Katalog

Eyvah! Bu çocuk üstün zekâlı... ekâ nedır' Gunluk dılde sık kullandıgımız bırçok kavramın tanımım yapmaya kalktıgımızda ya da ne oldugunu araşurdıgımızda çok buyuk zorluklarla karşüaşırız Bu ozellıkle sosyal ve psıkolojık kavramlarda daha çok başımıza gelır 10, bır kışının gosterdıgı büışsel performansın akranlanyla (yaşıtianyla) bır kdrşüaşürmacasıdır kısaca Bundan başka EQ var kı bu da bır kışının ıçınde bulundugu topluma koşullara ve olaylara karşı gosterdığı uyum ve tepkının bır gostergesıdır Bunlaıdan ayn Gardnerın Çoklu Zekâ" modelı var bunda da zekâ nın çeşıtlüıgı açıklanıyor (matemauk zekâsı, dıl zekâsı, mekanık becerıler zekâsı gıbı ) Unlu bır egıümcı olan Françoise Dolto nun bır sozu var kt benı çok etküemışür Okulda uyumsuzluk zekâ gostergesıdır tam uyum ıse nevroz belırtısıdır' Dolto nun ne kadar haklı oldugu tartışüır Sosyal bılımlerde genellemeler doğa bılımlerınde oldugu kadar kolay degüdır Sosyal bılımlerde bagımlı ve bagımsız de gışkenlerı ayırmdk kontrol altında tutmak ve sayısallaşürmak da doga buımlerınde oldugu kaddi ko lay degüdır Ama Popperın dedıgı gıbı Bır onermeye Z karşı çıkmak ısrryorsak onun bılımsel olarak yanlış oldugunu kanıtlamamız gerekır Bugun egıüm sıstemımızm dışladıgı pek çok çocuk ve aılelen bunalımlı bır yaşam surmektedırler Bu çocuklar toplum ıçın ulke ıçın ve ınsanlık (dunya) ıçın buyuk kayıpnr çunku bu çocuklann ıçlennde ustun beyın gu cunde ve yuksek sanatsal yaraücılık yetenegıne sahıp pek çok çocuk bulunmaktadır Amenka'da çok başansız bır ogrencryı alt sınıflara gondermek ıçın teste tabı tutuyorlar ve goruyorlar kı çocuk çok ustun bır zekâya sahıp ust sınıflara gondenyorlar ve çocugun problemlerının buyuk oranda azaldıgı gozlenıyor Ulkemızde de çok başansız bır ükogretım ogrencısının evıne uzmanlar zıyarete gıdıyor ve evde çocugun bırçok robot yapımıyla ugraşügını goruyorlar Yme ba şarısız bır unıversıte ogrencısının evıne gıtügımde onun çok karmaşık ısta tısnk çalışmalar ıçınde olduguna tanık oldum Bu orneklerı çoğaltmamız hıç de zor degüdır Çevrenızde okulda başansız olmuş ama ış ya da pohtık yaşa mında çok başanlı olmuş ınsanlara rastlanır Egıüm sıstemımız ortanın bıraz altı orta ve ortanın bıraz yukansında bulunan çocuklara hıtap edıyor Gerı ve us tun 'zekâlüar'a maalesef hıtap edemıyor Ama gerı ve ustun zekâhlardan da okul sıstemınde başanlı olmuş bırçok ornek gosterebılınz 10 ve EO derecelen duşuk olanlar üe IO'su çok yuksek ama EO'su duşuk olanlann hâlıhazırdakı egıtım sıstemımızde başanlı olmalan oldukça guçtur Fakat duşuk/yuksek 10 üe duşuk EQ ya sahıp olanlann dış gudulemeler ve baskılar dopıng de dıyebüınz üe başanlı küınmalan mumkundur Dış gudulemeler ve baskılar (dopıng) dedıgımız ıse, ozel dersane ozel ders odul korkutma gıbı etkenlerdır Ortaogrehmde çok başanlı olup yuksek puarüı bır fakulteye gırmış pek çok ogrencının yuksekogrenımde yuksek başanlannı surdurememelennın en onemh nedenını dopıng faktorlennın kaybolmuş ya da azalmış olmasına bağlıyorum Okul başansına verdüden onem olçusunde bu çocuklann kunı, başarüannın azlıgı nedenı üe bunahma gırprken, kımı de rahatladıklan ıçın mutludurlar John Holt, "Okullar, aptallık ogretüen kurumlardır demektedır Okul sıstemının başanlı urunlen olan bızlere batan bu soz karşısında bıraz duşunmemız