Katalog

Cönülden Bilime duruma gelınce mekanızmaran ışleyışı bedene zarar vencı hale gelıyor Stresın boylece bagışıklık sıstemını zayıflattıgıru, Pıttsburgh'dakı Carnegıe Mellon Unıversıtesı'nde psıkolog Sheldon Cohen 1991 yılında bır deneyle saptamıştı Stres duyarlüıkları bırbırınden farklı 400 gonullunun kaüldıgı bır araşürmada aşırı stres alündakılerin diğer gruba oranla vucutianna venlen grip vırusune daha dayanıksız oldugu ortaya çıkü Asın stres altındakılenn yuzde 90'ının hastalandıgı, dıger gruptaküerde ıse bu oranm yuzde 70 oldugu gozlendı Bu deney geçtıgımız yü yenıden yapıldı Bu kez akut stres altındakderın kronık stres altında olanlara oranla vıruse karşı daha dayanıklı olduklan saptandı Kronık stresın kalp ve dolaşım hastaüklanyla üıntısı de maymunlar uzerınde yapılan deneylerle de gozlendı Başka araştırmalarda stres hormonu prolaktın ıle eklem romatızması arasında, adrenalın üe kalp krızı sıklıgı arasında, ACTH adlı stres hormonu ıle saldırgan davranış arüsı arasında ıhşkı oldugu gosterüdı Uzun surelı stres ıle kalpdolaşım sıstemı hastahkları arasındakı ılışh ıse hayvan deneylerın de, makak maymunlannda gosterüdı Gunumuz dunyasında ınsanı stres altına sokan etkenlerın çoğaldıgı konusunda bılım adamlan ara sında bır goruş bırlıgı var Buna karşılık ınsanı stresten uzaklaştıracak ethnlıklerde gıderek arüyor Bılım addmlannın gomşune gore cep telefonları ve laptop bilgisayarlarla kendı elıyle yaşammdakı stresı arttıran ınsanoğlunun gunumuzde rahatlaması ıçın de artan yontemler bulunuyor Insanlar, masaj, yoga, terapı ve bırçok başka yontemle stresten ve olumsuz etkılennden kurtulmaya çalışıyor Munıh'te MaxPlanckEnstitusu'nde psıkiyatrı klmıgınden Angelika Ahmet Inam t * Wagner Link stresle mucadelenın yollarını şoyle sıralıyor * Bır veya bırden fazla stres faktorunu ortadan kaldırarak ya da daha az umursayarak yaşamınızdakı stresın dozajını aza ındırgeyın * Kendınıze uygun yontemlerle rahatlayarak stresm uzennızdekı yuku azaltmaya çahşın Stres taşıma kapasıtenızı artırın Stres durumlarını farklı degerlendırmeye çalışın * Stresı onleyemıyorsanız, stres anındakı heyecan ve telaşı azaltmaya çahsın. Bu tur terapılere ıse, kendı kendınızı olumlu şeyler soyleyerek telkın etmeniz ya da gozlerınızı kapatarak sakın bır plajda oldugunuzu duşunmeraz gıbı şeyler de eklenıyor Ornegın kımsenın olmadıgı bır yerde masaya yumruk atmak, tekme atmak, kendınızle olumlu ko nuşmalar yapmak, hata yaptımsa bu o kadar da felâket degıl demek de bu kendıne yardım programı ıçınde goruluyor Zamanınızı daha ıyı değerlendırmek daha ıyı yonetmeye başlamak da yardımcı olabüır Sabah, vaktınde ışe başlamak vb gıbı Rahatlama yumuşama yontemlerı ogrenın, ellerınızı, parmaklarınızı gevşetmek gıbı Araba ıçmde bagırarak kufretmek ve yakın dostlanruz yanında ağlamak kısa donemlı rahatlamalara yol açıyor Ancak, uzmanlar bu rahatlatma yontemlerının belırlı olçude yararı olmakla beraber stresten uzaklaşmak konusunda kesm çozum olmadıgı konusunda da bırleşıyorlar Bu da streslı bır ınsana "Boşver" demerun yararsız olduguna dıkkat çeken uzmanların bılışım çagında ınsanoğlunun stressız yaşamasınm mumkun olmadıgının bılıncınde olduklannı gostenyor Yaptıfflraz/bdşlattıÇfiruz ışlerle sdiıkı uygun adım gıdeme dıgınız duygusunu ne sıklıkta yaşadınız7 [~1 a) hıç0, b) hemen hemen hıçl c) bazen=2, d) oldukça fazla3, e) çoksılc= 4 Olaylann ustesınden geldığınız duygulaıını ne sıklıkta vaşadınız? Q a) hıç4, b) hemen hemen hıç=3, e) bazen2, d) oldukça lazla1, e) çoksık^ 0 Kontrolmıuzden çıkan olaylara ne sıklıkta sınırlendınız? O a) hıç0, b) hemen hemen hıç~l, e) bazen2, d) oldukça lazla~3 e) çoksık= 4 Zoılukldnn sızı asüğı ve onların ustesınden gelerneyecegınız duygusunu nft sıklıkta yftffi'Anıy9 [~| a^ hıç=0 b) hemen hemen hıçl, c) hazen~2 d) oldukça lazlaS, e) çoksılr^ 4 Toplam Puan: Değerlendirme: Pudiüar ne kadar yuksekse stress yuku de o derece fazladtr Tbplam puanınızı, asağıdah ortalama değerlerle karsılaşünnız71 Erkek 12,1 Kadm 13,7 Aile dunununa göre: Evh veya bırısıyle yaşayanlar. 