Katalog

Değeri bilinmeyen bir kavram: Gerekçe Hak aramanın son kapısı yorgıdan sızlanmölann başta gelen nedenlerinden biri, kararların büyük bir çoğunluğunun ya gerekçesiz ya da yetersiz gerekçeli olmasıdır. ^ Çetin Aşçıoğlu (•) duşunecek ve kendı yarguannı bıle sorgulayacaktır Işte bügüı kulturlu yaşamı büen yargıç npınrn kımlıgının oluşmasının onemlı brr yolu Gerekçe, âdil yargılanmanın güvencesi •• • •i l Yargıtay karanndan bırşey anlamadım, karann duzelhlmesı ıçın ıkmcı kez başvurdum taleplenn reddıne dendı lyı ama, ben taleplenn reddedıldığını goruyorum da, nıye reddedıldığını anlayamadım Bümek hakhm değıl mP Karanhkta goz hrpmak hukuk usulunde varmP" Dertlı yurttaşımız, sorunu kendı beklentüerı açısından yalın olarak dıle geünrken"bümek hakkun değumı" sorusuyla gerekçesiz yargı kararlannın oluşturdugu bozuk duzem sorguluyordu Hem ıç gudusel olarak hem de yuregınde duyduğu âdıl yargılanma hakkrnın gucuyle B ır yurttaş bu sorunu, Mıllıyet Gazetesı'nın "avukatınrz Koşesı"nde şoyle düe getırıyordu. Yasalar öngörüyor ama yazılmıyor Anayasa ve yasalar her turlu yargı karannın gerekçeli olmasını ongormesıne karşın, yasal buyruklann yargı kararlannda guncelleşmedıgı bir olgudur Bu çelışkrnın nedenı yargı duzenımızde gerekçe kavramının ozu ıçengı ve yararlanrun bılınmemesıdır Bu baglamda ozellıkle yargıçlanmızı eleştırebılırız Araştırmanın, sorgulamanın duşunmerun, bügı hırsrnın kımsenın tekelınde olmadıgı duşunulurse boyle brr yargı haksız da sayılmaz Nevarkı, Banka Ve Tıcaret Hukuku Araştırma Enstıtusu nun D Bügı Şolenı'nde (sempozyum) bir C başlangıç olması düegıyle verdıgım büdın dışında bılımsel bir kaynaga rastiamak olanaksızdır Bu nedenle yargıçlan, bılgıye ulaşmanın olanaksızlıgı nedenıyle, eleştrrmeyı de aşın bulabılırsmız Bügı olmadan gerekçe büıncıne ulaşmanm zorlugu da goz ardı edılmemelı Bu baglamda Jtakan Hokok'ta üa yüdır gerek çe konusunun ışlenmeye başlandıgını da sevınerek açıklamalıyım Istanbul Hukuk'a da, bir ara hukuk felsefesı derslerınde, "gerekçe kavramının ışlendıgını" duydum Yargı kararlannın gerekçeli olmasını ıstemek bıçımcüık gıbı anlamsız bir tutku değıldır Ozunde "doğru ve sağhkh duşunmeyı sağlayan mantık yasalan ue felseü duşunce bırıkumm oluşturdugu değerler" soz konusu ğu" nun de geregıdır Kışının, hakkında verüen bir hukmun oluşanyargılannnedenlennı bümek ıstemesıonce lıkle yazüı olmayan degışmez doga yasalannın da buyrugudur 1789 Fransa üıtüâlı üe bırlıkte gelışen ozgurlukçu duşunce akımlan bu temel bırıkımlerden yola çıkarak gerekçeyı'TjuJaıictin ustunluğu, hukuk devletı" kavramlanyla ozdeşleştırmıştır Başka bir deyışle yargı karannın gerekçeli olması olmazsa olmaz nıtelıktedır Çunku gerekçesiz yargı kararlan hak arayanlar ıçın gızü bir tehlıke oluşturur.yaıgıan her an gerçeğe.akla, yol ve yontemıne uymayan (keyü) yargüara ulaşması olanakhdır Yargıç, duşunce ve yargüannın nederüennı (neden sonuç üışkısını) açıklayabümesı, gerekçelendırebümesı ıçın oncelıkle ust duzeyde bügı ve genel kultur bırıkrmıne sahıp olması gerekır Yargüamada ortaya çıkan olgu ve hukukî sorurüan araştınna, tartışma ve sorgulama yontemlenyle çozebüme yetenegıne de Bu açıklamalanmızdan şu sonucu çıkarabüırız Gerekçe brr rnsanlık hakkı olan doğru ve guvenh (adü)yargüanma hakkmın guvencesıdır Nıtekım Uluslaratı Adalet Dhraıu'nın 12 Temmuz 1973 gunlu tavsıye karannda yargüanan kışüerın ' gerekçeli karar hakh bulunduğu kabul edılmıştır Boyle bir degere sahıp çıkmak, gelıştırmek ve yargı kararlannda guncelleşurmek ozelıklıkle yargıçlann onur sorunudur Çunku gerekçe,ya/gjclara, bagımsızhğm bedeh olan yansızlüdannı kanıtlama olanağı veren, yargıç onurunu koruyan bir araçtır Yargı kararlannda çogunlukla kullanüan 'dosyada h kanıtlara" "olaym oluş bıçımıne", "büırhşı raporundah agklamalara", "suçun unsurlannm gerçekleşüğı"," yanlann ekonomık ve sosyal durumuna", "sanığın geçmıştekı durumu ve hşüığı" gıbı soyut ve genel yuvarlak sozcuklerle yapüan açüdamalar gerekçe sayılmaz Bu durumlarda gerekçe noksanlıgı soz konusudur Gerekçe noksanı durumlar Gerekçe büıncının yerleşmesı ıçın gerekçe noksanı sayüan dunırnlann büınmesı gerekır