Katalog

Köprüler, çevre yollan ve gurultu kırlılığı Selma Kurra* ÖZET Plânsız kentleşmenın ve çevre etkı değerlendırmesı yapümaksızın uygıüamaya konulan ulaşım sıstemlennın getırdı gı en buyuk olumsuzlukldrddn bırısı ses kırlüıgıdır Gurultu olçumlerını ve sosyal anketlen kapsayan oncekı alan araştırma lan lstanbuldd ulaşım gurultusu sorununun ve gurultuden toplumsal etküenmenın oldukça cıddı boyutlarda oldugunu gostermıştır Bu yazıda tstanbul Boğaziçi ve Fatih köprüleri üe uzennde yer aldıklan otoyollann neden olduğu boğa zın her ıkı yakasında tarıhı yapüann parklann ve dınlenme alanlannuı konut bolgelerının okullann ve sağlık merkezlen nın bulundugu 12 km genışhgındekı bır alanda saptanan gurultu koşullan açıklanmaktadır Mevcut ulaşım parametrelen ne (trafik yogunluklan agır taşıt yuzdesı ulaşım hızı ve ulaşım turu) bağlı olarak hesaplanan gurultu duzeylen bügısayar desteklı bır program yardımıyla hazırlanan bır gurultu hantası uzerınde gosterılmekte ve uluslararası standartlara gore sı yah (Leq 65 dBA) grı (65 Leq dBA) ve beyaz (Leq 55 dBA) bolgeler behrtılmektedır E3de edılen gurultu duzeylerının Gurultu Kontrol Yonetmehgıne Avrupa Bırlıgı standartlarına ve EAA Green Paper da onerüen olçut duzeylere gore karşı laştrnlması yapılmaktadır bulunan ve ınsanlan en fazla rahatsız ettıgı saptanan gu rultuler ulaşım sıstemlen ve ozelbkle motorlu araç trafi gınden uretılmektedırler Plansız kentleşmenın ve çevre büıncınden yoksun uldşım planlamdsının getırdıgı en buyuk olumsuzluklardan bırısı olan gurultu kırlıhgı ses fızıgı açısırıdan gurultu nıtelıgıne sahıp olan ve ınsan saglığı ıçın sakıncalı seslerın çevrede yayümadan sırasında çevrenın fizıksel ozellıklerıne de baglı olarak ortaya çıkan toplumsal etküenmeyı belırtmek uzere kulla ralan bır kavramdır Büındıgı uzere çevre gurultusu kırlılıgının kışıler ve toplum uzerındekı olumsuz etkılen psıkoakusuk çakşmalar ıle ortaya konulmaktadır Sureklı gurultu olçum lennın yanı sıra etküenmeyı olçme ve değerlendırmede çeşıtlı yontemler kullanümaktadır Etküeme bınmı ola rak kullanüan annoyance Rahatsızhk bıreylerm çeşıt h eylemlerı uzerındekı olumsuz etküemeyı de kapsa maktadır Bu nedenle gurultu araştırmalannda toplam rahatsızlık duzeyını belırlemenın yanı sıra çeşıth aktvı teler (eylem) ıçın ayn analızler gerekır Ornegın gurultu uyuma karşüüdı konuşma radyo TV veya muzık dırüe me konsantrasyon gereken bır zıhınsel çalışma karşüıklı konuşma okuma veya sadece dınlenme eylemlerı uzennde farklı etküeşımler yapmaktadır <30 Sekll 1: İstanbul Boğazı Içln köprüler ve çevre yollannın blr bölümünden yayılan ulaşım gürültUstinün global dağıtım haritası. (Gündüz saatleri) Hesaplarda Temmuz 99, 1718.00 saatleri arasındakl ulaşım verileri temel alınmıs olup es gürültU düzeyl: Leq, dBA da blr