostasis and clinical disotders of magnesıum deficıency Ann Phannacotherapy 1994; 28 2206. 2. McLean RM. Magnesium and its therapeutıc uses: A revıev» Am J Med 1994; 96. 6376. 3 SeeUg MS, vd la there a place for magnesium ın the treatment of acute myocaıdial infarction? Am Heart J1996; 132. 4717 4 ElınRJ Assessment of magnesium status. Cbn Chem 1987; 33:196570. 5 6. Durlach J. Recommended dıatary amounts of magnesium. Mg RDA. MagnesRes 1989.2 195203 7. Swaın R, KaplanMachhs B. Magnesium for the next millenıum. Soulh MedJ 1999; 92: 10407. Sinir littami ile ilgili olarak. Magnezyum eksikliğinin merkez sinir sisteminde yol açtıgı bozukluklann başmda uykusuzluk, endişe, hiperaktivite ya da hareketsiz kalamama, dolayısıyla surekli hareket halinde olma, panik, açık yerlere ya da halk içine çıkma korkusu (agorafobi), menstrüasyon oncesinde sinirlilik. Sinir sisteminin geri kalan bölümünde (periferal sinir sistemi) ise uyuşukluk, kanncalanma, titreşim gibi anormal duyulara neden olabiliyor. Kalp damar slstemi ile ilgili olarak. Çarpıntı 730/10