Katalog

Siberuzayda: Kimliksiz dolaşmayın! Bu günün web'i, yarının siber uzayı, eğitimöğretim işinde eşi bulunmaz bir araç olacaktır. Az gelişmiş ülkeler, bu aracı kullanarak tarih şeritlerinde bir sıçrama yapabilirler. Ülkemiz bu fırsatı iyi kullanabilir. Timur Karaçay (*) üındigi gibı, sıkryonetim donemlerinde kimliksiz dolaşmak saglığa zararhdır. Ama normal zamanlarda da herkesin bir kimlik taşımasında yarar vardır. Bu kuralı bilgisayarlara da uygulama düşüncesi önceden 1 vardı. ARPA ve DARPA'' projeleri Tim'in birinci sorununu çözüyoıdu. Konuyu teknik terimlere bogdurmadan şunu soyleyebiüriz. Bugun Internet'e dogrudan bagk her bilgisayann bir kimlik numarası vardır. Buna IP adresi (Internet Protokol Adresi) denilir. Nasü ki insanlar birbirlerini kimlikleriyle ta nıyorsa, bilgisayarlar da birbirlerini IP numaralanyla tanırlar. Internete kaç bilgisayann dogrudan baglanabüecegini hesaplamak kolaydır. IP numaralan, ikili (iki tabanh bınary) sayıtlama dizgesinde sekizer haneden oluşan dbrt grup sayınm bileşiminden oluşur. Sekiz haneye yazılabilecek en küçük ve en buyuk ikili sayüar = 000000 = 11111111 7 6 5 4 3 1 = 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 +2° dır. Demek ki her sayı grubu 256 seçeneğe sahiptir. Dört grup olduguna göre, toplam IP numaralan sayısı 256 nın dördüncu kuvvetine eşittir. Bu da 256x256x256x256 = 4 294 967 296 eder. IP adresleri düzenlenirken, kimse bu sisteme bağlanacak bilgisayarlann dört milyara ulaşacagını düşunmuyordu. Dıinya nufusuna gore, bu adreslerın fazlasıyla yeterli olacağı apaçıkü. Ama, beklenmedik bir taleple karşüaşüdı. Bazı kurumlar ve şirketler çok sayıda IP numarasını saün aldüar. IP numaralan hızla tükenmeye başladı. Yakın gelecekte, adresleme sistemi yetersız kalacaktır. Ama korkuya gerek yok. Sistemin genişletüerek, 32 şer haneden oluşan dört tane ikili sayıdan oluşturulması duşunülmektedir. Bu sistemde IP numaralan mevcut numaralann dordun cü kuvveti kadar artacakur. Böylece, (256x256x256x256) x (256x256x256x256) x (256x256x256x256) x (256x256x256x256) = 340 282 366 920 938 463 463 374 607 431 768 211 456 tane IP numarası var olacakür. Dolayısıyla, internet herkese yetecektir. Umalım ki dunya nufusu bu kadar artmaz... Yukanda anlatılan IP adresleri bilgisayarda ikili sayı sistemine gore kayıtlıdır. Programcüar, bunu 193.140.165.234 gibi onlu sayı sisteminde yazılan dort sayı grubuyla ifade ederler Her gruptakı sayı 0 üe 255 arasında olmalıdır. Bu yazüış IP adresi dağıtana ve programcüara epeyce kolaylık sağlar, ama kullaracınm milyarlarca IP adresi arasından, istedigi adresi bulup yazması hiç de kolay değildir. Bu zorluğu aşmak ıçın, IP numaralan yenne, kullanıcının kolay anımsayacağı anlamlı sozcuk gruplan oluşturuldu. Örnegin, "cumhuriyet.com.tr" anlamlı sözcuklere donuşmuş bir IP adresidır. Bu adrese karşüık gelen bir IP numarası vardır. Bu eşlemeye DNS denır. "cwnhunyet.com.tr"yazıldığında, bunu kendi IP numarasına eşleyen bir donuşturucu (program) vardır. Her ülkede bu işi yapan yetküı bir servıs ve bu servısın ışlerini goren bir sunucu bılgisayar (server) vardır. DNS kısaltması bazı kaynaklarda "Domaın Name System" dıye, bazılannda "Dıstrıbuted Name Service ' diye, bazılannda da "Domain Name Server" diye adlandınlır. Yenne gore her uçu de dogrudur ve son sozcuklerinin ifad e ettigi (sistem, servis, sunucu) farkh anlamlannı taşırlar. 0 255 Bundan sonra Web'i tutmak olanaksız oldu. Bu gün Web kullanıcılannın sayısını doğru tahmm etmek büe mumkun değildir. Web yayını yapmak ve Web yayınlannı izlemek için mukemmel araçlar (programlar) geliştinlrniştir. Herkes VVeb'de istedigi yayını yapabüir, herkes yapüan yayınlan izleyebüir Web kimsenin tekelinde degüdir; o artik insanlığın ortak malıdır. card dediği bir program yazdı. Hypercard, içinde yazılar ve şekiller olan buyuk bir dokumanı tuşlarla ileri gerı hareket eturerek, istenen paragraflann goruntuye girmesini saglıyordu. 