Katalog

Kongreler, bilim ve Türkçe G enelde okumuşlann Turkçeyı nasıl kullandığı tartışüırken bazı meslek grupldiınm daha ozensız ol duklanndan bılerek ya da bılmeyerek Turkçeye verdıgı zararlardan soz edümektedır Ulusol kongrelerımız de anadüımızın Turk araştıııcüar tarafından ozenü kullarulmamdsının buralarda dü, kargaşdsının zengın orneklen üe karşılaştırıyoruz Tıp dilinde özleştirme çabaları Dü bu ulusun kultur duzeyını gosteren en ıyı araçtır Ancak kendı düımıze dayanarak onunla konuşup yazarak gerçek bır kulturun yaıaücısı olabılınz GPİışmemızın her basamağmda duşuncelerırnızı aıüatabümermz ıçm düımızı kullaruyoruz Ulus olarak bırhğımız bağımsızhgımız ogrenme ve ogrptme başarımız düımızı ıyı kulldnıyor olmamız üe üışküıdır Düımızı ıyı kullanamadığımızda sorunlarla karşüaşıyoruz Berı bunu demek ıstememıştım tarzındakı yakmma lara kongrelerde sık sık da sıyaset sahnelerınde rastlıyoruz Eğer düımız duzgun ve yeterh ıse soyledıklerımız anlatmak ıstedıklenmızdır Bugun kullandığımız bırçok sozcuk o gunlenn savaşımı üe kazanümıştır 1950 lerden sonra gıderek bu çalısrnalar tavsa tüdı hatta engellendı Büdığımız gıbı 1980 ıhtüalı üe TDK kapatüdı ve resmı bır kuruluş okrak Turk Tarıh Kurumu üe bırleştırüdı Omek olması bakrmrnddn Popüler Tarih Dergısırun son sayüanndan 25 yü onte neleı oldu başlığı altındakı yazıdan bır omek sunuyorum Mülı Eğıtım Bakdnı Ozturkçeye karşı savaş açıyor Mülı Eğıtım Bakanı Alı Naüı Erdem valüıklere bır genelge gondererpk an düın mülı bırlığı ve butun luğu bozduğu bu düın bır moda salgını oldugunu üerı surdu Kımı aydınlann ve basın mensuplannm bu modanın etkı sı altmda kaldığını belırterek bu sorunisuz davranışlarla mu cadele edümesını ıstedı TRT de haber bultenlerındekı oz turkçe kelımelen değıştırmeye başladı 30 Ocak 1976 bı Yeru kavramlar hızla drttü<ça o bılrm dallarını takıp eden büım adamlan bu kavramlara karşüıklar bulmak zonondadır lar Aydın olmanın zorunlulugu budur 1960 larda 20 bın tenm ıçeren buyük sozluklerde şım dı 100 bmden fazla tenm bulunmaktadır Bügıyı ureten top lumlar dogal olarak tenmlermı de kendı dıllennden uret mektedır Bız ıse taşımd suyla değırmen donduruyoruz Düı gelıştırmeden duşunceyı de gelıştıremeyız Felsefe ve du şunce gelışmerruş bır düle yapüamaz Herhdngı bır büım dahnda uğraş veren o büım dalmm büenı alanına yenı bır şeyler katabümek ıçm bu alandakı sozcuklerı kavrayarak kendı anadürne çevırmesı geıelayor Buluşlan kavramlan yeterınce kavrayarak ona egemen olacak kadar anlıyorsa ve uzermde kafa yoruyorsa duşunce tembelı de değüse o kav ramlann karşüıklarmı anadılınde mutlaka buldCdkür Doğaldır kı büım dallarmdakı terımlerm anadılımız dekı karşüıklannı tam olarak bulmak erifilmesi guç bir hedeftiı Bu yapılamıyorsa bır sure tenm yabancı sozcuk lerle kullanüabılır Bılıyoruz kı uluslaraıası dıl olarak gunumuzde Ingılızce kullanüıyor Başka dıllenn Turkçeyı koşeye süoştırmasına seyırcı kalamayız Tıp düını kullanan bızler de bu kırlenmemn sonımlulugunu taşıyoruz Ulusal kongrelenn başarüı olabümesı ıçm düımızle ügüı sorunlarda gıderek daha ozerüı daha duzenlı olunması gerektığme manıyonim Eğitim dili, felsefe dili, hukuk dili, tıp dili, fiiz dili dıye çeşıtler gelışıyor dıller ıçınde Heı düın kendıne ozgu terımlerı var anlatım bıçımlerı var Bunlarırı ıçmde en sorun taşıyam da sanıyorum hukuk dili ve tıp dilidır Hıçbır dıl kendüığınden çok ıyı ve yetkın bıı dü değüdır Onu çok ıyı bır dıl halıne getıren onu kullananlaıdu Bır düın büım düı olmasının on koşulu düın konuşulduğu toplumda büım uretümesıdır Bılrmı ureten toplum büım tenmlennı kendı dılınde