Katalog

TUSIAD'ın coğrafya kitabı üzerine... T USİAD tdidfından yayımlanan Tuzlu topraklarda tatlı meyveler Cenetik olarak değiştirilen domateslerin ilave "iyon pompalanyla" yetiştirilmesi elverişsiz topraklan kullanılabilir hale getiriyor. "Cografya 2001" adlı kıtabın epey ılgı gorduğunu bılıyorsunuz Nıtckım ben boyle bır yayını ük sızın yazınızdan oğrendım Boyle bır kıtabm hazırlandığından bastfdığından ve lıselerde cografya derslerıne yardımcı kaynak kıtap olarak kabulu ıçın Mıllı Eğıtırn Bakanlığı ıle surdurulen üışkılerden daha once hıç haberımız olmamıştı lstanbul Unıversıtesının 20012002 oğretım yüı açüış etkınlıklen çerçevesınde Coöjdfya Bolumuııun duzenledığı bır programa "Türkiye Üni versitelerinde Cografya Eğitimi" ko Bu kitap henüz bırkaçımız kısa konuşmalarla goruşlerımızı bıl dırmeye çalıştık 3 ders kitabı olacak da hâlâ konuşmaksaat suren toplantmm sonun ısteyenlerm çokluğu nedenıyle duşunduklerımızı yetermce açıklama ola özellikte değil, nağını bulamadık Bu nedenle hem bu konudave ozellıkle bu toplantıyı duyur ancak yetersizlik kı gelışmelenTurkıye'nm Coğrafya alanında onmak hem de de gelen ıkı bolumunun temsücılerı olarak ka lerimizin tılamayan bolum arkadaşlarımızdan buyuk botatışılması için lumunun goruşlerını de almış olarak, bazı noktalar uzermde goruş ve duşuncelenmızı açıklaönemli bir vesile... mak gereğmı duyduk Bu yazımızı uygun go rup yayrnlarsanız sessız Turk coğrafyacılarınm kısık seslerını duyurabılmelerme onemü bır katkı yapmış olacaksmız 1. Kuşkusuz kıtap Turk oğrencılerının alışık olmadığı ve ozledığı bır fızıksel gorunume sahıptır O kadar kı Talım Terbıye Kurulu'na üetılen eleştırıler arasmda Kıtabm kâğıt ve baskısmm goz sağkğına uygun olmadığı' şeklmde bır değerlendırme dahı bulunmaktadır 2. Kıtapta bırçok maddı hata vardır Bu yazının amacı burada bunlar uzermde durmak yanlışları ve bunlarm doğrularını sıralamak degıldır Vurgulamak ıstedığrmız husus, kıtabm hazırlanışmda uzman coğidfydcüann çalışmasıyla, gıderılmesı kolaylıkla mumkun olabılecek bu eleştırüerden kıtap kurtarılabıhrdı Bununla akademısyenlerm daha ıyı ders kıtabı ydzdbıleceğını soylemek ıstemıyoruz Kuşkusuz orta oğretıme ders kıtabı yazmak Tdüm Terbıye Kurulu'nun katı kuralları yanmda eğıtım bılımme hakımıyetı gerektıren ozel ve çok onemlı bır ıştır Ancak başka bır gerçek de bu onemh ışın bır ekıp ısı olduğudur Bu ekıpte konunun uzmanlannın bulunmasmı beklemek de sanınz çok do ğaldıı ve bunu ıstemek bızım hdkkırrazdır Ancak burada eleştırüerımı zm boyle bır duygusal yaklaşımdan kaynakldnmadığını da ozellıkle belutmek ısterız Nıtekım, bu yazıda adı bulunan grup olarak bızler boy le bır çalışmaya katümak ıçın bır teklıf alsak buna katüamayacağımızı şımdıden belırtmek ısterız 3. 