1990 yıllannda, aynı dokumanda istenen bir sayfaya sıçramak ya da aynı makinedeki başka dokümanlan gormek mumkundu. Bu teknoloji artık iş hayaüna da girmeye başlamıştı. Londrada bir sanat galerisi bu teknigi kullanarak eserlenni tanıtıyordu. Aynı teknik oğretimde de yerini almaya başlamıştı. Ama bu teknıgın onemlı bir kısıtlaması vardı. Uzaktaki bir makinada kayıtlı dokumanı açıp gormek olanaksızdı. Web (www VVorld Wide Web) Tim BernersLee Hypercard tekniginin uzak makinalar için de gekştirilebüeceginı duşündü. Bu teknik, geride kalan üç sorunu birden çözebilirdi. Agustos 1990 tarihinde çahşma arkadaşı Robert Calliau ile birlikte CERN'e ilk Web projesini sundu. Proje kabul edildi, çahşmalar hızla B Sanal Gerçeklik ve Siber Uzay Sanal Gerçeklik deyimi, ük tanımıyla, büim kurgu oykülerini anlatan üç boyutlu bügısayar oyunlan gibidir. Kendınızi, mukemmel bir teknikle yaratümış uç boyutlu bir mekândaymış gibi hissedersiniz. Içınde bulundugunuz bu mekânda, bir dokunuşla kapüan, pencerelerı, dolaplan açabilirsiniz. Radyo dinleyebüir, TV seyredebilirsiniz. Dostlannız la soyleşir, düşmanlannızla savaşırsınız. Ozetle, gerçek hayatta yaptıgınız (ya da yapamadığınız) işleri, içinde olduğunuzu hissetnğiniz o sanal mekânda yapabüirsiniz. Siber Uzay, "bügisayar aglan ve bu ağlarla erişilebilen bütün veri kaynaklannı ıçeren ortam" diye tanımlanır. Bu tanımın, oncelikle intemet'i ve onun üzerindeki butun Web servisıni içerdıgi açıknr. Ancak, buradaki "butun ven kaynaklan" deyimi Web'den fazlasını kapsar. Telefon, telex, radyo, TV gibi elektronik olarak kumanda edilebilen bütün aygıtlar, kaydedilebilen ses ve görüntüler, nlrnler, fotograflar, grafikler, kitaplar, projeler... Bunlar da yetmez: Marketlerden ahşveriş, banka işlemleri, eticaret, sinema ve tiyatro goruntulerı,... Butun burüann büeşimi siber uzaydır. Gerçekler Hayalle Başlar! Bu tanımlardan goruyoruz ki, Sanal Gerçeklik ve Siber Uzay kavramlan buyuk olçude bilim kurgu öykülerinden çücarümıştu. Bu gun,.pek çok kaynakta bu tanımlann geçerli kabul edüdıği gorulmektedir. Boyle oluşu kotu değüdır. Bir çok büımsel bulgu, büim kurgu oykulerinı dogrular. Ama bu tanımlann ayaklanru biraz yere bastırmak gerektiğı de apaçüc ortadadır. internet uzerinde farklı servisler (emaü, ftp, gopher, veronica, wais, web,...) çalışmaktadır. Daha genel olarak, yeryuzu telekomunikasyon sisteminde yurutulen servıslen (telefon, telgraf, radyo, TV ...) de içine alan daha genel bir yapıya kaçınümaz olarak gıdüecekür. Bu yapı yakm geleceğin Sanal Gerçekliğı ya da Siber Uzayıdır. ... yurudü. Ekim 1990 tarihinde CERN'deki NeXT adlı bilgisayarda, bu günkü tarayıcüann (browser) atası sayüacak ük prototip çalışmaya başladı. Ocak 1991'de CERN'de ilk Web sunucusu faaliyete geçti Ocak 1993'de dunyada yalnızca 50 tane Web sunucusu kurulmuştu. Şubat 1993'de Marc Andreessen Web sayfasına resim eklemeyi başardı. (Andreessen sonradan bu ışten zengin oldu.) Gıderek, butun dunyada bu teknolojiye ilgi artmaya başladı. Farklı tarayıcılar yaratıldı. Web konulu konferanslar duzenlendi. Ekim 1993'de dunyadaki Web sunucu sayısı 500, Haziran 1994'de 1500 oldu Mayıs 1994 de Cenova'da yapüan Web konferansına 380 kişi, Ekim 1994'de Chicago'da yapüana 1300 laşi, Arahk 1994'de VVashıngton'da yapüana 11000 kişı kaüldı. O zamana kadar işin onemini kavrayamayan buyuk bılgisayar şirketleri de uyanmaya başladı. Nısan 1995 de San Jose"(Kaliforniya) de yapılan konferansta 60 ayn oturum ve 200 gosterı yapüdı. Aynı tarihte, Avrupa yakası için Darmstadt'da da bir konferans duzenlendi. Bu konferansa, buyuk şirketler resmi delegeler yolladılar. 4 r!r . Bill Gates'e Ne Olacak? Ozelhkle, kışısel bügısayarlar ıçın urettıgı urunler, bir yandan Bill Gates'ı dunyanın en zengin adamı yaparken, öte yandan da bügısayar kullanıcüarına olağanustu kolaylıklar sunmuştur. Bu açıdan baküdıgmda, Bill, ınsanlığa buyuk hizmetler sunarüar arasındakı yerıru almışrır. Ama, gorunuş odur ki, Bill Gates'in urettiği yazüımlann omurleri, tam doruktayken dolmak uzeredır. Yannlar Web ve benzeri teknolojüerdedir. Gelecekte, bügısayar kullanıcüan kelıme işlemciyi, hesap tablosunu, veri tabanını, vb ayn ayn açıp kapatmak zahmetıne gurmeyeceklerdır. Bugun tarayıcı (browser) diye adlandırdıgımız araçlar gelişecek, yalnız web taraması yapmakla kalmayacak, bir yandan bügısayar , programlannı çalıştnrken, ote yandan da yeryuzu telekomunikasyon sıstemındekı butun servıslerı ışletır hale gelecektir. Bunu ük başaran kışi Bül Gates'in yenni alacaktır. Taş Taş Üstüne 1980 yüında BU1 Atkinson Apple firması için Hyper726/18