Katalog

Deprem korkusu ve depresyonu yenmenin yollan Londra Üniversitesi Pslkiyatri Enstitüsü, Travma Bölüm Başkanı Dr. Metin Başoğlu ve çalışma arkadaşları Deprem bölgesinde ve İstanbul'da depremden kaynaklanan travmaya bağlı stres hastalıklarını kısa sürede tedavi yöntemi geliştirdller. Dr. Başoğlu bu konuda soruları yanıtlıyor. Soru: başedilir? Deprem korkusuyla nasıl Başoğlu: Korkuya alışmakla korkuya boş vermek arasında çok buyuk fark var Insanın hayaunı tehlıkeye duşuren bır olay karşısında korku duymaması mumkun degıl Deprem oldugu zaman hepımız o anda derece derece korku jçerısıne gırıyonız budogal Bunu ortadan kaldırmak dı ye bır duşunce soz konusu değıl Ancak şoyle bır olay var, bazı ınsanlar deprem geçıyor normal yaşamlanna donuyorlar Ama bazı ınsanldr deprem korkusuna koşullanıyorlar Ve deprem olmadıgı donemlerde de o korkuyu yaşıyorlar o ka dar yaygın olarak yaşıyorlar kı hayatlarmı surduremez oluyorlar Çarşıya akşvenşe gıdemez oluyor Gecelen yalnız kalamaz ışını yapamaz oluyor Korku butun hayarını sanyor En ufak bır sallantıda sarsıntıda kendını dışan atmak gıbı gundelık yaşamında verımı azaltan sorun olarak ortaya çıkıyor Burada korkuya alışmaktan bahıs edıyoruz Yanı bır rnsan evı saglam ıse korku yuzunden bır çadırda kalıyorsa 9 bır sorun var demektır Nereye kadar Ne zamana kadar ka 9 lacak çadrrda 30 yıl boyunca kalarruyacdk, ama korku yuzunden aylarca kalmak zorunda kalıyor Şunu duşunmek lazım deprem olamaz mı tekrar' Olabılır Her zaman olabılır ve herşey olabılır Ancak ınsan ıçın yaşam tehlıkesı yaratan olaylar arasında deprem oldukça gen planda Mesela trafık kazalarına gore depremde olme ıhtımalı daha az Yanı Turkrye de ıstatıstıklere gore depremden yılda olen sayısı 700 800 kadar oldugu soylenıyor Tra fık kazalannda olen ınsan sayısı 5000 Demek kı ınsanlann trafik kazasından olme ıhtımalı daha fazla Ama ınsanlar trafik kazalanndan korkup sokaga çıkmazlık etmıyorlar arabaya otobuse bınmezlık etmıyorlar Ama deprem oldugu za man evlere gırmıyorlar gı stres verıcı olaylar vardır travma bundan farklı bır durum Travma ınsanlar ıçın buyuk korku dehşet duygusu uyandıran yaşamlannı tehdıt eden bır olay anlamına gelıyor Deprem bunlardan bır tanesı Deprem gıbı başka tabıı bır suru olay olabılır Trafik kazaları, saldınlar yaralanmalar savaşlar dığer dogal felâketler bunlar bızım travma tanımına gıren olaylar Sapasağlam ınsanlar dahı olsalar şıddetlı bır travma yaşadıklan takdırde bır takım stres belırtüen çıkıyor ortaya Buna travma sonrası stres dıyoruz Yaşadıklan deprem trav ması nın saglam olmasına ragmen korku yuzunden evlenne donemıyen kışıler Dolayısıyla korku çok yaygın Ama bazısının evı hıç bır hasar gormemış ya da çok az hasar gormuş ve buna ragmen donemıyor Bız buna ışte fo bık korku dıyoruz ve bu fobık korkular son derece yaygın Bu ınsanlar ıçın çok onemlı bır sorun Bunun dışında sıklıkla rastlanan olay, bazı ınsanlann her an terıkte olması En ufak bır ses bır ugultu karşısında deprem oluyormuş hıssıne kapılıp panık ıçerısmde fırlamalan Işte bu yuzden arttçı şok oldugu zaman bazı ınsanlar kontrolunu kaybedıp kendısını pencereden dışanya atıyor Yanı ufak bır deprem sarsıntısı ya da artı şok ya da onu andı ran bır sarsıntı bu ınsanldnn panık yaşamasına neden oluyor Işte bu fobık tepkıler en yaygın sorunlardan bırı Yakın larını kayıp etmışlerse tabıı bır depresyon ve yas durumıı soz konusu oluyor Bu ınsanlar gelecege yonelık plan yap makta sorun çekıyorlar Işte ınsanlar yıllarca ugraşmışlar ça lışmışlar bu ev sahıbı olmuşlar Butun vdilıkldnnı orayd yatır mışlar ve o evle bırlıkte butun malları mulklerı ortadan kalk mış Gerek Istanbulda depremı yaşamış olanlaıda geıekse depremın merkez ussune yakın bolgelerde yaşamış olan m sanlarda korku en başta gelen ve bızım de oncelıkle ele al dıgımız sorun Soru: Bunun en sık belirtileri nelerdir? Başoğlu: En sık rasladıgımız belırtüer Depıem ge cesı ve sonrası Golcuk cıvannda yaşanan olaylarla ılgılı anılann goruntulennın surekh zıhıne gelmesı zıhıne doluşması ve kışı ıstemese büe o olaylan duşunmesı duşunmek durumundd l < n İL UU bulması ve bazen sankı olayı yenıden yaşı Soru: Korkular tedavi edilmezse neler olur? Başoğlu: Bu stres hastalıgının gelecekte başka sorun lara yol açması mumkun Bu bır çok başka sorunu da