Katalog

Bilim kuşatmada Y uzyülann en bılımsel olanı kapamrken büımkışüerının kendılennı bıraz ortaçağ Istanbul unun talıhsız sakınlen olarak hıssetmelen ıçın yeterınce sebep bulunmaktadır Istanbul tarıhının buyuk bır kısmında geze gen uzenndekı en zengm ve en sıkı konınmuş emlâk"lardan bırısı olmuştur Omeğın MS 600 üe 1000 yülan arasuı da Persler, Bulgarlar ve Ruslar tarafından peşpeşe kuşatıldı Ama Istanbul halkının durumundan farklı olarak bılımkışılen toplulugu uç duşmanld bııden kuşahlmış bulunmakta büımkarşıtlıgı yalancı bılım ve büıme karşı aldırışsızlık Butehdıt oyle bır alarm vencı duzeye varmıştır kı buna karşı savunma hepımızın ışı olmalıdır Bu uçu arasında büımkarşıtlıgı yanı bılıme akademık ortamlardan saldın en az zarar verenıdır ' 'Bılım çalışmaları bayragı alnnda yuruyen kuçuk bır koktencı sosyolog felsefecı ve femınıst kuramcı bolugu bılımın entelektuel otontesıne karşı savaşmaktadır Bunlar büımden korkup, savaşla tepkı gostermekteler, bunlar onu, nesnellıgını yadsıyarak evrenden anlam çıkartmadakı daha oznel yollara benzetmek ıstemektedırler Bu bakış açısından, bılım, gerçege erışmede mıtoslardan farklı bır şey olmamaktadır Gerald Holton (FızıkçıBılım tarıhçısı) Eınsteın, Hıstory and other Passıons The Rebelhon Agaınst Scıence at the end of The Tvvenüeth Century (Eınsteın Tanh ve Dıger Tutkular Yırmıncı Yuzyüın Sonunda Bılıme Başkaldın) adlı kıtabında bu hareketı hedef alırken bunun tanhını ızleyerek sanat ve edebıyattakı Romantık çağ denılen donemı belgdeyen katı rasyonalızmın 19 yuzyüda reddıyle ussallığa karşüık duygusallıgın yenıden dogrulanması analojı kurmayı onermekte Bunun ru hunu yansıtacak şekılde de Holton bılıme karşı bu yenı baş kaldınya Romantık Başkaldın' demekte Bunun sebebım ıse entelektuellerımızın, evrenı yeterınce kavrayışlannı yıürmekte olduklarını farketmelenndekı trajedıde gormektedır Bılım ozellıkle fen bılımlen oylesıne soyutlaştı kı** (ç n, Son zamanlarda ' soyut' kelımesı buradakı gıbı asıl anlamı olan 'mucerretabstract' tan kayarak daha çok 'ızoletecnd edümış' anlamında kuUanılmakta) büımle ügılenmeyenlerın bu na enşmelen olanak dışı oldu Araldnndakı en duyarlılar ıse büımden olan bu urkutucu yabancılasmalanna matemlene rek bunu aşagüayıcı bır ıküdarsızlık olarak gormektedırler Kımı de başkaldırarak tepkı gostermekte Scıence (VuduBüımı) Yalancı bılım sahıcı ubbın ve yaradılış bılımı olarak da dının sınırlannda bulunurken yayıncüık ve eglence endustnlennın guçlu çıkarlanyla beslenmektedır Bunun halkın ımgelemı uzenndekı etkısı ozellıkle Bırleşık Devletlerde çok şaşırtıcıdır Belkı de ıstaustıkler anlamsızdır ama herhangı bır yalancı bılıme ınananlann sayısı %50 lerde dolanmakta 1990'dakı bır Gallup anketı tıpıktır Yetışkın Amenkalılann %52'sı astrolojıye, %46sı 6 hısse ve %42'sı ıse olulerle üeuşım kurmaya ınanmakta1 Büımkarşıtlıgının yol açtıgı çarpışmalarla karşüaştınldıgında yalancı bılım bır kıyımıtemsıleder Neden? Bır sebep bılımın doyum veremedıgı duygusal gereksınımlen tatmın etmesı olabüır bunlann arasında ınsanlann kesınlıgı bümeye yanılmaz otorıteye ve mutlak dogruya olan açlıgı olup bılım bunlan sunmayı ozellıkle reddetmektedır TÜRKİYE AÇISINDAN DURUM daha vahim Yandakı yazı Amenkan Fızık Ogretmenlen Dernegının (AAPT) büımsel katkı dergısı olan Amencan Journal of Physıctfm Kasım 1998 sayısının konuk sozcu sayfasmda yayınlanmıştı Yazaı bu noktadan sonra kısa üa