Katalog

Bilim, bilim dedikleri, Fizik, Matematik ve diğerleri... Siyanür ve altm S on zamanlarda Cumhurıyet Bılım Teknık (CBT) Dergısı'nde bılımsel ağırhklı çahşmalar ve bu ıçenkte tartışma lann (') artması toplumumuz açısından sevındıncıdır Uzun suredır yazmak ıstedıgım ancak bır turlu toparlayama dıgım somuta gundeük yaşama ındugemekte guçluk, süantı çektıgım bır tartişmanın başlamasının artık yendır dıye duşunerek bu yazıyı kaleme aldım Dk ış olarak da yazırun ük cumlesındekı ıtakk kısmın sonuna bır unlem ışareü koydum Gelın bırlıkte hem kendımıze hem de CBT okurlanna yararlı bır ış yapalım, bilimi tarüşalım... Büım onemlı Bunu, her yerde kullanılmasından kolayca anlayabılırsınız Bır şeyın başına bıhmsel on ekmın gelmesı bılımden kredı, ıtıbar kazanmaya yonelık Nukleer, bıyolo jık kımsayal süahlara, atom bombasına, teknolojık kırlenmeye ragmen bılım ınsanlarda, toplumlarda çok olumlu çagnşımlara neden olmakta Bılıme ınanmak, bılıme guvenmek, egıümı, urehmı, saghgı bıhmsel yontemlerle ele almak hep büım sozcugunun ıtıbanndan kaynaklanmakta Nedır bıhmı bu kadar ayncalıkh küan' Nedar bılım' Büıyorum, "kolay, sozluğe bakahm" dıyorsunuz' Bakalım, ornegın AnaBntanıcada büımın tanımı "nesnel dun yaya ve bu dunyada vaı olan olgulara ıhşbn tarafsız goziem ve sıstemaük deneye dayah zıhınsel etkmhklenn ortak adı" olarak venlmış ve hemen ardından 'Butun büımlenn amaa genel doğnüann ya da temel yasalann bügısuıe ulaşmaktu" eklenerek uzun bır tarıhsel gehsım anlatümış Bu tanımdan anladıgımız, • Bılım nesnel durrya ıle ılgılıdır, • Bılım bu dunyada varolan olgularla ılgılıdır • Büım tarafsız gozleme ve sıstemaük deneye dayanır, • Bılım zıhınsel etkınbklerle ügüıdir, • Büım genel dogrulan bulmayı ve temel yasalara ulaşmayı hedefler Oldukça doyurucu bır açıklama oldugu , v su goturmez Ancak, yeterh olsaydı bugun uzmanlar akademısyenler dahü büımı "korun Bh neresmden tutarsa ona gore tanımladığı gıbi' tdnımlamaya kalkışmaz, neyın bır büım dalı oldugu/olmadıgı hangı büım daknın ne kadar yol aldıgı konulannda tartişmalar yaşanmazdı Bır üa guncel omek vereyım Prof Dr Celal Şengör 13 01 2001 tanhh CBTdekı Matbaa ve Matematik başlüdı yazısında rahmetlı Cahit Arfın "Tek bır gerçek büım varoda Bzıknr, çunku düı matematıktır Kımya da, eh büım olmaya aday Ama bıyolop vejeolojınm o duzeye gelmesı ıçm daha çok zaman gerek" dedığını, oysa bu fikrın doğru olmadıgını, Danda'ın evnm kuramırun düı hıçbır aşamada matemank olmadıgı halde, büımın en buyuk zaferlennden bınsı olarak karşımızda durdugunu behrtmektedır dır Oysa 125, altüı, sekızh sayı sıstemlennde farklı sayısal degerler ıfade eder Hal boyleyken, neden • Matemaük büımler büımıdır, uzüc gerçek büımdır çunku düı matemaüknr dıyenler kadar, hayır matemaük büım degüdır dıyenler de var' • 17 Agustos 1999 depremının ardından ve halen uzmanlar arasında "oncuydu artçıydı", "doguya kaymakta batıya yonelmekte" benzen tartşmalar surmekte' • Ya da baz ıstasyonlan kanser yapar dıyen oldugu gıbı, hayır yapmaz dıyene de rastlanmakta9 Çunku bunlann temelınde (çogu kez verı yetersızlıgı yanında hatta daha da onemhsı) büımsel tanımlann net yapılmaması (ya da yapüamaması) yatmaktadır Bu nedenle, gehn aşagıdakı soruları hep bırlıkte dusunehm ve (olası