ınullaka buluı Dü, onu konuşanların hayal durrya sını da anlatır Büımde tekıukte her an ye malarını nı kavramlaıla karşüaşıyoruz Büımı ure tenlerın terımlerı kendı duşunce tarzıyla düımıze gıııyor Tıpla ügüı her dalda gıderek artan sayıda yabancı tenm ya da sozcuk kullanıyoruz Bız dagarcığımızdakı Turkçe soz cukleıle buıüaıı kavramaya ve çevırmeye çalışnğımızda (konuşmak bır çevırıdır N Uygur) Tuıkçekoklerdenyararlana rak yem sozcukler uıetebümemn yollarıru zorlamazsak dılımız kırlenıyoı (Jrptüpn yem sozcukler ne kadar kabul gorur se düımız de o kadar zengırüeşecek başanmız o kadar yuk sek olacaktır Ingılızcenın sozcuklerı üe Turkçenınküer arasmda ta j mamlamalaı oluşruruluyor Duzenlernek yerme regüle etmek, yerleşık turleı yeııne endemik türler, arüaşma sağ lamak yerıne konsensüs saglamak, maddı kaynak yerıne finansman, gerçek yerıne realite... demek âdet oldu Buıüaı ve benzeıı yuzlerrpsı her yerde çokça duyduğumuz rahatsı?lık veren sozeukleıın orneklen Kolaylrkla karşüıklannı anadüımızden bulabüecekken düı bozan bu tarz uygulamalardan vazgeçmelıyız Amerıka da yaşayan bır dosrum var Plastık uretımı yapıyor Plastrk uzun sure doğada çozulmeden çevreyı kırlettı ğı ıçın plastü< hamuru ıçıne mısır kepeğı katmayı denemış sanırım başdrıh sonuçlar dlmış Bıyolojık malzeme çozulunce plastığın dayanüdüığı da kalmayacak Işte düımız kulturumu 7un en onemlı bızı bız yapan yapıştırıcı maddesı Onu boz duğunuz zamon kultur dıye bır şey kalmaz ulus olma ozellığı kolayhkld kaybolur tnsanlık onurumuz ve kendımıze oz saygımız hep düımıze gosterdığımız ozene bağlı Buyuk Ataturk un kendısının geomerrı terımlerının Turçke karşüüdcirını bulmak ıçın ne kadaı ozverüı çalıştığını bılıyomz Turkıye büımde tpknıkte üerleme amacını gerçekten benımsemışse bu konuda yanümadan bügıde bınkımm anadüı aracüıgı üe yapüdıgını büerek anadüını bozan ozensızlıkten dıkkatle sıyrümalıdır Dü üe duşunce arasında hatta yaratıcüık ve uygulama arasmda ılışkı çok guçludur Pedago]ü< açıdan bu boyledıı Şurası yanlış anlaşü "Çaba gösterirsek, mamalıdır Turkıye nm büım ve teknıkte üerleyebümesının on koşullarından bırısı yabancı terim ve de gençkğının kendı anadüı olan Turkçe üe bırlıkte bır sözcüklere Türkçe eğıtım sırasındaveya daha çok yabancı düı çagdaş yontemlerle yetkın karşılıklar bulabiliriz. bır duzeyde oğrenmış olmasıdır Ulusal kımlüdenne ve anadülerme saygüı I.Ü. Tıp Fakültesi'nin olan uluslar Fransızlar Araplar Çekler bütün anabilim dal Macarlar Almanlar büım dallarrndakı kavramların hepbiru kendı ana dülerınde larından kendı terim karşüüdar ureterek sozluklerıne katıyorlar Bırleşrruş Mılletler bu çalı^malara katkı lerinin Türkçe saglayarak destek vermekte ve bu çalışmakarşılıklarını hazırla ları yayırüamaktadır Bırçok ulusun dili ko Sonuç ve uygulama Tıp düınde özleştirme çalışmaları ıçm bız ne yapıyo ruz Işı yalruzca konuşma üe gelıştırmemek ıçm oldukça kap samlı ve zahmetlı bır ışe grnştık Istanbul Tıp Fakultesı nde Tıp Eğıtımı Araşnrma ve Uygulama Merkezımız var Bu merkez üe bırlıkte Istanbul Tıp Fakultesı Dekanlığının da katkısı üe Ana Büım Dallannm başkarüıklanna bırer yazı yazdık Butun Ana Büun Dallanndan kendı terımlennm Tuıkçe karşüıklannı hazırlamalannı ıstedık Şımdı bunlan topluyoruz Turkçenm gramer yapısmı da büenleıden alacağımız teknık yardımlarla 1. Ü. tstanbul Tıp Fakttltesi Teriznler Sözlügünü hazırldmdk ıçm çalı şacağız Ulkemızm çeşıtlı unıveısıtelermde de bu tarz çalışmalara on ayak olunmasınm anadüımızm büım düı olaıak kulldnümdsmda çok yaıan olacaküı Aslında bunun ıçın ıyı istedik" ruma kanunu var. Tıp dılınde Turkçe