pdrdgrafla fızıkçüerm bu gıbı konularda ABD de Federal ya da Eyalet yonetımlen dogrudan yetküı olmuyor bu durumu gıdermek ıçın ne gıbı katküarda bulunabüecegını sorguluyor Ben ıse ulkemız ıçın daha da vahım bır manzara gosteren bu olguya karşı ne yapüabüecegı hususunda ne denlı çaresız hatta açmazda gorundugumuzu vurgulamak ıstıyorum Hk ve ortaogretım gıttücçe büımden daha dogrusu fenden ozunde kopmaktadır Ne yazüc kı bunun onemlı sebeplennden bırısı unıversıteye gınş sorunu Yülar once sırf lıse ogrencüennın unıversıte sınavlanna hazırlanmalannı kolaylaştırmak ıçın başlatüan bır sınav uygulaması konulan onemlı olçude ortuşmeyen 7 degışüc sınav turu kısa surede amaçladıgı yuksekogretım programına üışkın sınav turunde bulunmayan konuyu ışleyen derslere lısede ve gıderek ortaogrebmde oğrencüerın ügüerı azalıp yokolmaya başladı Bundan doğan psücolojüc baskıyla dd okul programlan degıştırüerek üıdas edüen yenı dallann bır çogundan, zaten yeterınce ıyı ve ügı uyandıracak şeküde yurutulmekte olan fen derslen çücartüdı Boylece zaten teknolojısını kendısı uretme gelenegı olmayan ulkemızde bunun durtusuyle büe bır büımsel elıt kıtle yetıştırmek ıyıce zorlaşmaya başladı Bu durumu gıdermekte belırgın bır etkıyı ancak ük ve ortaogreamı fen derslen (ve tabıı kı saglam bır Turkçe) bakımından ıyıce kuvvetlendırmek ve daha da onemlısı unıversıteye gırışı lıse ogrenımınden tamamen kopartmakor Bunlardan yakınırken sosyal bdımler bakımınddn durumun belkı daha da vahım oldugunu vurgularnalıyım "Mülı tanh ve cografya derslen, eğer ogretmerüer basıreth degüse en azından gulunç Turkçe ve edebıyat derslen ıse gene ogretmenın ozel ügısı yoksa ıçler acısı Ogrencüer fen ve matematık eksüdı çücarlarsa bunun gıderümesı belkı daha sonra mumkun olabüır ama dü açüc ve saglam duşunup ıfade edebüme ve evrensel kultur büıncı erken yaşlarda edınümezse bunlann gıderümesı ,umudu yok gıbı Bır ara kısa bır sure denenen ve ' kredüı sıstem' dıye büınen uygulama sırasında bır kısım ogrencüer son yülannın ortasmda dıploma almaya hak kazanabüdüer Dolayısıyla hazırlanacak ve hem fen hem de kultur yonunden kuvvetlı ve bırbınyle her bakımdan ortuşen üa dallı (eskı fen ve edebıyat gıbı), üabuçuk ya da uçbuçuk yülüc bır ortaogrenm programı Ocak ayında bıter, bır "lıse bıürme sınavı' uygularur ve dncak bunun sonucunda başarüı olan* ogrencüer unıversıteye gıns ıçın başvurma hakkını kazanırlar (* ornegın herhangı bır konuda en az %40 ve toplamda en az %60 bır başan beklenmelı) Geçen yü bıraz da aceleyle uygulanmaya başlanan yenı sınav bu durumun gerçekleştınlmesı ıçın elvenşlı gorunuyor Bu ya da buna benzer bır yontem, kısa donemde unıversıteye gınşı daha az sorunlu hale geurecegı gıbı ortaogretmı kendı butunlugune dondurecek uzun donemde ıse hıç olmazsa lıse bınren bıreylenn fen ve kultur anlayışlannı bellı bır duzeye geurecekur Şunu eklemelıyım kı ABD'de ortalama lıse ogretımı belkı ulkemızdekınden de daha zayıf Kımı ogrencüer tam anlamıyla okumayazma bümeden mezun olabümekte, en basıt antmenk ışlemlerde bıle zorlananlann sayüan kuçumsenemeyecek boyutlara ulaşmakta Ancak bu ogretımı çok ıyı yapan lıselenn de variıgı üe yuksekogreum yapan 'elıt' kurumlann sayısı ve seçıcüıgı yazıda anüan elıt kıtlenın gelışmesınde yeterınce etküı olmaktadır Bızım en buyuk eksıgımız ıse seçkırüıgı artırmaya yonehk ıyı bır duzen kurmaya çalışacak yerde seçkırüıgı kusur gorerek bır