12,4 Duüar 12,6 ' ' Boşanmışlar 14,7 Tek yaşayanlar 14,1 Ayn yaşayanlar 16,6 Ya,: 18 29arası 14,2 • 3044 arası 13,0 4554 arası 12,6 5564 arası 11,9 Gökyüzü bahçesinde ' Araştırmacıldr aşağıdafa tesüstress duzeyını olçmek ıçın kullanıyorlar Sorular, gende kalan 4 haftaya ıhş kındır Yanıt rakamlannı sorunun yandakı kutuyd yazm ve test bıtük ten sonra rakamlan toplayıp değerlendırm Sızı geren beklenmedık olaylarla ne kadaı sık kar a) hıç0 b) hemen hemen hıçl, c) bazen2, d) oldukça fazla~3 e)çoksık4 Q Hayatınızm en onemlı olaylanna egemen olmadıgı? nız duygusunu ne kadaı sık yaşadınız Q] a) hıç 0 b) hemfn hemen hıçl, e) bazen2, d) oldukça fazla3 e) çok sık 4 • Kendınızı sınırlı ve yok fazla calıştınlmış/çalışmış ne kadar sık hıssettınız? • a) hıç0, b) hemen hemen hıç=l c) bazen2 d) oldukça fazla~3, e) çoksık= 4 ( Kışısel sorunlarmızın ustesınden gelecegınıze üışkm kendınıze guvemnızı ne sıklıkta yasadınız^ Ll a) lııç~4, b) hemen hemen hıç'=3 c) bazen2, d) oldukça lazla1, e) çok sık 0 [7] Olaylann kendı yonlerınde geüştıgı duygusunu ne sıklıkta yaşadınız1'' LD a) hıç4, b) hemen hemen hıç=3 c) bazen~2 d) oldukça lazla1 e) çoksık=0 f~] Kendı yaşam çevrenızdekı ıstenmeyen olaylan denetlemeyı ne sıklıkta yaşadıruz''' a) hıç4 b) hemen hemen hıç3 c) bazen~2, d) oldukça lazla1, e) çoksık= 0 ,, Stres testi Sokrates'i ilk arayışım değildi bu. Uzun kış geceleri, Ankara'da, yoğun kar altında, bir elektrik lambasmın altmdan çıkıverecek gibi gelirdi bana; yorgun, çaresiz dolaşırken sokaklarda. Bulduğum oldu, kısa da olsa konuştuğum; içimde ve dışımdaki yolculuklartmın umuduydu. Sığınılacak bir liman, saldınya oradan geçılecek bır kale değildi; mutlu Sokrates'ti, hınzırdı; bellı etmeden insanın özürünu, sığlığını, olçüsuzlüğünu yuzune vururdu. Üzerinde çok düşundum, zaman zaman kuşkulandım kendisinden, bılgeliğini sorguladım; sorulanma açtı kendini, saklamadı. Içtenliğini, kendini tanıyışmı, ozurlerinı saklamayışını sevdim. Kafamdaki sorunlan hep tartıştım onunla. Öğutlerinı dınledım. Kimılenne uydum, kimilerine başkaldırdım, kimilerine de uyamadım. Yine yollardaydım. Atina'da. Son zamanlarda, aklıma taktığım aklı kendısıyle, tartışmak istıyordum. Ege kıyılannda konustuğumuz olmuştu, ama birkaç kez dolastığım Atina'da izine rastlayamamt}tım. Anımsıyorum, Atina'nın biraz uzağmda, Ege denizine bakan gorkemli bir tepede, önceleri, pınarların, nehirlerin, sonra denizin tannsıolan Poseidon'un tapınağının oralarda, güneşli bir haziran gunu, altımda kot pantolonum, üstümu çıkanvermişim; bir oğrendmin çektiği fotoğrafta oyle kalmısım. Turkiye'den birgrup felsefeci gltmişiz; SevgiliArda Denkel, kızmış çıplaklığıma, biraz şakayla, "hop, hop aile var, giy ustünü!" giymişim. Şimdi duşunüyorurn, belki de Sokrates 'ti bu sozlerı soyleyen, belki "kendini tanı" demişti bana; belki Delphi'de aynı günlerde Arda'yla "Turk Felsefesı diye bir felsefe olabilır mi?" tartışmamızı, bir tenis maç gibi izleyen arkadaslarım, bana hatırlatmıs olabılirler: "Arda değildi tartıstığın, Sokrates'ti." elbette