Katalog

Cep telefonlan ve baz istasyonlan Dünyada önemli bir sağlık sorunu olarak ele alınan cep telefonlan ve baz istasyonlan üzerinde bilinmeyenlerin fazla olması nedeniyle 4, inançlarla, bilimsel veriler ve kavramlar birbirine karıştırılıyor... Levent Sevgi* ?; , • •»:'. ı C ep telefonlan, baz istasyonlan ve saglıgımız konusu güncelligini korumakta. Gün geçmiyor ki, konu bir TV/radyo haberinde, bir sutun ya da bir yazı dizisi şeldinde bir gazetede ele ahnmasın. Bir yandan cep telefonlanndakı (cihazların kuçulmesi, pil ömrünün uzaması, benzeri) gelişmeler ile (intemet erişimleri, görüntülü telefonlar, benzeri) saglanan yeni hizmetler, öte yandan ınsan sağlıgı konusunda süren tartışmalar, yeni bulgular, deneyler, eylemler... Konu uluslararası duzeyde de sıcakkgını korumaktadır, Sadece geçtigimiz ay içerisindeki birkaç önemli geliş Medical Associaiton QAMA) 20 Aralık 2000 tarihli son sayısında cep telefonu kullanmamn beyin tümörü üzerindeki etküerine aıt bir büımsel çalışma sonucu yayınlamıştır. J. E. Muscat ve çalısma arkadaşlannca N.Y. kentınde yaşlan 1880 arasında degişen yaklaşık 900 kişilik bir grupla 19941998 yıllan arasında gerçekleştirilen ve dört yıl süren çalısmalarda cep telefonu kullanrnanın kısa dönemde beyin tümörü oluşumuna ya da tumörün büyümesine etkisının olmadıgı sonucu elde edilmiştir. Ulkemızde tartışmaların surmesinin birçok nedeni var; bilinmeyenlerin çoklugu, büinenlerin anlaşılamaması ya da sapunlması, bilime ınanmama, egitimi önemsememe. az gelışmişlıgin neden oldugu kadercüik anlayışı, resmi kurumlann sorumsuzluklan, araşurma/geliştirrne kultürü yerleştirememe, çarpık kapitalist altyapı, emekten sermayeye ulusal ve yurtsever birikim eksikligi, var olan birıkimin de sistemli olarak kıyımı, son yirmı/otuz yıldır gündemde olan köşe dönme felsefesi,.... gibi. Bunlannyanına bir bu kadar daha neden eklenebüir. Bu yazının amaa, her biri uzun tarüşma konusu olan, sadece bu konunun degil yaşanmakta olan bir çok sıkıntının da temelini oluşturan bu nedenleri irdelemek degil! Bu tarüşmalardan daha onemlı olan, konuyu bilimsel temele ofurtmak, mevcut durumu saptamak, bu ve benzeri tarhşmalara ışık tutacak çözum onerilerini ele almaktır. li olanlan şunlardır: " ',''••••' • Bir araşnrmada ya da bir raporda kullanılan etki sözcügü zarar ile kanştınlabümektedir. Etki olması zarar olması anlamına gelmeyebilir. • Zaran yoktur ile zaran henüz gösterilememiştir birbirinden çok farklıdır. • Bir etkinın ya da zararın bulunamaması asla olmaması anlamına gelmez. • Bilimsel olarak bir şeyin* etkisi ya da zaran yoktur diyebilmek, ancak ve ancak etkinin ya da zarann olmadıgının her açıdan kanıtlanması ile olabilir, Bu ise insan sağlıgı söz konusu oldugunda hemen hemen olanaksızdır. O halde bulunamamıştır ya da görtilmemiştir benzeri sözcüklerden yoktur anlamı çıkarmak yanlışur. r En çok merak edilen 25 soruya 25 yan>t Soru: CSM Hücreıel hab*rlefm* listemi v e Türkiyv'deki duramu nedir? Yanıt: GSM (Global System Mobile) gezgin haberleşme sistemidir. Türkiye'de 900 MHz frekansı civannda 50 şer kanal ile servis veren iki şebekenin yanına 1800MHz'de üçüncü şebeke yer almak üzeredir. Her kanal aynı anda sınırlı sayıda aboneye hizmet verebildiginden, milyonlarca GSM abonesine hizmet vermenin tek yolu kapsama alanını küçuk hücrelere bölmek ve aynı frekanslan tekrarlı olarak kullanmakar. Bu nedenle GSM sıstemıne hücresel sistem adıverilir. Soru: GSM Hücreleri nasıl planlanır? Yuut: GSM hücreleri yerleşim bölgelerinin özelliklerine göre planlanır. Şehir içi, şehir dışı, çok katlı binalann olması ya da olmaması, kapsanacak bolgede GSM abone sayısının azlıgı ya da çoklugu hücre planlamasını degiştirir. GSM hücresel sistemde kapsama alamna göre üç tip hücre vardır; makro, mini, mikro hücreler. Makro hücreler yerleşimin seyrek oldugu (taşra) bölgelerinde 2535km çapında bir alana hizmet verebilir. Çıkış güçleri 4060 Watt olabilir. Mikro hücreler, daha çok yerleşimin yogun oldugu ve makro hücresel kapsamayı geliştirici ve