kuüanımı sorunu ortaya konulduğunda şu onemlı yanlışları yaptığımız goruluyor 1. Anlatımlanmızda tenm nıtehğı taşımdydn sozcuk ve kavramlan hıç geregı ve zorunlulugu yokken karşüıklannı anadüımızden bulabüeceğımız halde yabancı sozcuk kalrp ları üe aktarıyoruz Bu düı kııleten en onemh davranıştır orneklerden bırısı de Kardiyoloji Terimler Sözlügünun hazırlanmasmda olduğu gıbı derneklenn bu konuya el at masıdır Kardıyolojı Tenmler So7İu<5unun hazırlanmabinı sağ lavdnlarddn olan Prof Dı Güngör Ertem hocamızı (rahmet le) anmak ıstıyorum Her çalışma düımızm ozerüı kullanüma sını ozendırecek bır kaynagı oluşruracakrır Buna mananlara kolay gelsın Prof Dr Yener Aytekin High risk, Low autput... Albino cinsi ratlar, termogenesis... bu davranışı yorumlamak hepımız ıçm uzuntu ven cı Tembellık bügısızlık kendım bügılı gosiermek ulaşümazlık goruntusu karşısınddkınm bügı sızlığıru kendı bügısı üe (') geçmek uya nıkkğı Ne dersenız deyın 2. Yabancı sozcuklenn soylenıp yazümasında hatta I'urkçe kaışüıklarına yukledığvmız anlamlarda ortak kullanım bırlığı sağlanamaması Bu da ozensızlık ve bılgısızlığm getırdığı yanlış Aynı yazı ıçınde çok gu zel Turkçe omekler ıçeren bır makalede affedılemeyecek hatalı yabancı sozcuk kullanrna hevesı ya da ozensızlığı Halbukı bu hataları yapmamdk ıçrn masa Bilim mi teknoloji mi? CBT 29 Eylul tanlüı "Bilim mi Teknoloji mP başlüdı vazımzı buyuk takdırle okudum Değerlı bıhm adamı Bahattin Baysal'm temel büırrüere hu yuk deatek verümesı göruşunu dogal olarak alkışlıyorum Temel büımler en onemlı çatıyı kıırar Ama bunun dışındd sızm onerdıgımz gıbı hem temel bı hmlenrı hem do teknolojıye yonelık anlımlann dpsteklenmpsı sağlam zemınlene dayandınldığı takdırde buyuk urunleı getııebüır Büımde üorı ulkelerde kı yaklaşım gerıellüde hıbnd (ıküı) modellere dayanıyor Ancak belırttığınız gıbı çok acü olarak dtümdsı gereken adım Tuıkıye mn geıeklı rnaddı dejtegm sağlanması ıle bırlıkte üe bn "ulu«al azaştırma vizyonu"nun saptdnmdsıdır Bu yapüırkerı Turkıye deunvdnvebelnlıbu un lu kuruluşa ümtı gozetmeksızm kalıtelı büım ureten araştırma gruplarmrn ve sağlam büımsel kntprlerın ışıgı altındd kurulacak mılkemmelıyet merkezle rının desteklenmesmı fayddlı ^omyoıum Krız donemınde dahı (belkı de knzden gerçek olarak çücrridk ıçın gerekh tek yontpm olan) bır ulusal büım seferbeıhğınm başlatümasmm gereklı olduğu nu duşunuyorum Otuz yühk yurt ıçı ve yurtdışı denpyırrüenme goreTurkBı lım lnsarüan çok yeteneklı dolayısı üe bu gucun ustun ve sayısal yıücsek bı hm uretımıne donuşmesı rum ulu&al çıkarlar ıçm en onemlı adımlardan brrı olaraktır CBT dergısı büım ve eğıtım de refotm duşuncelen ıçın ılgmç bır arerid oluştuımaktadır Bunu da kutlamak ustenm Prof Dr ErolBafar D E U Tıp fakultesı Bıyohzık ABD ve TUBİTAK Beym DuidiwQı Multıdısıpkneı Çahşma Gtvbu Başkanı mızın üzerindeki sözlükleri mutlaka kullanmanuz gerekıyor Böbrek yetmezliğiböbrek yetersizligi Adiposit hucreyağ hucresi Coroner koroner spesıfık ozel osefagusozefagus barsak bağırsak he mapoıetık hemapoetıkkan yapıcı organ burüar aynı yazırun aynı paıagrafı ıçınde aynı şeyı anlatmak ıçm geçıyor 3. Yabancı sozcuklerı, Turkçeymı^ gıbı gıtükçe artan bır şeküde Turkçe dü kurallarma uydurarak kuüanmak Deje neratü" mononuklear selluler yapüar gı Artı.. .eksi.. .çarpı.. .bölü.. .tiçgen.. .dikdöıtgen Albay...yarbay...durak...konak... Turkçenın bır oğretım düı olarak bır büım dılı olarak başarüı bır duruma getırümesı cumhurıyetın ük on yüında başanlmıştır Dunya klasıklen rahatlıkla Turkçeye çevrümıştır 1950 lere kadar TDK çok onemlı başarüar elde ettı 761/16