ıse) ortak tanımlarda buluşahm B ergama yoresınde Eurogold şırketınce bulunan ve ışletümek ıstenen altm konusunda dergınızm Eylul ve Kasun sayüannda gkan yazüan okudum Bu konuya bazı açüdamalar getırmek ıstıyorum Sıyanurun toksüc bır büeşık olarak çevreye ve ınsan sağhğına zaran tartışma gerektırmeyen bır konudur Bu nedenle de sıyanurun kullanım, taşıma, depolama ve atım konulannda gereken tedbırlenn ahnması ve uygulanması gerekmektedır Sıyanurle altm ureümı altm madencüığınde yaygın olarak yaklaşüc lOOyüdan ben kullanümakta olup ekonomık bır alternaüu yoktur Altm, cevherden lıtrede 1 gram avannda sodyum sıyanur veya potasyum sıyanur ıçeren seyreltık çozeltüerce çücanhnaktadır Bu ışlem sonucu sıyanurun çoğu serbest olarak, metal sıyanur komplekslen şekhnde ve reaksıyon urunien olarak sıvı atüdar ıçensmde kalmaktadır Bu atudann sıyanurden anndırümalan kımyasal, bıyolojüc ve doğal yollaria gerçekleştmlebümektedır Doğal yollarla antım yaygm olarak kullanüan teknüdeıden bınsı olup etkınhğı pH, sıcakhk, ultravıyole radyasyon, havalandırma ve bekletme suresı gjbı koşullara bağh olarak değışmektedır Uzun sureh depolama gereksmımlen atıkhavuzu veya goletlennden ıübaren oluşabüecek sızmtüaıdan ıhbaren yeralh suyunun hrlenmesı olasüığını da doğurmaktadır Bu nedenlerden dolayı, doğal antım kımyasal teknüderie beraber kullanümaktadır Sıyanurle altm çkanmı ve oluşan atüdann antım ve depolanması şu andakı bügüenmız doğrultusunda emm olarak uygulanan ışlemlerdır lşleha ve denetleyıcı kunıluşlara duşen gorev yapüan dızayn ve tasanmlann cıddı bır şeküde yonetmelüder çerçevesmde uretım esnası ve sonrasmda uygulanmasıdır Bunun yanısıra, yore halkma maddı ve manevı guvencenın sağlanması da gerekmektedır Konunun teknık ve ekonomık oldugu kadar, ıdarı ve sosyal yonlerden de değerlendırümesı kaçınümazdır Bu arada hemen hemen her operasyonun veya yatınmm çevreyı negatf olarak etküeyeceğını de hatırlat makta yarar var Yol yapımı, baraj ınşası, otelsıte ınşaatlan ve hatta tanmcüığm büe çevreye zaran oldugu unutulma mahdır Onemlı olan endustnyel veya ekononuk gehşım tasanmlannm, oluşturacakian çevre etküen goz onune ahnarak bır denge ıçensınde değerlendırümesıdır Bu çevre eth değerlendırmesınm çağdaş anlamdakı tanımı olup değerlendırme surecınm bırparçası olarak Bergama ve yoresı halkma da karar konusunda onemlı bır gorev duşmektedır Doğan Paktunç, Ph.D. 1429 York Müls Dnve Ottawa, Ontano K4A2P2 Canadaemaü paktunc@magma ca <maütopaktunc@magma ca> Ortak tanım arayışı Büım nedır' Büımsel yontem nedır 9 Bır yontemın bılımsel olması ıçın ne güaı fartdan olmalı' Büım Teknolojı ve Araşurma Geliştırme neden bır arada kuüanüıyor da Büım ve Araştırma denmıyor 9 Bu bırhktelüderm ozel bır anlamı var mı' Ikız kardeşler mı, yoksa neden sonuç üıskısı mı var' Gerçek büımsel gerçek aynmı nedır' Bır gerçegın büımsel olması ıçm neler gerekır' Çaüşma Büımsel çalısma aynmı nerede başlar, nerede bıter' Bır çabsmanın büımsel olmasırun olmazsa olmaz kurallan nelerdır' Bıhmsel çahşma üle de unrversıtede mı yapüabüır' Bır hse fizüc ogretmenı ya da ogrencısı büımsel çaüşma yapamaz mı' Ya da unrversıtede yapüan her çahşma büımsel mıdır 9 Gafbüımsel gaf farkı nedır'Etüc büımsel etikbenzerhgı/aynmıne dır 9 Araştırma büımsel