250 sayfalık kıtabın 116 sayfahk ılk 3 bolumu başmda da belırtüdığı gıbı, Fransızca ders kıtaplarmdan çevırıdır Bu durum ılk bakışta çok olumsuz gorulmeyebılır An cak bu bolumler ' 1) Dunya Jeopo htık ve Kulturel Gezegen, 2) Dunya Fşıtsızlıkler ve Farklı Gelışme Kutup lan, 3) Avnıpa Yenıden Orgutlenmekte Olan Jeopohük Bır Mekân" bdşlıklaıını taşımakta ve butunuyle jeopolıtık bır yaklaşımla globalleş me surecı anlatılmaktadır, hatta çok ılerı gıttığımız duşunulmesm, propagandası yapıldığı ızleııımını vermektedır Bu bügüer yardımcı bır ders kıtabı ıle oğrencılerımıze verüse kotu mu olur 9 yaklaşımı ılke olarak doğrudur ama gerçekçı değüdır Bu bügüer tek yonludur Taraflıdır Bız gençlerımıze bügüerı olabüdığmce objektıf ve tarafsız olarak vermek zorundayız Bu kıtapta ne Asya vardır ne Afrıka Haksızlık yapmayalım, bunlar vardır ama dunyanın gelışmış tarafmdan ve o gozle bakılarak gorulmekte ve gosterılmektedır Bu durumu kıtabm en buyuk eksığı ve zayıf tardfı olarak goruyoruz 4. Kıtabm 4 Bolumu "Turtye Yenı Bır Jeopolıtık Bolge nuşmolan dınlemeyı tercıh ettık Sona doğru T nulu bır konferans ıle katkıda bulunmak uzerp b Lkırrı Cuma gunu Istanbul'da olmam çok onceden pldnlanmıştı Izmırden aynlmadan 6 Ekım Cumaıtesı gunu •IUSİAD ın da "Türkiye'de Coğrafya Egitimi ve Cografya 2001 Projesi" konulu bır toplantı duzerüedığını oğren dım Bolum arkaddşldi ımld davet almamama rağmen bu toplanüya katümamın uygun olacağı değerlendırmesını yaptık Istanbul Unıversıtesı Coğrafya Bolumundekı arkadaşlarımın dd davet almadıklarını oğrendım Ancak ılgüılerle kışısel go ruşme yapan bırkaç arkadaşımıza toplantıya katüabılecpklerı soylenmış Toplantı soz konusu kıtabın tdnıtılması veya tartı şılıp değerlendırümesınden ote Türkiye'de Coğrafya eğıtımını de kapsayan oldukça ıddıalı bır başlık taşıyordu Bırlıkte yaptığımız değerlendırmede katümamızm uygun olacağı goruşunde bırleştık ve Ege Unıversıtesı Coğrafya Bolumunu temsılen ben llhan Kayan Istanbul Unıversıtesı Coğrafya Bolum Başkam Prof Dr Banş Mater bu bolumun oğrotım uyele rı Prof Dr M Yüdız Hoşgoren Doç Dr Meral Avcı Yrd Doç Dr Huseyın Tu roğlu, Yrd Doç Dı Barbaros Gonençgü ve Yrd Doç Dr llhan Yaşar Hacısalıhoğlu (Aynı zamanda Turk Cografya Kurumu Başkanı) toplantıya katıldık Toplantı Taııh Vakfı Yonetım Kurulu Başkanı Prof Dr llhan Tekeli başkanlığında kıtapla ügılı çalışmaları yoneten Prof Dr Füsun Üstel TUSİAD Yonetım Kurulu Uyesı Nuri Çolakoglu Atlas Dergısı Yayın Yonetmem Özcan Yüksek Eyuboğlu Lısesı coğıafya oğretmenı Figen Alp ın kdtüıınld nyla bu panel du^emnde yapıldı b\e yıcıler çoğunlukla genç coğrafyacüar ve coğrafya oğretmenlerıydı Toplantıya ne vesılpyle veya sıfatla kdtıldıklarını yanı davctlı olup olmadıklarmı bılmıyorum Ancak çok da kaldbalık değüdık (50 kışı kadar olabüır) Topkapı Sarayı Darphane ı Amıre de guzel bır çalışma tuplantısı oldu Ilk 1 5 saat kadar surede panelıstler konuştu Kıtabm hazırlanışı, M E B Talım Terbıye Kurulu nun yardımcı ders kıtabı kabul talebıno olum suz cevabı ve eleştırıler uzerınde duruldu Sayın Tekeli kap samlı ve sıstematık bır değerlendırme yaptı Belırttığı hususlaı bızım goruşlerımızle buyuk olçude uyumlu ıdı Sonra da Sayın Tekeli ızleyıcüere soz verdı Izleyıcüeıın gonışlerı doğal olarak çok değışık yaklaşımlarla belırtıldı Ancak hemen herkes kıtabın guzel kâğıdına temız baskısına ve çekra gorunuşune ovgulerle soze baş lacü Bazılan bu ovgulerı ıçerık uzeıınde de devam ettırdı fakat bazıları ıçerıkte cıddı eleştırıler ortaya koydu Maddı ha talarm Riralanmasınd başkan haklı olarak, fazla ızın vermedı Aksı durumda konuşmalarm bıtırılmesı rnumkun değüdı Da vctlı olmadığımız ıçm bız once bılgüenmeyı bunun ıçm ko761/18 anm uzmarüarına gore her yü