Katalog

Parlak kırmızı kanatlan olan balansı genç bir bayanın kulagının dibinde vızüdıyor. Eger bu manzarayla kırda karşüaşsaydık tarmızı kanatlı bir an bize çok tuhaf gelebiliıdi. Oysa işin aslı farklı. VVashington Üniversitesi'nde yuksek lısans ogrencısı olan Christina M. McGraw, kimya laboratuvannda böceklerin uçuşunun gizini çözmek umuduyla anlann kanatlannı boyuyor. Böcekler dünyanın en marifetli ve en yüksek manevra yetenegine sahip uçuş makineleri olarak kabul edilir. Böceklerin çogunlugu havada hareketsiz asılı kalabilir, takla atabilir, hatta kendı bedenlen kadar kısa bir mesafede ani dönüşler yapabilir. Ama tum bu yeteneklerine karşın, uçmayı basarmalannın olanaksız olması gerekiyor; en a2andan bugün yapügımız matematiksel hesaplamalar durumun böyle olması gerektigini gösteriyor. Temel aerodinamik yasalan rijit bir kanadın havalanma yetenegini kolayca açıklayabilir. Ancak, böcekler kanatlannı hem buker hem de çırpar. Kanatlann sınırlan sürekli degiştigi için kanatlardan geçen havanın izledigi rota karmaşık bir hal alır. Araştırmacılar zihni allak bullak eden bu paradoksu çözmek için birçok yöntem denediler; robot bir kanat bile yaptılar. Ancak bu deneylerin büyük çogunlugunun en büyük sorunu bocek kanadını sert bir cisim olarak kabul etmeleriydi. Hava basıncına duyarlı olan bir boyayla kaplı esnek an kanatlannı incelemek ise sorunu çözecek gibı görünüyor. McGraw'un danışmanlan (Jamet B. Callis ile Martin Goaterman) 1990'h yıllann başlannda uçak kanatlanndaki hava basıncmı "hisseden" bir boya gelistirdiler (Bugün bu teknolojiden dünyanın dört bir yanındaki uçak testlerinde yararlanılıyor). Bu fosforlu boya, morötesi ışının altında parlak ktrmızı bir renge bürünen Fosforlu arılar platm porfirin adh bir kimyasal maddeden elde ediliyor. Oksijen, tıpkı suyun ateşi söndürmesi gibi bu fosforlu kırmızı panltıyı azalüyor. Bu yüzden kanadın üzerinde en yüksek basıncın uygulandıgı bölgeler daha az parlıyor. Çünkü yogun havanın içinde daha fazla oksijen molekülü bulunuyor. Uzmanlar panltının şiddetini olçerek kanatlara uygulanan kuvvetlerin haritasını çıkarabiliyor. Callis, böcek uçuşunun matematiksel aynntlan üzerinde çeşitli bilim adamlanyla taruşınca aynı yöntemi anlar üzerinde uygulamaya karar verdi. Böylece, ABD Ulusal Bilim Vakfi'nın destekledigi 2.4 milyon dolarlık ortak bir proje dogdu. Projenin amacı havanın ya da başka akıskanlann hareketli sınırlarda nasıl akbgını keşfetmekti (Bunun keşfedilmesi kalp kapakçıklannın hareketinden böceklerin uçuşuna kadar birçok konuyu aydınlatabilir). McGraw laboratuvarda bir kamıştan yararlanarak, anestezi uygulanan annın kanatlanna kuçük bir boya zerresi damlatıyor, Fosforlu boya, petek biçimli parafin içeren bir sıvının içinde eritildigi için çok hafif hale geliyor. Bu boya kanatlann yüzeyinde yayüarak yalnızca 2 mikron kahnlıgında bir fılm oluşturdugu için anlar uyanınca odanın çevresinde rahathkla uçabiliyor. Ama kanatlann üzerindeki bu ince tabaka, kanatlan sertleştirip agırlaştırarak anlann kanat çırpma biçimini degiştirmez mı? McGraw bu sorunu VVashington Üniversitesi'nden zoolog T h o m u L. Daniel ve ögrencisinin yardımıyla çözecek. Araştırmacılar kanatlan boyalı olan anyı tek tarafından bağlı bir şırınga ignesinin ucuna