araşnrma nerede benzer, nerede ayrüır9 En ıyı çozum her zaman bıhmsel çozum mudur 9 Büımsel çozumunun çozumden farkı nedır' Bınsı çlap bu sonuç dogrudur ya da yanİLŞtr derse anhyoruz Ancak, bu sonuç bıhmseldır ya da degüdır, dendıgmde ne anhyoruz' Ne anlamahyız' Tbplurn bıhm, sosyal büım, büımsel sosyahzm, ve dıgerlen Nelen büımsel yontemlerle yapabüınz, yapryoruz ya da yapmıyoruz' Gunluk yaşantımızda, sabah uyandüctan akşam yatıncaya dek farkmda olarak ya da olmayarak yapügımız ışlerden, davranışlardan hangüen büımsel yontem ıçe9 rır Nelen kışısel olarak ya da toplumsal olarak büımsel yontemlerle yapabüınz' Gelin, bazı kavramları tartışalım! Şunlar ne anlama geliyor? "Faüh Tenm takmunı büımsel yontemlerle hanıiar Başa nnın sım budur" dıyoruz Ne demekür bır futbol takunını bıhmsel yontemlerle hazırlamak' Ben de amator kumede, 27 01 2001 tarüüı Cumhurıyet'tekı koşesınde sayın Ayuçuncu ve üancı hglerde futbol oynadım Bırçok anrrenor üe dın Engin Intemet'te populer bır büım atelennden bınndeçahşnm Neydı onlarda ohnayan da Fatih Hoca'da olan' kı Fız±, Kımya ve Bıyolojının Sonu başlüdı bır yazıdan soz edıBır Emniyet yetldllainın çüap "polıs büımsel yontemyor ve yazıda "bu geleneksel büım dallan arasmdakı aynm lerle çahşmaktadıf demesının anlamı nedır' Normal yonçızgüerınm gıderek behrsızleştığını, henuz adı konmamış yenı temlerle çahşan pohs üe büımsel yontemlerle çahşan pohsın bır büım dahnın doğmakta olduğunu, üzığın bıtüğı noktada farkı nedır' hmyanm nobetı devraldığı ve herüosınm bulgulanndan da bıüydn fotoğraflanyla tanmsal alanlann denetlenmesı yolojüc sonuçlar çıkanldığı gurüenn sona ermekte olduğunu, "Efendım bız büımsel yontemlerle tanm yapmaktayrf' demebu tanımlann arkk anlam taşımadığını, bıyoGzüc, bıyokımya, ye yeterh mıdır' Tanmı büımsel yontemlerle ele almak nasü üzıksel kımya ya da hmyasal üzık tanımlannın da bu geçış suolasıdır, farh, ustunluklen nelerdır' recmın urunien olduğunu" okudugunu belırtyor Bır sfit üı»ticiBinın "büımsel yontemlerle sut ureümı Orneklen çogaltmaya gerek yok Tanımda bır şeylerın yapması" hatta bu sayede meklenn gundehk sut venmınde eksık oldugu, ınsanlann büımı degışık ya da eksüc tanımladıyuzde şu kadarlık arnş sagladıgını soylemesı ne demeknr' ğı su goturmez Insanlar nıye renklen taruşmaz' Renk korluHangı ış bu artışı saglamıstır ve neden buna büımsel dengu olmadıgı surece neden karşımızda duran bır renge hepımektedır' Seçım oncelennde bır suru anketler yapüır ve her mız "san" ya da "mavı" derız de bınnm san dedıgıne otekı bır anketor grup "bız büımsel yontemlerle anket yapıyoruz" mavı demez' Yanıü basıt, renkler tarüşmaya yer vermeyecek der Bır anket büımsel olabüır mı' Büımsel olmasının olmazaçüdücta tanımlanmıştır da ondan Benzer şeküde, ornegın 1 sa ohnaz koşuüan var mıdır, varsa nelerdır' Ne dersınız, uze2 ve 5 rakamlannın sırasıyla dızıhm, neden hepımızde ayı nnde tarüşmaya değer degü mı' Gehn buna bıraz zaman yuz yırmı beş sayısal degerını çagnşünr' Çunku gundelık ayıralım ve etegımızdeküen ortaya dokehm yaşantımızda ondalık (decımal) sayı sıstemını kullanınz ve Doç. Dr. Levent Sevgi, ITU Fen Büımlen Enstitusu ondalık sayı sıstemı ıyı tanımlanmış (welldefined) bır sıstemLevent sevgifgittnet.net tr Sevgü@ıru edu tı 726/17