Katalog

Sultan, Morbech'ın sozlerını susarak dınlerken paşalann yuz gorunumlerı "saygı ve korkudan" kâh sararmakta kâh bzarmaktadır Morbech mucıze behrülerırun yorumunu bıtırıp, dınden soz etmeyı surdurmek ısteyınce ofkesı kabaran Sultan şoyle konuşmuştur " Sozum sızedır, bu sahte goruşlerı hemen bırakın aksı takdırde sızı onceküerden daha kotu ışkenceyle oldurturumi" Onıkı astrologun onıkısı de Isa'ya ınançlan ugruna gokyuzune, ebedı vatana gıtmeyı goze almıslar Onıkı astrologu zmdana attıran Sultan, astrologlara karşı ne yapüması gerektıgını yargıçlanna sormuş Bır yargıç Astrologlar, "tekerleğe baglanarak oldurulmehdır" demış, bır dığerı" derüerı yuzulmelıdır", uçuncusu, "parça parça edümehler" dıye goruş belmmış Dorduncu yargıç, "Başları vurula" buyurmuş Bırçok yargıç "ateşe anlarak oldurulmelennı" uygun bulmuş, sonuncular, "başlarına degın gomulmelerını" onermış Bu goruşmeler sonucunda, astrologlann yakılarak oldurulmelenne karar verılmış Sultan astrologlan huzuruna çagırtmış ve onlara kendüerını en fazla sevdıgı büge kışüer olarak degerlendırdıgını, son deprem olayında pek az 'bılgelık' gostermelerıne karşın kendılerını hâlâ sevmeyı surdurdugunu soylemıs ve "ar tık adaletın keskınlıgının" konuşacagını eklemış Sultan ayrıca, astrologlara "sahte seçenegı ve goruşu", yanı Hınstıyanhgı bırakmaları ve kendısıne ıtaatı surdurmelerı durumunda onlan herkesten daha fazla zengın edecegı konusunda tahtı uzerıne yemın etmış Bunun uzerıne büge Moıbech, Sultan'a "geçmışte sıze bağlı ıdık, gelecekte de baglı kdlabılırız Ama korkuyla bızı kendı 'sahte' tanrınıza ınanmaya zorlayamazsınız" demış ve Sultan'a "Sız Muhammed'm sahte Tanrısını bırakıp, Isa ya ınanın" dıye onerıde bulun muş Bunun uzerıne Sultan, Morbech e susmasını buyuımuş ve ertesı gunu çok kotu bır olumun kendılerını bekledıgını belırtmış Içten bır dmdar ve sadık bır kış.ı olan Morbech Padışah'tan "zamanı gelmış olan bu olumu daha fazla ertelememesını" düemış, çunku ebedı huzurun egemen oldugu gokyuzundekı anavatana gıdeceklennı vurgulamış Ne "ışkenceden, ne de olumun azabından" korkmuşlar Sultan ancak "bedenlerıne ezıyet edıp azap çektırebılırmış", buna karşın Tann katında her turlu dunya malından daha fazla deger bulurlarmış Bunun uzerıne Sultan onlan zındana attırmış ve ertesı gun yakılarak oldurulmelerını buyurmuş 23 Hazıran gunu sarayın onundekı meydana yakacak yıgümış on ıkı astrolog zıncırlerle bırbırıne baglanmış olarak getırılmış Yargıç daha çabuk tutuşması ıçm odun yıgınının arasına saçma dokturtmuş Aralannda Hırıstiyanlann da bulundugu çok buyuk bır kalabahk olayı ızlemış Başyargıç (şeyhulıslam olmalı, OBK) ateşm tutuşturulması ıçın ışaret verdıgınde, gokyuzunden kalın bır sıs bulutu aşagı ınmış ve meydanı karartmış Korkudan ınsanlar yerlerınden kı pırdayamamışlar Bulut dagüdıgında ortada ne odun yıgını, ne de kul varmış Sadece zıncırlerınden kurtarılmış astrologlar kalmış Bunun uzerıne Sultan astrologlan bır daha saraya ugramamak ve muneccımlık yapmak koşuluyla bagışlamış Morbech, Sultan'dan kendılerını yalnız olarak kabul etmesını dılemış Sultan düegını yerıne getırmış aynlırken de Morbech'e buyuk armaganlar vermek ıstemış, ama Morbech armaganlan almamış Bu davranış karşısında Sultan boynunda takılı olan suslu zıncınçıkanp Morbech'ın boynuna takmış Sultan, paşalanna Morbech'ı kabul ettigını ve konuştugunu soylemesıne karşın Morbech'ın goruşme uzerıne konuşmasını yasaklamış Istanbul'da bu gunlerde 20 000 kaşının Hırıstıyanhğa geçtıgı dedıkodusu dolaşıyormuş Yazar, butun mucıze belırtılerını gerçeğe uygun olarak betımledığını ve mektubunu 25 Hazıran 1542 gunu yazdığını belırterek, "Yenı Haber"ı