beraberınde getırebılır Bır kere her şeyden once tedavi edılme dıgı taktırde kronık bır hastalıga donuşur ve yıllarca surebıhr Kışının yaşamı boyu surebüınr uzerıne depresyon ekle nebılır alkol kullanımı ılaç bagımlılıgı ıntıhar davranışlan saldırgan ofke nobetlerı ortaya çıkabılır Kışının yaşamını sosyal uyumunu bozma potansıyelı taşıyan venmını, ış gucunu azaltan bır hastalıktr Depremı en agır bıçımde yaşayan ınsanlar yakınlannı kaybetmış olanlar Bu ınsanlar hem kendılerı enkaz altında kalmış olabılıyorlar aıle yakrnlanyla beraber mesela kendı len kurtulabılıyorlar ama yakınlan oluyor Hem de depremın yarattıgı şıddetlı bır travmayı yaşamış oluyorlar aynca yaJan lannı ve butun varlıklannı kaybetmış oluyorlar Dolayısıyla en agır rahatsızlık tablosu butun bu olaylan bırlıkte yaşamış olan kışılerde goruluyor Agır depresyon lar gorulebılıyor mesela yaşamak ıstemeyen ınsanlar var Çocuklan olmuş yakınlan olmuş ve yaşamak ıçın bır neden gormuyorlar Bazen ıntıhar grnşımlen olabılıyor Soru: Kaç çeşit korkuyla karşılaşıyorsunuz? Başoğta: Insanlann ruhsal sorunlan onemlı olçude olaylar tarafından belırlenıyor Deprem olayı deyınce de tabu çok farklı olaylar yaşayan ınsanlar var Bız 4 grup olarak alıyoruz bunlan Bırıncısı sadece depremın sarsıntısını yaşamış olup da her hangı bır mal ya da can kaybına ugramamış olan kışıler Mesela Istanbul halkı buna ornek Bu ınsanlann yaşadığı sorunlar farkh oluyor Ûancı bır grubta Golcuk ve Degırmenderede merkez ussune yakın bolgelerde bulunan ınsanlann yaşadıgı olaylar Bunlar arasında başta evlerı yıkı lanlar ve enkaz altnda kalanlar var Uçuncusu yakınlannı kayıp etmış olan kışıler Dorduncu grup kurtarma çalışmalanna kaülmış olan kışıler Her bırınm yaşadigı sorunlar bırbınnden farklı Mesela Golcuk cıvarında 150 hşıyı kapsayan bır tarama yaptık Çadırkentlerde, prefabnk bolgelerde yaşayan ya da o cıvarda hâlâ evlennde yaşayan ınsanlarla yapügımız bır çalışma En sık rastladıgımız sorun psıkolojık sorun eh bızırn travma sonrası stres hastaüğı dedıgımız bır stres sorunu Yuzde 35 oranında rastladık buna Yanı 3 kışıden bırınde bu hastahk soz konusu Oancı en sık rastladıgımız olay yuzde 20 25 oranında depresyon Ozellıkle yakrnlannı kaybetmış olan kışılenn daha sıklıkla yaşadıklan olay depresyon Soru: Depremde en ağır olayı yaşanuşlann oranı nedir? Başoğlu: Yapügımız araştırmada yuzde 9 oranında enkaz altında kalmış olan kışıler ve yakınlannı kaybetmış kışıler vardı Yuzde 9 yanı orneğın 1000 kışuık bır gruptan 100 kışı bu olaylan yaşamış durumda Kurtarma çabşmalanna kaülan ınsanlarda ortaya çıkan durumda aşağıyukan depremı yaşamış olan yanı evlerı yı kılmış ınsanlarda gordugumuz tabloya yakın bır tablo var Aynı belırtlen gostenyorlar Yanı gorduklen sahneler enkaz altindakı ınsan goruntulerı Yaşadıklan korku ve dehşet vencı sahnelen yenıden yaşıyorlar bunlan akülanndan atamıyorlar kâbuslar goruyorlar, travma sonrası stres hastalıgı belutüen gostenyorlar Bunlara ek olarak da sıklıkla gozledı gımız belırtılerden bırı suçluluk duygulan Çok sayıda ınsan enkaz alnnda kaldı ve kurtarma çalışmalanyla aslında çok kuçuk bır oranda ınsan kurtanlabıldı O yuzden de hepsı kadar çalıştık çabaladık ama çok azı nı kurtarabıldık kurtaramadıgımız bır suru ınsan oldu, tarzmda suçluluk duygusu ıçındeler O kışılenn o durumda ya yormuş gıbı bır duyguya kapılıp ona uygun şeküde davran ması çok rasladıgım bır durum deprem gecesıne ıkşkın kâbuslar gormesı Onun dışında depremı haurlatan durumlara karşı korku rahatsızlık sıkıntı duygulan yaşaması deprem haurlatan herhangı bır olay televızyondakı bır haber, gazetede okudugu bır haber ya da bınsının deprem ıle ılgılı konuşması ona deprem gecesı yaşadıklannı hatırlatması ve o gece yaşadigı korkuyu sıkıntıyı rahatsızlıgı yenıden yaşamalanna neden olması bu belırtılerden bır tanesı Bır sure sonra da bu rahatsız edıcı deprem olayını hatırlamaktan surekh bır kaçınma egılımınde olduklannı çok yaygın olarak goruyoruz Mesela en tıpık olarak kaçındıklan bolgedekı saglam bınalar Saglam bınalara gırememek çarşıya gıdememek ahşvenş yapamamak bınalann yanından geçememek evlenne donememek Yanı çadır kentlerde ve prefabnkte yaşayanlann %50 sı hemen hemen evlen Soru: Travma ile hangi olaylan kastediyorsunuz? Başoğlu Insanlann gundelık yaşamlannda karşüaştı696/S