yapıştnp, yerden lazer huzmesi yansıtacaklar. Böylece an kanat çırparken oluşacak kaldırma ve iuş kuvvetini olçebılecekler. Eger bu kuvvetler boyasız olan anlann yaratügma eşıt çıkarsa araştırmalann dogru yolda oldugu ortaya çıkacak. Yaşam boyu sağlıklı dişlere doğru Bilim adamlan dis çüriimelerine karşı yeni bir altematif buldular: Bakteri. Streptococcu» znutanı bakterisi normalde dişlerde biriken yemek arnklanndaki şekerle beslenerek, diş minesine zararh olan laktik asidi üretir. Bu bakterinin kökü, Florida Üniversitesi'ndeki bilim adamlannca uygulanan gen teknigiyle mutasyondan geçirildi, Bir tür gargara olarak üretilecek olan bir sıvı içindeki streptokoklar, bundan böyle asit yerine nötr aseton ve alkol üreterek zararh mikroplan etkisiz hale getirecekler. Arastirmaalara göre bu koruyucu sıvının bir kez kuUanüması bile, streptokoklann yaşam boyu agızda kalmalan için yeterli olabilecek. İZMİR ÖZEL DENİZ LİSESİ ÖĞRENCİLERİNDEN ÖTZİ'YE ZİYARET Aktif egitim ve bilimsel çalısmalara çok yer veren Izmir Özel Deniz Iisesi, yüzyıhn en önemli buluşunu yerinde ziyaret edip, daha kapsamlı bilgi edinme, ögrencilerini bilimsel perspektif ve araşürma konusunda gelistirmek amacıyla ItalyaBolzano'ya bir gezi düzenledi. Onbeş ögrenci, okul muduru ve kuruculan ChrlsBerna Brldge önderliginde flkçağ adamı Ötzi'yi ziyaret etti. Eylül 1991de Alp'lerin Ötztaler bölgesinde yürüyüş yapan ila kişi, eriyen buz ve karlann arasmda bir insan cesedi görmüştu. Insbruck Üniversitesı adli tip ögretim üyelerinin de bulundugu bir grup yetkili hemen harekete geçmiş ve Ötzi adı verilen bu kişi incelemeye almısn. Ötzi'nin 5300 yaşında bir bakır çagı adamı oldugu, avlanırken öldügü ve kar ve buzlar nedeniyle de bozulmadan korundugu keşfedildi. Bu inceleme ilkçag insamnın yaşamına ışık tuttu. Ötzi yüzyıhn en büyük buluşlanndan biri olarak tarihe geçti ve Italya'nm Bolzano kentindeki müzede eşyalan ile birlikte sergüenmeye başladı. . , Ötzi, müzedeki odasında loş, eksi altı deıece ve uygun rutubet ortamındatitizliklesergileniyor. Oklan, baltası ve giysileri de yine aynı ortama sahip odalarda sergilenmekte. Izmir Deniz Iisesi proje sorumlu ögrencileri video kaset ve diger dokümanlarla Ötzi'yi ve bakır çagı yasamını Türkiye'de tanıtmayı, bilimsel heyecan ve araştirma ruhunu paylaşmayı amaçlıyorlar. Avusturyalı araşurmacüar çığ tabakası üzerindeki kar kalınlıgını uzak mesafeden ölçebilen bir alet geUstirdiler. Düşen yagış miktan küçük bir ölçüm kutusu içindeki iki özel kamera tarafından kaydediliyor. Kameralar aynı zamanda kar tanelerinin özelliklerini de algılayabiliyorlar. Ve zaman içinde kar tabakasının niteligini ve oluşumunu gösteren bir döküm elde ediliyor. Uzmanlar bu döküm sonucuna göre çıg tehlikesini hesaplayabilecekler, hatta bügisayarlar bile. Ölçüm kutusu ve lazer tertibaundaki veriler aynı anda nöronal ağ ile donaülmıs bir yazılım programına yüklenebilmekte. Araşürmacılar şu sıralar hangi verilerin olası bir tehlikeye işaret etügi Çığ tehlikesine karş lazer Kurtarma eklbl lf başmda (Davos); Lazeril ölçüm Istasyonu ni algüayabüecek bir bügısayar modeli üzerinde çahşıyorlar, Ek denemeler Avusturyadakı Erzberg bölgesinde başladı. Başanlı sonuç elde edüdıgı taknrde teknik önümuzdeki kıs aylannda devreye gırecek. 689/6