bıtırır Zümrütten akisler A. M. C. Şengör Baron Wolf Von Engelhardt'ın 90. doğum günü 500 yıllık Baltıklı asıl bir aileden gelen Baron Prof. Dr. VVolfvon Engelhardt (1910) hıç kuşkusuz çağımızın en buyuk yerbılımcilerinden bıridir. Bu özelliği ; ile dost ve meslekdaşları tarafından 90. yaşgununde bir doğumgunu pattısı ıle hatırlanmağa zaten hak kazanmış bır insan. Ama bunun da otesinde Tubingen \ Universitesi'nin bu saygın yerbilımcisi aynı zamanda çağımızın en buyuk Coethe uzmanlarından biri. Halle'deki Leopoldina Doğa Bılımlerı Akademısı'nin yayımladığı Coethe'nin Doğabilimsel Yazılan adlı dev eserde leobji konusundaki metinlerin seçimi, elejtırel elden geçirilmesi ve bunlara açıklama yazılması (hepsi birden altı koca ciltl), ayrıca Deutsche Klassiker sensinde yayımlanan tek koca ciltIık jeoloji ve Mineraloji dldinin oluşturulması von Engelhardt'ın işi Tabİibu arada Goethe hakkında yazdığı bir suriı makaleyi de unutmamak gerek Baron von Engelhardt aynca dunyada hatın sayılan Leibniz uzmanlarından (doğum gunu partisinde Hollânda'dan bir Leibniz'ci fılozof,Leibniz ve metafizik uzerine bir tebliğ verdi ve kendisını bu yone von Engelhardt'ın metın ve yorum yayınlannın yonlendirdiğinı teşekkurleriyle anlattı!). Boş zamanlarında san'atla ve san'at eleştırmenlıği ıle de uğraşmış. Ozellikle resim san'atını simetri ilişkileri çerçevesinde ele almi}, bugun klâsik olmuş Durer'ın Melancholıe'si gibi kapsamlı eserleri var. leolojide mineralog olmasına rağmen faal jeolojık harıta yapmış ender bireylerden. Endustri'de çalıştığı yıllarda sedimantoloji uzerıne klâsik eserler üretmiş. Ama en buyuk ketfi guney Almanya'da Nordlingen'deki Rıes meteont kraterini bır çarpma kraterı olarak yorumlayıp, meteont çarpması esnasında o/ufon mınerabjik, sedimantolojik ve yapısal olaylar hakkında bir dizi buluş yapmış olması. O kadar ki Apollo Ay programı başlayınca Amerikalılar von Engelhardt'tan yardım rica etmişler. Ay'a gidecek astronotlar Tübingen'e gonderılmışler, Ries kraterinde von Engelhardt'ın elinden eğitim görmüşler. Ay'dan taşlar gelmeğe başlayınca da bunların bir kısmı Tubingen'in yolunu tutmuş. Von Engelhardt ve asistanları, doçentlerı bunları incelemişler, Ay'da meteorıt çarpmalarının ızlenni surmuşler, bu arada yeni deneysel mineraloji teknikleri ve araçları geliştirmişler. Ben von Engelhardt'ın adını ılk defa Apollo programı esnasında Houston'da öğrend iken, hocam ve Apollo programı taş kabul lâboratuvan başkanı merhum Prof. Dr. ElbertA. King, jr.'dan işittiydim (o zaman unıversıtebirindstnıftaydtm). King bu olağanustu Alman asılzadesıni once uzun uzun anlattı, sonra da bana bazı jeohjik makalelerıni okuttu. Yıllar sonra kendisını tanıdığımda King 'in tanımlamasının doğru fakat eksik olduğunu farkettim. Istanbul'u ziyaretinde kendisini şehırde gezdirmeğe soz vermiştım. Sonunda ben O'nu değ'il, O benı gezdırdi, hem de tum Lâtince ve Yunanca yazılan okuyup tercume ederek, Bizans Yunancası ile klâsik Yunanca arasındaki farkları anlatarak, Osmanlı suslemelerini yorumlayarak... Doğum gunu toplantısında en ılginci von Engelhardt'ın profesor olan ıki oğlunun (birı tıp tarihçısı, bıri eğıtımcı) toplantıda babalan hakkında naklettıkleriydi. Buyuk oğul Moritz von Engelhardt, II. Dunya Savaşını izleyen yıllarda Hannover'e taşındıklarını anlattı. Şehrin yarısı harabeymış. Çocukların bu ortamda oynamalannı sağlıksız bulan Baron, sehirde bir ızci teskilâtı oluşturarak çocukların okul zamanı dışındaki vakitlerini çevredeki doğa ıçinde doğayı oğrenerek ve doğa ile oynayarak geçirmelerinı sağlamıs. "Lâtince hocamız yetersızdı" dıye anlattı oğul von Engelhardt. "Babam hafta sonları