Dtş gerekçe noksanı: Yargıç buyrugunun (hukum) nesnel( maddı) ve hukukî unsurlannm gostenlmemesıdır Burada en ust duzeyde gerekçesızlık soz konusudur Sösde gerekçe: Mantüa ve hukukî ıncelemeyapmadan, nesnel ve hukukî unsurlan ozet olarak ve yuzeysel bir bıçımde tetkık ve açıklamayla yetrnmek tçgerekçe nokaanı: Yargıç tarafından ıncelenmış olsa ıdı başka bir sonuca vanlabüecegını kabul ettırecek bıçımde onemı olan unsurlarm tarnşmaya alınmaması Çelifküi gerekçe: Elde edılen butun unsurlardan tek başına ya da bırlıkte degerlendırümesınde dogru hususlardan yola çıküdıgı halde manuk geregı yarüış sonuçlara varüması durumunda soz konusudur Gonüuyor kı gerekçe, çok yonlu gorevler ustlenmış ve yargüama sonunda oluşan yargıç buyrugunun duygu ve tasanm açısından guzellıgını degerını sosyal dogrulugunu ortaya koyan ancak degerını büemedıgımız brr kavram. • , Gerekçe kâvramı yalnız yargıya özgü değüdır Bu baglamda sanat ve büım çevrelermde yapüan duşunce açüdamalannı umanm sızler de paylaşacaksınız "Antalya Fılım Fesüvah'ndek: arkadaşlara hep gerekçe yayınlamalannı soyledım Maalesef yapüramadım Jun bir ülme neden odul verdığını açıklamah Bınna Slmı neden seçük, şunu nıye seçtüc Bunlann gerekçelennı yazsalar, bir açıdan topluma bahş açüannm dunya goruşlennın, sanat goruşlennın, estenk goruşlennm hesabını da vermış olacaklar Işte o zaman daha sağhkh bir tartışma ortamı doğabüır (Auf Yümaz Turk sıneması uzenne brr soyleşı, Cumhurıyet S 9 ,16 Ekım 2000)" "Hukuk kulturunde gorulen bu erozyonın somut tezahurlen ve nedenlerinden bın "Devlet gerekçesiz bir yaşam surmektedır Eylem ve ışlemlennde en az gerekçe üe yeünmekte gerekçelendırme kahtesının en duşuk du zeyde bulunmasıdır ' (Prof Dr Hayrettrn Okçesız Hukuk ve adaletten ımdat haykırışı Cumhurıyet Büım Tteknık 23 Eylul2000 Sayı 705 sayfa 1213)' Brr kavramı, kurumu ve ükeyı yasalarda hatta ıstersenız Anayasada duzenleyın uygulayacüar, ozellıkle yargıçlar soz konusu kavram kurum ve ükenın büıncıne vararnamışlarsa nafile (boşa gıden ışe yaramayan) Insan unsurunu gozetmeden yasa degışıklıklerıyle yargı reformu yapma sevdalüannın da bügısıne (*) Yargıtay Onursal Uyesı cetrna@maü koc net Gerekçe, savunmaya da olanak verir Iste araştıran, tartşan, duşunen, vardıgı sonuçlan mantikîı ve hukukî dısıplrn ıçınde "kendını de yargüayarak" buyrugunu gerekçelendıren yargıcın Gerçege ulaşamama gerçege, akla yol ve yontemıne aykın ozensız bir tutum ıçınde olma olasüığı oldukça azdır Olsa büe denetleme kolaylıgı vardır Dıger yandan kararlann gerekçeli yazüması yuksek mahkemelerde temyız denetımınde yanlara savunma yapma kolaylıgı da sağlar Bir yargı buyrugunun yanüşlıgını ortaya koyabüme çelışıksız savunma yapabüme, karardakı duşunce ve yargüann nedenlennın duraksamaya meydan vermeyecek bıçımde açıklanmasına bağlıdır Hakkınızda verüen bir karardakı duşuncenın yargının nederüennı bümeden dognı olanı ortaya koymak, savunmak olanaksız olmasa da hem zor hem de rısklıdır Saghklı gerekçeler, yargı kararlannın temyız denetımının kısa yoldan ve dogru yapümasına yardımcı olur Bu nedenle bir çok ulkede temyız deneümı gerekçe denetımıyle başlar Gerekçesiz karar başlı başma bir bozma nedenıdır Unutmayahm yargıçlan gerekçeli karar yazmaya zorlamak bunu olmazsa olmaz nıtelıkte brr ahşkarüık durumuna genrmek bügüı kulturlu yargıç kımlıgının, üpının oluşmasının da bir aracıdır Çunku yargıç, gerekçe yazmak ıçın araşüracak, okuyacak, tarüşacak, Yargının da bir nedeni olmalı Dogada oldugu gıbı duşunce alaranda da her yar gının (hukmun) bir nedenı (ıllıyet) olmalıdır Mantık'ta kabul edümış duşunce yasalan ' doğru ve sağhkh sonuç lara ulaşabılmek ıçın varolan her şeym neden var olduğunun gerekçelendmlmesmı onerır ve bekler" Bılımsel us (akü) bırduşuncenınancak,yeternedenlere (neden olan olan dıger dıışuncelere)in<±ryeneMi0; olçude geçerh ve anlaşılabıhr olacağını kabul eder Ohalde yargı karar lannm gerekçeli olmasının başta gelen amaa doğru ve sağlıklı duşunmeyı sağlamakur Dıger yandan dogru ve gerçek oldugu üen surulen kabul edılen bir duşunce ve yargının nedenlerının açıklanması 'etık {ahlâkî) açıdan bügı verme yukumlulu726/4