Arda'yla anlasamadık. Sokrates'in bustunu cebımdekı son parayla satın almaya çalışırken, Atina'da, Plaka'da, bir dukkândan, Arda'yla goz goze gelmistik: "Arda, demiştim, sen de alsana, bır tanel" "Yok, yahu" demişti, "neden alayım ki adam hayatında bır kitap bile yazmamış", gidip Arlstoteles'in bustunu satın almıştı. Sonradan duşuncelerını değıstırdi mi bilmiyorum. Sokrates'i ararken, karşılastığım bırıydı Arda Onu, düşuncelı sakalıyla sevmiştım. Kitapları ve katılmadığın düsuncelerı oldugu halde. Aradığınıgormuştum, çunku Sokrates'i değil, belki Aristo'yu, çağdaş duşuncenın sorunlarını. Tutkusunu, disiplinini, duzenini sevmiştım. Sokrates'i aramayanları, aramayı, anlamayı, sevmeyi, Sokrates oğretmıştı bana. Sokrates amcam! Son gidisimde, Atina'da konustuk. Aydınlık, birsubat oğleden sonrasında, Akropolis'in yakınlarında. Üç, dort saat Aklı konustuk. Bılimi. Felsefeyi. Teknolojiyi. Sokrates'e anlattıklanmı, Atina universitelerinden binnde, çoğunluğu akademisyen olan Atinalılara da anlattım. Anlamıs olmalılar. Sorularından, eleştirılerinden anladım. Sokrates'le konuşmaya, Cokyuzü Bahçesi'nde devam ettık. Yunanlılar oraya, "To Perivoli T'Ouranou"" dıyorlar. Orada şarkı soyleyip, dansediyorlar. Duşuncenın, şarkı ve dansla nasıl diri kalabileceğinı gordum orada: Beden, muzikle, ruhu, duşunceyı, kendılerini cendereye alan dar kafalılıktan, sığlıktan, yobazlıktan kurtarabılıyor. Yuzlerı gulmeyen, ruhları sıkısmıs, duşunceleri sozde elestirel vıdı vıdıların silindiri altında ezılmış, muzığı duymayıp, bedenlerini aramanın, araştırmanın, yola çıkmanın heyecanlarıyla tazeleyemeyenlerin keşfedemeyeceğı bır yerdı "To Perivoli TOuranou", Cokyuzü Bahçesı. Aklın, duyguların ve bedenin titresımlennı yoksayarak duşunemeyeceğini, çevresının, uzerındekı etkılerini anlaması gerektiğıni, Cokyuzü Bahçesi'nde oğrendim. Bahçeydı. Yeryuzunde. Bırçok bılge dusunurle birlikte, Sokrates'te oradaydı. Oyle bir bahçeydı, ıçinde gokyuzu vardı. Uçmanın, gerçekten kopuk duşler dunyasında gelısıguzel dolasmanın bahçesı değildi. Sokrates bahçedeydı. Bahçedeki gokyuzunde. Sokrates 'ın içmdeki gokyuzunde Kimılenne gore, uyduruk bir yer sayılan, Platon'a gonderme yapılıp, kuçumsenen "Topos Ouranos "ta, gokyuzunde bır yer değildi. Şurdan da anladım Yanımda, Atına sokaklarından binnde kasaplık yapıp, Trakya sıvesıyie Turkçe konuşan Yorgos vardı. Culumseyerek dinlıyordu, Sokrates'i. "B*n once okumusum, Chandi'yı. Asmışım, sozlerını dukkâna. (hiç) gelmemıs aklıma okuyayım Sokrat'ı. Ne bıçım Rum'um ben be<" "Yorgos," dedım, "Sokrates'in Rumu, Hindlisı olmaz. Onlar, ınsanlığındır. Celdim, dukkânma, gordum senı, farkında değilsin, Sokrates uğramıs sana. Felsefenın, bilgelık sevgisinın mesleğı olmaz Bir tavırdır felsefe, bir yaşama biçimıdır. Sen kasapsın, fazla bir eğitimin yok; Oysa sende bır duyus, kavrayış, bakış derinliği var Yaşayıs derinlığı. Sokrates'i ararken, yolum dukkânma dustu: Nice sığ, ukala akademisyen felsefecıden daha derin yasıyorsun hayatı. Sonra, kalkıp gelıyorsun benımle, Cokyuzü Bahçesı'ne gıdiyoruz. Sokrates'i dinliyoruz. Elbet, her sozune katılmıyoruz, elbet baskaldırıyoruz kımı duşuncelerme, Sokrates'le konusabılmenın rahatlığı buradan geliyor. Aklımızın ufuklarını aşıyor; bizi saskın, bizi yumusak kafalı, bızı dus tutkunu, sozcuk cambazı sananları mahçup edecek duşunceler devşiriyoruz, bahçeden, birlikte. Ben, Sokrates, kasap Yorgos. Insan Yorgos. Dost Yorgos." Kendisinı ararken, kendisinden bahçeler bulduğum insanları sevmeyi oğrettı bana Sokrates. 726/9