gerekügı kanısındayım Okul sıstemının dışladıgı ve bızım aptal olarak nıtelendırdıgımız o ogrencüer aıasında buluşlar yapacak yapıtlar uretecek derecede zekı ve yaratıcı pek çok ogren cının oldugu kesın . , Turkkan Culyurdu Yüksek hızlı katıhal lazerleri Y uksek hızlı katıhal laserlerının ne olduguna geçmeden once laserlen ve kdtıhal laserlerını kısaca tanıyalım Büındıgı gıbı laser üe faz uyumlu (coherent) ışık uretımı ük kez 1960 yüında gerçekleştırdı Faz u/umlu ışıgın bırçok onemlı ozellıgı vardır Bunlann arasında spektral parlaklıgının yuksek oluşunu ve kınnım sınınnda ha reket edebüdıgınden uzun mesafelerden sonra büe yuksek guç yogunlugunu koruyabümesını sıralayabüırız Bu mukemmel ozel lüderınden dolayı laser ışıgı geçen 40 yü ıçensınde çok sayıda büımsel ve teknolojık uygulamada kullanümıştır Katüıal laserlerınde faz uyumlu ışık ureümı ıçerısıne akuf ıyon katümış yalıtkan krıstaller kullanüardk gerçekleşürüır Tum laserlerde oldugu gıbı burada da kullanüan yontem uyarüı ışımddır (stımulated emıssıon) Uyanlı Lşımanın nasü meydana geldıgını en basıt şeküde şoyle anldyabılırız Ydlıtkan krıstal ıçerısıne katüan ıyonlar dışaıdan verı len enerjı üe once ust elektronık enerjı sevıyelenne çıkartüır Uyanlı ışıma esnasında ust enerjı sevıyelenne çıkartümış olan ıyonlar ortamdan geçmekte olan ve enerjısı ıyon sevıyelen arasındakı enerjı farkı üe çakışan fotonlar tarafından uyanlırlar ve alt se vıyelere geçış yaparlar Bu geçış esnasında ortaya çıkan fotonlann yonu frekansı ve fazı uyaran fotonurüa üe aynı oldugundan daha guçlu bır ışın demetı oluşur Bu fızıksel etkı ye 'uyanlı ışıma yoluyla optik kazanç' veya kısaca laser (lıght amplıficatıon by stımulated emıssıon of radıatıon) denmektedır Ust enerp sevıyesındekı bır ıyon başka bır foton üe etküeşmeden de kendı başına ışıma (spontaneous emıssıon) yoluyla alt enerjı sevıyelerıne geçış yapabüır Fakat kendı başına ışıma yoluyla yayüan fotonlar rastgele yonlerde ve fazda olduklanndan ışm demegenellüde dar bır frekans dralığında optk tının guçlenmesıne katkıda bulunmazlar kazanç elde edüebüır Bu tur sıstemlere ınce Esasında laser bır yukselücıden oteye bır çızgüı katüıal laserlen denır Buna karşın ışık osüatorudur Büındıgı gıbı bu osüatorun geçış metal ıyonlarındakı elektronlar, krıstal çalısması ıçın hem kazanca hem de artı geıçensındekı dıger ıyonlar üe kuvvetlı bır et rı beslemeye (posıtıve feedback) gerek var küeşım ıçerısıne gırebüdüderınden, elektrodır Laser osüatorunde artı gerı besleme aynık geçışlenn çızgı kaküıgı çok daha fazla nalar üe saglanır Bu amaçla kullanüdn ayna olmakta ve genış bır frekans aralığında opük lar laser dalgaboyunda kısmı geçırgenhge kazanç elde edüebümektedır Bu tur sıstemve kısmı yansımaya sahıp olacak şeküde ler dalgaboyu ayarlanabüen kaühal laserlen ozel olarak kaplanır Uyarüı ışıma sonucunda olarak adlandınlırlar Dalgaboyu ayarlanabı ortaya çıkan fotonlann bır kısmı aynalar aralen kaühal laserlerıne ornek olarak Tı^ + katcüıgı üe kazanç ortamına yenıden yansıtüdı küı safir (Tısafir), C r 4 + katküı forstente 4+ gından çok daha guçlu bır ışın demetı olu(Cr forstente) ve C r katküı YAG (Cr YAG şur Elde edüen YAG=yytnum alu yuksek gucun bır mınum garnet) bsmı kısmı geçırkrıstallerını ornek genlıgı olan aynaalarak verebüınz dan geçerek