eşıtlemecüık polıukası gutmemızdır Aşırı ve uretken olmayan ağırhkh bır nufusla da be pek ıyımser olamıyorum OmurAkyuz 1 Çn Aian Sokal ın Socıal 7te/l adlı uç ayda bu çıkan kulturel ve polılü. analız dergısının ılkhahar/yM 1996 sayısında çıkan Transi/rp^uıq lh( hounıl ıntıf 7b wards a Ttansformatıve llermeneuücs ofüuantum Gravıty (Sınırlann Ihlah Kuanlal Kutleçehnunın Donıı^ııni'sel AçıUamalı Ynııımuna Doğnı) idlı makdh'ıi i<iVP<1ılıyor Sokal datıs sonra yâyımlddığı açıklamasmda anüan makalerun smaya bu hıcıv un ,uru olduğunu bphrünekit Butun dumada sosyal bılımcılcr arasında şıddetlı tartışınalard yol dçan bu d^ıkldmayı daha sonın sunacatfım Üçüncü düşman: ALDIRIŞSIZLIK Bılımın uçuncu duşmanı olan aldırışsızlık ıse bu mahut uçlunun en meş umudur Dunya çapında bu nufusun nere deyse % 100 unun tutumunu belgıler Sorunşu bılım her bır ınsanrn hayatını sureklı etküıyorsa da bunu dolaylı olarak yapmaktadır Dığer etkıleşme alanları olan ornegın dın sanat spor, polıüka ekonomı ve hukuk etkılennı hem dogrudan hem de apaçık ortada gostenrken bılım kendısını genellıkle dolaylı olarak ve çogu zaman teknolojı ve üp aracüıgıyla hısseurır Bu uzaklıkta, bılım, bır futbol takamının, bır dıktatorun ya da bır rok grubunun doguracagı tutkuyu veremez O modern (ve de eskı) dunyanın ılgısı ıçın yukandakı gıbı şeylerle rekabet etmek ıçın fazla soyut fazla akücıdır Demek kı bılımın duşmanlan, korku hurafe ve cahülık1 tır korkunç bır büeşım Ancak aynı zamanda ıse bılım emsalı gorulmemış zaferlerm temsıl ettıgı bır altın çagı yaşamaktadır Oyleyse hangısı dogru cahıl ve hurafelere kapümış bılım duşmanı bır mület (ABD) mıyız yoksa parlayan ekonomımız onunde sonunda dunyanın en guçlu büımsel gınşımlerıne mı dayanmaktadır'' Paradokslu bır şekılde ıkısı de dogru Tıpkı varsıllar varsülaşırken yoksullann yoksullaşması gıbı bır junk yıyecek ornegı yalancı büımle yeüşen bır büımsel ummîler guruhu arasında bılımsel seçkınler hız la gelışmektedır Bu ıkı kıtle arasındakı uçurum ıse gıttıkçe geruşleyıp dennleşmektedır Hans Christian von Baeyer (*) Çevıren OmurAkyuz (*) College of Wıllıam and Mary, Fızık Bplumu ABD (**) Bu soz aslında fen büımlerı olarak algüanmalıdır ç n Bilim karşıtlığı, yalancı bilimi ve bilime karşı aldırışsızlık, bilimi kuşatmaya aldı. Bu başkaldınya karşı bır sılah mızahtır Fızıkçı JUan Sokal 1996 Nısan'ında bır Büım Çalışmalan hıcvı yayımladıgında, * bılım kışılerınce alkışldnırken dığer tarafça cıddî bılgelıgın (scholarshıp) haını dıye saldınldı Auşmalann paürtı sı çabucak urmandı Ama bır yıl ıçınde duşuncelı bılım kışılen akademısyenlenn kendı duvarlan arasındakı bu ıç sava şın ahmakça olduguna ışaret ederlerken, daha ılımlı Sosyal Çalışmalar savunucula n, en koktencı meslektaşlannın yaygaralarıyla aralanna mesafe koydular Bugun ıse tartışmalar yenı bır uygar üışkı duzeyıne enşmış olup bunun zamanla her üa tarafa da yenı anlayış geurecegı beklenebüır Gene de aydınlar, toplumun oylesıne kuçuk bır kesn, büım savaşçılan ıse bunlann daha da kuçuk bır kesn oldu gundan bu saldınlar pek de buyuk bır ses getırmeyecektır Bu korkudan dogan kuşatmadan daha buyuk bır şeamet ıse hurdfeyle beslenenıdır Son yülarda sahtebüımın yaygınlaşma egüımı gostermesı epeyce ses getırdı Cazl Sagan ın The Demon Haunted VVorld Scıence as a Candle m the Dark (Cınlenn Doldurduğu Dunya Karanlıkta bır Mum olan Bılım) ve Robert Park'ın yakında çıkacak olan Voodoo 721/17