on müyon ekıle büır alan yanlış ve aşırı sulama nedenıyle ıyon lar ama ozellıkle de sodyum ve klor lyonlaııyla zarar gormekte Domateslerm genetık yapüarını basıt bır gırışımle değıştıren Toronto ve Davıd/Kalıfornıya Unıversıtesı büım adamlan kaultur bıtküermm tuzlu toprakta da buyuyebümelerı ıçm ne tur bır değışıklığın yapüması gerektığmı keşfettıler Büım adamlan on yülardan bu yana bazı bıtküe rm en az denız suyu kadar tuz ıyonu ıçeren topraklarda nasü yetışebüdüderını açıklamaya çalışıyorlar Tuz su lama alanlarına suyla toprağa taşınmakta lyonlar en çok da toprağın ust tabakalarmda bırıkır kı bu duı um bırçok bıtkı ıçm ıkı mıslı daha zararlıdır Organızmaya gıren tuz ıyonları doğrudan doğruya hucre metabolız masmı etküer ve yoğunldştıklaımda da metabohzmayı tumden bozarlar Fakat geçışımlı basmç (osmotık basınç) yarattıkları ıçın topıağm ıçmdekı ıyonlar da bıtkı lere zarar venyor Topraktakı tuz suyu tuttuğundan bıt küer kuruyor Fakat buna rağmen yıne de bırçok bıtkı tuzlu topraklarda da yetışebılıyor Bunun ıçm hucrelı mekanız malardan yararlanarak tuz tarafmdan uretüen geçışımlı basmcı notrleştırıyorlar Ne var kı tuza dayanıklı bıtküe rın yararlı bıtküerle melezleştırme çalışmalan bugune değm hep başansızlıkla sonuçlanmıştı Bıyoteknıkçüe re gore tek bır genm değıştırılmesıyle hıçbır yerp gelı nemezdı Oysa Eduardo Blumvrald ve HongXia Zhang 'Nature Bıotechnology dergısmde yayımld dıkları makalelermde tek bır genetık gırışımle bıle bıt küerm tuza dayanüdı hale getırebüeceğını açıklıyoıkr Araştırmacüar domatese, tuza dayanıklı olan yabanı bır bıtkınm (Arabıdopsıs thahana) genını aşüadüar Bu gen ozel bır sevk proteının (Sodyum proton onleyıcı) me sajını ıçermekte Hucre kofullarınm zarında bulunan bu onleyıcı, bır pompa gorevmı goruyor Bıtkı hucreleı m dekı kofullar, ıçlerı hucre suyu ve dığer maddeler hat ta boyar maddelerle dolu boşluklardır Araştırmacüar ıkı yü once Ardbıdopsıs bıtkılerm dekı kofullann tuz ıyonlanyla dolu olduğunu fark etrnış ler Buna gore koful zarlarındakı pompalar hucre ıçm dekı tuzu suzeıek zararsız hale getınyorlar Işte bu ılke den tuza dayanıklı domates uretımınde yararlanüdı Ya pay olarak uretüen tuz pompalan yararlı bıtkılerde son derece etküı oldu Bımlar bıldık domatesleıe goıe t>od yum ıyonlarını yedı mıslı daha çabuk hucre ıçlermden kofullara aktanyorlar Toronto Unıversıtesı'nın serasmda yetıştırüen do matesler normalden 50 mıslı daha tuzlu suyla sulanma lanna rağmen gayet normal buyuyorlar 200 mmol de ğermde sodyum ve klorur konsantrasyonunda büe do matesler en ıyı bıçımde yeüşıyorlar Domatesleı tıpkı dığer domates turlerı gıbı tathlar lyonlar gerçekten de sadece yaprak ve saplarda toplanıyor Tuza dayanıklı domateslerm ne kadar sure buyu meye devam edeceklerı ıse şımdüık büınmıyor Aııcak aynı teknık tahü ve dığer onemlı bıtküerde da bdşarıh olursa yalruzca tarım değü doğal çevre de korunabıte cek Çunku sulanma nedenıyle tuzlanan tarım alanlan hızla çoğalmakta Bugun bıle bıtküerm %40'ı çoqu ku raklık nedenıyle çok fazla sulanması gereken bolgeleı de yetışmekte Tuza dayanıklı bıtküerle belkı de ılende denızlere yakm olan ve korunmaya değer obnayan top raklar büe venmlı hale getırüebüır (n o d ) Yazının devamı 21. sayfada