dışanYukanddkı gınşm ya çücabüır Opnk ardından yuksek kazanç ortamı üe hızlı kaühal laseraynalardan oluşan lerının ne oldugu ve laser ışını uretena geçebüınz büen bu yapıya la Once laser kovu ser kovugu veya Koc Üniveniteıi Optoelektronlk Araştırma gunu yenıden ele LaDoratuvannda yapıtan laıer deneylerinden alalım Egeropük resonatoru de de blr göritntü. (Fotograf: Necml Ecer) nır kazanç genış bır frekans aralıgmda elde edüebüıyorsa bu Çok sayıda katüıal krıstah ve ıyon kulkovuk ıçerısınde aynı anda çok sayıda elektlanüarak laser ışığı uretüebümıştır En ıyı bıromanyeük kıp (mode) laser ışıgı uretebüır lınen orneklerden bır tanesı aynı zamanda Bu kıpler arasındakı frekans farkı kovugun ük ıcat edüen laser olan yakut laserıdır Yauzunluguna baglıdır Ornek olarak 1 5 metkut laserınde opük kazanç ıçeıısıne geçış re uzunlugunda bır Cr forstente laser kovu metal ıyonlanndan (transıtıon metal ıon) gundakı kıpler arasında yaklaşık olarak 100 Cr^ + ıyonu katümış safır knstalı üe gerçekMHz crvannda bır frekans farla olur Dalga leştırüır Bunun yanı sua nadır topıak ele boyu ayarlanabüen bu laserde 10 THz ( 1 0 ^ ment ıyonlanndan (rare earth ıons) Nd^ + de Hz) gÜDi genış bır frekans penceresınde oppek çok katüıal krıstalınde laser ışıgı elde etük kazanç uretmek mumkundur Dolayısıyla mek ıçın kullanümıştır Nadır toprak ıyonlaaynı anda 100 bın cıvannda elektromanyeük nnda bulunan elektrordar krıstal ıçerısındekıp kovuk ıçensınde laser ışıgı uretebüır kı dığer ıyonlar üe çok az etküeştüdennden Normal şartlarda bu kadar çok sayıda kıpın arasındakı fazı sabıt tutmak bırçok teknık sebepten dolayı mumkun degüdır Boyle durumlarda laser kovugundan elde edüen guç ortalama olarak zamana gore sabıt kalır Bu na karşın bazı ozel yontemler kullanarak bu kadar çok sayıda kıpm fazı eşıtleşürüebüır Buna kıp küıtleme (mode lockıng) adı verü mektedır Kıp küıtleme çeşıtlı yontemler üe gerçekleşnrüebüır Bunlar arasında teknık aynnülanna gırmeden akustoopük kınnım ve Kerr odaklama yontemlennı sıralayabüınz Kıp küıtleme gerçekleştırüdıgı zaman laser kovugu penyodık olarak çok b s a surelı opük darbe uretmeye başlar Opük darbe uzunlugu opük kazancın frekans genışhgıne baglıdır Omegın 10 TTlz frekans gemşbgı olan bır kaühal lasen üe 50 femtosanıye (femto 1 0 ' 1 5 saraye) surelı opük darbeler uretmek mumkundur Kıp küıtleme gerçek leşünldıgınde laserden elde edüen ortala ma guç yaklaşık olarak aynı mertebede ka lır Fakat darbelenn tepe gucu küıtlenen kıp sayısı oranında artar Boylece MW ve hattd daha yuksek sevıyelerde darbe tepe guçle rı elde etmek mumkun olabüır Yuksek hızlı kaühal laserlen konusunda dunyada bırçok araştırmd grubu aktıf çalışmalar yapmaktadır Şu ana kadar elde edüen en kısa surelı optüc laser darbelerı Tı safir laserı üe ureülmış ve yaklaşık 5 fem to sanıye uzunlugundadır Kısa surelı optü< laser darbelennın gelecekte fîber opük haberleşme malzeme karakterızasyonu go runtuleme ve cerrahı konularında yaygın bır şeküde kullanüacagı duşunulmektedır Koç Unrversıtesı nde kurmuş oldugumuz Opto elektroruk Araştırma Laboraüıvarında 1994 yüından ben dalgaboyu ayarlanabüen kaühal laserlennın gelışünlmesı karakterızasyonu ve modellenmesı konusunda çalışmalanmız surmektedır Doç. Dr. Alphan Sennaroğlu Koç Unrversıtesı Fızık ve Elektroruk 726/16