tamamlayıcı olarak kurulan sistemlerdir. Havaalanı, ana tren istasyonlan, büyuk alış veriş kompleksi gibi yerlerde kurulur. Birkaç yüz metrelik yançapa sahip alanlan kapsar ve çıkış guçleri makro hücrelere göre düşüktür (510 Watt civanndadır). Piko hücreler ise daha çok bina içi haberleşmelerde kullanüır ve birkaç watt çılaş gucune sahiptir. Som: Baz lstasyonu nedir? ^ . . Tanıt: Baz istasyonu, bir GSM hücresinde abonelerle iletisimi saglayan vericiyahcı sistemidir. Her hucrede bir baz istasyonu bulunur. Bunlar hem abonelerle hem de komşu hücre baz istasyonlan ile sürekli iletisim halindedirler. Baz istasyonlan, kapsamayı genişletmek, kapsama alanındaki gölge bölgeleri yok etmek, ya da kapsanan bölgedeki abone sayısının artması nedeniyle artan ihtiyacı karşılamak için kurulurlar. Bir bölgedeki hücre sayısı ve hücre721/11 me füdr vermeye yeterüdir: * Dünya Saglık Örgutü (WHO) tarafından 1996 yılmda başlaülan ve elektromanyetik enerji ve insan etküeşimini konu alan unlu EMF (Electromagnetic Field) projesinin başkanı Dr. Michael Repacholi başkanlıktan çekilmeye karar vermiştir. * Dünyaca ünlü Zürih Üniversitesi Uyku Laboratuannda sürdürülmekte olan deneylerde cep telefonu ile konuşmanın beyin fonksiyonlanru etkiledigi yönünde güçlü bulgulann gozlendigi ünlü NeuroReport dergisirün 20 Ekim 2000 tarihli sayısında yayınlanmıştır. * Ingiltere Saglık Bakanlıgı 8 Arahk 2000 günü yapügı açıklamada cep telefonlan insan sağlıgı etküeşimini konu alacak araştırmalara onumuzdeki yıl yaklaşık 10 mifyon Amerikan Dolan tutarında destek bütçesi ayırdıgını bildirmiştir. * ABD'de 110 kişilik bir avukatlık ordusu ve alti eyalette bürolan olan ve tütün tekelleri aleyhine açugı davalarda müvekkillerine milyarlarca Amerikan Dolan tazminat kazandırmasıyla ünlü Baltımore'lu avukat Peter Angelos cep telefonlannın beyin tumorü etkileri konusunda GSM şebekeleri aleyhine tazminat davalan üstlenmeye başladıgını açıklamışur. * ABD'de ünlü tıp dergisi Journal of American Her konuda oldugu gibi cep telefonlan ve baz istasyonlan üzerinde de uzmanlar bırer kannca omegi çalışmalannı aralıksız sürdürmekteler. Her gun birkaç deney ya da istatisuksel çalışma sonucu ortaya çıkmakta ve olumlu ya da olumsuz sonuçlar uzennde tarüşılmaktadır. Degişik kişi, grup ya da laboratuvarlarda aynı deney üzerinde birbiriyle çelişen, zıt sonuçlar elde edilebümektedir. Bu nedenle, konu üzerinde herkesın farklı duşünceleri ve gorüşleri olması normaldir. Belirsizlıklenn ileride ne yonde şekillenecegi üzerinde farklı varsayımlar ortaya aülabilir. "Eminim kı.." ya da "ben inamyorum ki..." diye başlayan ve olumlu ya da olumsuz etkiler konusunda öngörüler olabilir. Birisi çıkıp "bence yakın gelecekte kesin zararh olacagı ortaya çıkacak, göreceksıniz" dıyebdır. Bir digeri "baz istasyonlannın kesin ölümcül etkisi vardır" şeklinde konuşabilir. Bir başkası "yülardır elektromanyetik dalgalarla yaşıyoruz, olsaydı bugune dek kesin bir şeyler çıkardı" diye düşüncesinı belirtebilir. Kişisel görüş ve inanç olarak bunlann hepsı normal karşılanmalıdır. Ancak bunlar bilimsel kılıf altında verilemez, Öngörülerın, hatta ınançlann oldugu yerde bilim tarüşmalara gırmez. Kişisel inançlann ve düşüncelerin bilerek/bilmeyerek bilimsel kesin kanıt gibi sunulmak istenmesi ise affedilemez. Hiç kimsenin yaşanan kargaşadan büimi ve bilim adamını sorumlu tutmaya, görsel ve yazüı basının da buna zemin hazırlamaya hakkı yoktur**. Baz istasyonlan, cep telefonlan ve insan sağlıgı konusunda bilimsel gerçekler, güncel durum nedir? Aşagıda bu sorunun yanıu, teknik terimlerden tanımlara, kurumlardan kurallara vanncaya dek sıkça sorulan basit sorular ve yanıtlan şeklinde verilmeye çalışümıştır. insan ve toplum sağlıgı söz konusu oldugunda konuşmalarda, tartışmalarda ya da hazırlanan raporlarda kullanüan sözcükler özenle seçilmelidir. Bırakın sokaktaki vatandaşı konunun uzmanlan dahi, bilerek/bilmeyerek, sözcükleri kansurmaktadır. Bu durumda yaşanmakta olan kaos daha da artmaktadır. Yaygın yapılan yanlışlardan önem