bizim sınıfa Vergilius'u okuttu. Cramer oğrenip kelime haznesını genışletmekle kalmadık. Vergilius'u buyuk bir sâir olarak tanıdık ve şiırden zevk almayı öğrendık." Tıp tarihçısı olan kuçuk oğul ise bir tatilde Provence'a gidip Petrarca'dan Azız Augustinus'u okuduklarını hatırlıyor. Orada Azız Augustinus'un doğaya gozlerini kapayıp insana teksıf olmasını eleştırmışler ailece. C. P. Snovv'un "Iki Kultur" dediğı doğa ve insan bılımlerının birbirlerinden ayrı şeyler olmaması gerektığinı anlatmıs onlara babalan tatildeki bu kıtaplı gezıntide. Evde bazan anneleriyle babalan popüler muzik eşliğinde dans ederek çocuklara hem bu muziği hem de dansları oğretiriermış. Sonra hep birlikte klâsik muzik yaparlarmışyani bizzat enstrumanlan çalarak! 90. yaş gununde, yemekte, bana Coethe'nin doğa bilimi çalışmalarının erken romantik felsefe ile olan ilişkileri hakkındakı yeni kitap projesini anlatan bu dınç ve yakısıklı uygarlık anıtına hayranlık ıçinde bakarak doğum gunu içın davet edilmiş olan tebliğimi verdım, kendısıne ben ve İTU'deki arkadaşlarım adına Arkeoloji ve Sanat Yayınlannın çıkardığı Nemrut Dağı kıtabını hedıye olarak sundum. "Baron," dedım, "bu kitap doğanın harikalarıyla insan zekâsının ve zevkinln basyapıtlarını bir araya getlren bir zirvenin tasviridir. Zâtı Âlinlzl betimleyecek daha güzel bir bileşlm düşünemedik. Nice Yıllara!" Avrupa uygarlığı nedır dıye merak ediyorsanız, gidin Tübingen'e, gorun Baron von Engelhardt'ı. 689/5 Avrupa'da Türfc imajının kökeni mi? Buyuk bır olasılıkla once Italyanca olarak Italya'da yayımlanan daha sonra Almancaya çevrılerek Almanya'da basüan bu 'Yenı Haber' gazetesı, ılkı 1502 yümda yayımlanan ' Yenı Habe/lerden bırıdır 1500 1600 yülan arasında 8000 üe 10 000 arasında çeşıtlı adlarla 'Yenı Haber1 gazetesının yayımlandıgı kabul edümektedır ' Yenı Hdbeı'lerm en az yarısının, yanı 4000 5000 kadannın Turk'lere üışkın oldugu bılınmektedır Osmanlıların ozellıkle Kanunı Sultan Suleyman donemınde Rodos'u ve Macarıstan'ı ahp, Vıyana'yı kuşatmaldrı üe bırhkte Turklerın Avrupa ıçlennde üerlemelerı ve el de ettüderı başarüan konulaştıran bırüerce 'Yenı Habef yayımlanır 'Yenı Habef\er sokaklarda küıselerde, meydanlarda dagıülır, seslı okunur hatta yer yer ev ev dolaşüarak satüır, dagıtüır Boylece Alman kamuoyu hem bügüendırüır, hem de 'Turk'e karşı alınacak onlemler ve savaş ıçın en genış bırlıgın saglanması amaçlanır Bu nedenle ' Yenı Haber'ler ozellıkle 16 yuzyüda Almanca konusulan ulkelerın kamuoyunun 'Turk'e bahşı'm. yanı "Turk ımgesînı onernlı olçude etküer 1542 Istanbul depremıne üışkm bu 'Yenı Habef aynı yüda yayımlanan yuzlerce ' Yenı Haber'den bındır. 'Yenı Habef xn Hazıran 1542 Istanbul ve yoresındekı depreme üışkın ıçerdıgı ' veri oldukça zayıf gorunmektedır Ne var kı, adı geçen 'Yenı Haber1 ozgun bır belgedır 1542 yüında Speyer kentınde Alman lmparatorluk Meclısı toplanır ve 'Turk Savaşı1 çerçevesınde alınacak onlemlerı goruşur Orüemlerın başında da savaş hazırlıgı ıçın konulan 'Turk Vergısî (Turkensteuer) vardır Speyer lmparatorluk Meclısı ve bu meclıste alınan kararlara üışkm sayısız 'Yenı Habef m başhca konusu 'Turkbıı Bu nedenle Istanbul depremıne üışkın 'bugi nıtehgı duşuk olan 'Yenı Habefde anlatüanlar, çok buyuk olçude Hırıstıyan dunyasının ve Alman halkının ozlemlerını yansıtmaktadır ' Almancada VVelsch sozcugu genellıkle FVansız ve Italyan ya da FYansız'a ozgu Italyan a ozgu" an lamldiındd kuildnılır Yenı Haber de VVelcher Sprach sozlerı üe çok buyuk bu olasılıkla llalyan dılı kastedü mektedır çunku Osmanlılarla ılgüı olayları Avrupa ya dkiaran ya da aracılık eden enformasyon merkezlermın başmdd Venedık gelır •