Katalog

NOBEL KİMYA v/ U U L U Kimya Nobel'i ilaç sanayiine yarayacak ldntı hıssını geçırırken, dığer şeklı doğacak çocukta sakatlıklara yol açtı O donemde bu üaca bağlı olarak ortaya çıkan sakat çocuklara ' Thalıdomıde Bebeklerı adı venlmıştı Bu yıhn Nobel Kımya Odullerı sahıpleıı spesıfik molekııllerın katalıze edılmesınde veya uretımının lıızlandınlrnasında yeru usuller buldular Bu yeni yontemlerde soz konusu molekulun yalnızca ıstenüen şeklı elde edılırken, tehlıkelı olan şeklı yok edılıyor Bılım adamlan bu ışlemı şoyle ozetlıyor Molekulun bu ıta şeklı arasındakı fark hayat üe olum aıasındakı fark kadar belırgındır" 1968 yılında Monsanto admdakı ilaç şırketınde çalışan Knovvles şıral olmayan bıleşımlerde radyum madenınden yararlanarak karbon baglantüarına hıdrojen atomlan eklemeyı başardı Boylece şıral olmayan büeşımler şıral ozelhk kazandı Bu çahşma Parkınson hastalıgının tedavısınde kullanılan LDOPA ısımlı ıldcın uretımınde yararlanılan yontemı gelıştunıeye yaradı Noyorı ıse 198O'lı yılldrda hıdrojenasyon (büeşıgı hıdrojenle bırleştırme büeşığın yapu>ırid hıdrojen verme) ıçın daha uygun katalıstler keş fettı Spesıfik oldrak çdlışmaldiındd ru tenyum kullandı Japon büım adamınm bu çerçevede en onemlı katkısı RuBINAP ısımlı katalıst keşfederek ' Levofloxacın ısımlı antüoıyotıgın uretımını saglarıidsıdu Keşfedilen yeni sentez yöntemiyle kritik ilaç hammaddeleri ayrıştırılmış ve saf olarak üretiliyor... ! 001 Nobel Kımya Odulu Ameııkalı William S. Knovrles ve Barry I Sharpless üe Japon Ryoji Noyori ye vcrıldı Isveç Kralıyet Bılımler Akademısı nden yapılan açıklamada bılım adamlarının bu odulu katalıtık asımetrık sentez çalışrndlan dolayısıyla kazandık 2 le/o/ıd Hartwell: (d:1939) Halihazırda ABD, 5eattle'da Fred Hutchlnson Kanser Araftırma Merkezl bafkanı. Hücre yasamdöngüsünü kontrol eden speslfik blr gen sınıfını kesfettlği Içln ödüle layık bulundu. Bu genlerden biri "Baslangıç" adı verllen gen. Bu gen har blr hücre döngusunün llk asamasının kontrolunda önemII blr rol oynuyor. Hartwell ayrıca "kontrol noktası" kavramını da blllme armağan ettl. er nIIn»u ydşdmdongusu üe ılgüı bulgular tumor teşhısıne kullanüacak Insanldrda qorulen gogus ve beym tumoılen qıbı oluşumlarda CDK molekullerı ve sıklınlor yuksek dozlaıda seyredıyor Bunlar uzun vadede kanser tedavısının ılkelerını oluşturabüır Halihazırda klınık deneylerde CDKmolekullen ve basküayıdarı kullanılmaktadır ekonomiste K. Barry Sharpless: (d:i94i, PhlladelphlaUSA) PhD'slnl 1968 yılında Stanford Ünlvenltesl'nden aldı. 1990 yılından bu yana ABD'de La )olla'da Scrlpps Research Institute'da kimya profesorü olarak çalışıyor. Sharplesi'ln iOO'ün üzerlnde yayını ve patentl vardır. Amerlkan Blllmler Akademiil'nln 198S yılından bu yana Uyesidlr, 1991 yılında Scheele Madalyasına layık görüldü. İlettsim Için.http://www.scripps.edu/chem/ sharpleis/kbs.html ldiı belırtıldı Bu ışlem krıtık ilaç ham maddeleıının ayııstııılrmş ve saf oldiak uıetıknesme olanak tanıyor Pek çok ilaç şırketı şu anda anübıyotık ütıhabı onleyen ıldçlar ve kdlp ıldçldrının sentezınde bu çalışmalardan elde edılerı bulgulardaıı ydTdrldnılıyor Bılım adamlaruurı çdlışmaldrının ozunde, üaç şırketlerının ilaç uretımınde kullanılan spesıfik molekullerm uretımı sırasmda yararlandıkları kunyasal sentez ışlemı yatıyor Bu molekullerın çogu, doğal olarak bırbırırun aynadakı yansıması g±» sol elın sag el olarak yansıması gı bı bıraz farklı şckıllerde ortaya çıkarlar Bu olguya "Şiralite" adı venlır El anlamına gelen Yunanca bu sozcukten uretılerek ortaya çıkartılan bu kavrama gore el şıral bır organdu Ne var kı bu şekıllerden yalnızca bırı ilaç uretımı ıçm yararüdır yansıması olan dığer şeklı ınsan sağhğına zararh dır Yanlış molekulun kullarulması sonucu ortaya çıkan tehlıkelerın pn somut orne gı 1960 lı yülarda Thalıdomıde ısımlı ılaçtd goruldu Bu ılaçta anahtar molekulun şekıllerınden bırı hamıle kadınldrda bu ya) PhD'slnl 1967 yılında Kyoto Ünlver sltesl'nden aldı. 1972 yılında kimya profesorü olarak Nagoya Ünlversitesl'nde çahşmaya basladı. 2000 yılından bu yana aynı ünlversltesl'nln Malzeme Bllimlerl Araftırma Merkezl Dlrektörü olarak görev yapmaktadır. Meslekl yasamı boyunca aldığı çok sayıda ödülün basında 1972'dekl japon Klmyaalar Blrllğl'nln Cenç Kimyacılar ödUlil, 1989 da İsvlçre'den Fluka ödülü, 1997 de Amerlkan Klm yacılar Blrllğl'nln arthur C. Cope Ödülü gellyor. İletislm lçln:http://www noyorl.os.chem.nagoyau. ac.jp Aynı donemlerde benzer çalışma lara ımza atan Sharpless, farklı bır yol tutturdu Sharpless şıral olmayan büeşım lerde tıtanyum kullanardk bdgldntıldra oksıjen ıldve etmeyı başardı Adına Epoksıdasyon" denılen bu yontem' Betdbloker kdlp üaçlannın uretımınde buyuk kolayhk ve hız sağladı Sharpless ın epoksıdasyon keşfi pek çok büım adamı tarafindan sentez alanında yuzyüın en onemlı buluşu olarak nıtelendırüdı yJ Noyori: (d:1938 Kobe, fapon /oseph E. Stlglltz: (d:1943 Cary, Indlana, ABD) 1967 yılında MIT'den PhD sini aldı. Yale, Printeton, Oxford ve Stanford üniverA.MIchael ipence: iltelerlnde öğretim (d:194i Montclalr, New)eney, ABD) 1972 görevltsl olarak genlş blr öğrend kltleıine den yılında Harvard'dan PhD 'sini aldı. Şu anda verdl. Dünya Bankası baskanhğını yürüttü. Yıl Harvard ve Stanford basından bu yana ünlversltelerlnde oğColumbia Univerretlm gorevllsldlr. sltesl'nde Is ve Uluslletlflm Içln: lararası lllfkller FakUl http://gobl.stantesl'nde ekonoml proford.edu/ facultyfesörü olarak görev yapblos/blo.asp?ID= 156 maktadır. tttı z ıse bunun tam tersı yondekı uyum sorunlarıyla uğ la alanı daha çok daha az bdgıye sahıp olanlann da ) oldnldrdan nasıl bügı sızdırdıgı ıle ügüıydı Ornegın potansıyel muşteı üennırı rısk fdktorlen hakkında da o olmak ıçın ne tuı yollara başvurmalan gerektıgıru alar uzorınde yuruttugu çok sayıda çalışmasıyla Stıg asyonun pıyasa dalgalanmalannuı nedenlerı konusuKaynak AFP AA, Reuters, Akadernı'nın açıklamalan Çevırı Reyhan Oksay Wllllam S.Knowles: (d: 1917 ABD) Columbia Ünlvenltesl'nden 1942 de PhD'slnl aldı. St Louls'dekl Monsanto flrketl'de çalışırken aAmlno aslt LDOPA'yı uretmeyi basardı. Bu İlaç Parklnson hastalığının tedavlslnde yeni blr dönem başlattı. İlk kez teorlk olarak gellstlrllen blr sentez yöntemi endüstriyel uretimde kullanılmıs oldu. Knowles llacın patentlnl aldı. 1986 yılında emekll oldu. Uçlunun araşürmaldrınırı en onemlı uygulaması yeni ve gelıştırümış üaçla rın uretımınde sergüenecek Bunun yanı sıra soz konusu araştırma gıda hammaddelerının tatlandırümasında ve haşere* üaçlarının uretımınde de kullanüacak Nobel jurısinm daha çok teorü< çalışmalaıı odullendırdıgı yolundakı eleştı rüer bu yılkı lamya odullerıyle dolayb olarak yanıtlanmış oldu Nobel odullenbüdınsınde Akademı uyelerı bu odulu şoyle değerlendırdı Bu yükı Kımya Odulu temel büımler üe endüstriyel uygulamalar aıasındakı farkın duşunuldu ğu kadar buyuk olmadıgıru da oıtaya koymuştur" Kaynak Nobel açıklaması, AFP, Re uters, AA 761/13