geçlrllmlstlr. ölçek: 1/50000. Kullanılan blrlm, esdeğer gürültU düzeyl: Leg, dBA) Not: Her Ikl sahllde sahll yollannın dışında kent Içl ulasımın etkllerl hesaba katılmamıştır. larıru ortaya koymaktadır Benzer çalışmalann devamı olarak İstanbul da Bogazıçı gıbı tarıhı ve cografi açıdan dunyaca oneme sahıp bır SIT dlanındd bulunan ve yogun trofigı üe ulkenm en onerrüı arterlerı uzerınde yer alan ancak ruçbır gurultu kontrolu çalışması yapümaksızm ınşa edümış Boğaz koprule nnden ve çevre yollannm bır bolumunden yayüan gurultu du zeylerı saptanmış olup aşagıda dçüdanmaktadır 1.GİRİŞ Uluslararası lıteraturde 'Çevre Gurultusu kavramı genel olarak uzun bır etkıleme suresıne sahıp ve yuksek duzey lı olmadıkça ışıtme kaybı yaratmamakla bırbkte kısa orta ve uzun vadede çeşıtlı sağlık ve konfor sorunlan oluşturan gurul tuler ıçın ve genellıkle yapüann dış çevresınde bulunan kay nakların toplam gurultusu anlamında kullanılmaktadır Çevre gurultusunu oluşturan kaynaklar, uzerınde en çok bıknsel ve teknolojık araştırmalann yapıldıgı, kentlerde en yaygın olarak 2. İSTANBUL'DA GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ ARAŞTIRMALARI istanbul da ulaşım gurultunı kırlüıgının ve etküeme boyutlarının ortaya konulması ıçm çeşıtlı büımsel çalışmalar ya pümıştır (14) Bu konudakı uluslararası standartlara uygun olarak yapüan bu çakşmdldr, gurultu olçumlerını ozel olarak hazırlanan soru cetvellerı yardımıyla yapüan sosyal arastırmalan ve sonuçta ıstatısuksel analızlerle etkıtepkı (gurultu duze yı etküenme) üışküennın elde edümesını saglamaktadır Ayn ca ulkemızdekı etküenme derecelerı dığer ulkelerdekı araş tırma sonuçlan üe de karşüaştırümıştır (5) Bu çalışmalar bınalann cephelennı etküeyen dış gurultu duzeylen Leq=65 dBA'ya enşügmde balkonlann ve bahçelenn dınlenme amacı üe kullanüamadıgını, çıft cam kullanılmasına karşm uyuma guçlugunu pencerelenn yazın açüamadıgını radyoTV dırüe nemedıgını gostermıştır Omegm 4 Levent te TEM bağlantı yoluna 40 200 m uzaklücta yeralan bır yerleşım merkezınde yapüan alan olçumlen ve gurultu etküenme anketlerı, ük 100 m ıçındekı konutlarda yaşayan hşüenn (5 derecelı rahatsızhk olçegıne gore) yuzde 80 ının 4 ve 5 derecede rahatsız oldu gunu gostermıştır Tum İstanbul da yapüan çahşmalann «>nnçlan btitünleftirildiğinde ınsanlann yansının evlerının dışında 65 dBA yı geçen gurultu duzeyınden çok rahatsız ol duklan gorulmuştur Alan ve laboratuvar çalışmalan ulaşım sıstemlerınden en fazla motorlu araç trafigırun etkısıru goster mışhr(6 7) istanbul da otoyollardan çevreye yayüan gurultu duzeylen, ulaşım yogunlukldrı ve agır taşıt yuzdesmdekı artşa bağ h olarak gıderek artmaktadır 1991 1999 yülannda yapüan ıstahstüder trafik hacmındekı aruşın her yü bır oncekı yüa gore yuzde 11 üe yuzde 49 arasında artıgını gostermıştır (Karayollan Genel Mudurlugu 50 yü bultenı 1999) Bu durum Boğazı çı koprusu ıçın son uç yüda yuzde 3 Farıh Koprusu nde yuz de 15ur Ulaşım yogunlugu/ gurultu duzeyı üışkısınden Leq değerının (saatlüc) 5 yü sonra 2 2 dBA artacagı tahmın edüe büır Ote yandan gurultu duzeyı üe rahatsızhk arası regresyon grafiklennden 60 dBA dış gurultunun uzennde olacak bu rruktar bır aruşın "çok r&hatBiz" olanlan yuzde 10 artıraca gı ve gurultunun daha genış bır alana yayüarak daha çok sa yıda uısanı olumsuz etküeyecegı de belırtüebüır Tum bu analızler istanbul ıçın gurultu kırlüıgının boyut 3. BOĞAZİÇİ KÖPRÜSÜ İÇİN GÜRÜLTÜ ANALİZLERİ VE DEĞERLENDİRMELER Denız yuzeymden 68 m yukseklıkte olan Bogazıçı Koprusu'nun uzerınde yer aldıgı 01 otoyolunun Barbaros Bulvan kavşagı üe Beylerbeyı kavşagını da ıçıne alan yaklaşüc 4 5 km uzunluklu bır kesımı bu çabşma ıçın seçümışur Otoyol ve koprude ulaşım yogunluklan saatlere ve mevsımlere gore buyuk farklüık gostermektedır 1999 yüı ıçın taşıt yogunlugu nun aylara gore dagüım tablolannın ıncelenmesınden sonra yülık ulaşım yogunlugunun en fazla oldugu Temmuz ayı de gerlen hesaplarda kullanümıştır Bunun dıger nedenı yaz aylannda konutlarda pencerelenn açık tutulma gereksınımı ve açüc alanlann daha fazla kullanımı nedenıyle rahatsızlıgın daha fazla olmasıdır Şekü 1 ve 2 de yatay duzlem gurultu hantalan uzerınde eşgurultu egrüen gosterümıştır Hesaplamalarda Bogazıçı suyolu ses yansıtıa yuzey olarak alınmıştır Harıtalar hazırlanırken ıncelenen alan ıçınde kalan bınncı ve üancı derece onem lı yollann ulaşım venlen de saglanarak kulldnümıştır 3.1 Gündttz aaatlerl gtıniltii kofuUan Ol otoyolu ve Bogazıçı Koprusu kesımı ıçın belırlenen gurultu koşullan ıncelendıgınde Avrupa yakasında maksımum Leq=70 dBA olan gurultu duzeylen asya yakasında Bey lerbeyı bolgesınde otoyol bağlantüanndan dolayı 75 dBAya ulaşmaktadır Yalnızca kopru ve Ol dekı ulaşım parametresı ne baglı olarak hesaplanan ses gucu Lw= 90 1 dBAymdır Bu büdınde hantalarda verüen eş ses duzeyı egrüerının bıçımını etküeyen çok sayıda parametre tek tek ıncelenemeyecegı ıçın sadece uluslararası standartlara gore belırtümesı gereken sı yah g n ve beyaz bolgelenn konum ve buyukluklerı ortaya konulmaktadır Şekil 2: İstanbul Boğazı Içln köprüler ve çevre yollan nın blr bötUmünden yayılan ulafim gUrültüsünUn glo bal dağıhm haritası (Gece saatleri) Hesaplarda, Nısan 2000, 03.0004.00 saatleri arasındakl ulaşım verileri temel alınmıs olup es gürültU eğrlleri 5 dBA da blr geçlrilmlştlr. ölçek: 1/50000. Kullanılan blrlm esdeğer gürültU düzeyl: Leq,dBA. Not: Her Ikl sahllde sahll yollannın dışında kent Içl ulaşımm etkllerl hesaba katılmamıstır. Gurultu Kontrol Yonetmelığıne gore gunduz saatleri 06 00 1 00 arası akiom 10 00 22 00 ve gece 22 00 06 00 saatleri arasmdadır 723/20