Katalog

Et yemeye geri dönüş mü? Insanın evrimsel gelişimine göre, bol et ve yoq, bol meyve ve sebze yememiz, tahıl tüketimim de alabildiğine kısmamız gerekiyor. er gün bir porsiyon yumuşak mamut eti ve uzun azı dişli kaplan ciğeri; az miktarda fok yagı, bizon beyni ve kemik iligi; Kucak dolusu lifli yabanıl sebze, kabuklu yemiş ve meyve. Ekmek ve tahülardan olabüdigince kaçının. Hayır, kısa bir süre sonra kahvaltılık tahıl paketinizin arkasında bu oneriler gözünüze çarpmayacak, ama bir avuç araştırmaa aklınızı çelmeyi başanrsa, bu reçetenin günümuze uyarlannuş biçimiyle karşınıza çıkması işten degü. 0 zaman bizlere bol et ve yag yememiz, tahıl tüketimıni alabildiğine kısmamız önerilecek. Meyve ve sebzeler yine saglıklı bir seçim olmayı sürdürecekler. Söz konusu araşurmacüara gore, boylesi bir beslenme düzeni avcüıktoplayıcılıktan bu yana uzun bir evrimden geçen insan bedenine en uygun olanı, Dahası, bu beslenme düzeni bizleri oburluk, şeker ve damar hastalıklanna karşı da daha iyi koruyacak. Colorado Eyalet Universitesi evrimsel yaşambilim uzmanı ve etagırlıkkbeslenmenin en önde gelen savunuculanndan Loren Cordain, Amerikan hükumetinin halkı daha az et ve yağ yemeye itmek amacıyla her yere yapışürdıgı Besin Piramidi'nin günümüzde ivedilikle degiştirilmesi gerektigine dikkat çekiyor. Kimi beslenme uzmanlan Cordain yanlılannın büyük bir yaralgı ıçinde olduklannı one sürerlerken, kimileri görüşlerınin ciddiye alınması gerektigine inanıyor. Bir yandan akademik çevreler konunun tartışmaya çalıp açümaması üzerinde tarüşırlarken, düşük karbonhıdratlı beslenme biçimi halk arasında giderek yogunluk kazanıyor "Doctor Atkins't N«w Diet Revolution = Doktor Atkins'in Yeni Beslenme Devrimi" başlıklı kitabını ele alın. At H kins karbonhidratlara aşın düşkünlügümüzle yanhş bir yolda oldugumuza parmak basıyor ve kilosuz, saglüdı bir yaşamın gizinin protein ve yag agırlıklı bir beslenme oldugunu one sürüyor. Kitabm uç yü boyunca New York Times'ın en çok satanlar listesinde yer aldıgı, XI Gore ve Jennifer Jüdıton'un bu akımın "müritlerinden" olduklan belirtiliyor. Insanlann evrimin gerektirdigi şeyleri yiyerek daha saglıklı olacaklan görüşü pek de yeni sayümaz, çünkü Fransız düşün adamı JeanJacqueı Ronsseau bu görüşü 18. yüzyılda öne sürmüştü. Ne var ki, bu beslenme biçiminin tam olarak ne oldugunu belirlemeye çalışugınızda ciddi bir sorunla yüz yüze gelirsiniz. Dk insanlann, tıpkı çağdaş şempanzeler gibi, yalnızca bitkilerle beslendiklerinden kimse kuşkuduymaz. Peki, ya insanlann büyük av hayvanlannı avlamayı ögrenip yaşamlannda yepyeni bir çıgır açtıklan, günümuzden yaklaşık 1.7 milyon yü öncesine uzanan donem? Engelleyici ve evrimsel üp ile ügüenen Emory Universitesi ışınbüim uzmanı Boyd Eaton, geçen yü Cordian üe bir araya gelerek bu soruya bir yanıt getirmeye çalışü. Iki büim adamı avcüık ve toplayıcıükla geçinen 229 farklı toplumun beslenme düzenlerini yeniden inceledüer. Ük olarak, 19 ve 20. yüzyülarda sömurgecüik ve tanmın etiasiyle geleneksel avcıtoplayıcı toplumlann son kalıntüannın da yok oldugu bir yaşam biçemini belgelemek isteyen misyonerler ve insanbilimdler tarafindan derlenen "Budunbetımsel (Etnografik) Atlas"tan yola çnktüar. " .ı Eaton ve Cordain, çogu avatoplayıcüann, yalnızca bitkisel besinler yemek şöyle dursun, bol rrüktarda hayvansal besinlerle beslendüderi sonucuna vardüar. Bunlann yandan çogu kalorilerinin en az üçte ikisini hayvansal ürünlerden alıyordu, Incelenen gruplann yalnızca % 4'ü kalorilerinin üçte üdsınden fazlasını bitküerden saghyordu. Kuzey kutup bolgesinde yaşayan Bakır Eskimolar ve Iglulikler ise aldıklan kalorilerin yaklaşık % 95'ini, çagcü ölçütlere göre damar tıkayıcı özelligi olan, fok, balina, misk sıgın, ren geyigi gibi hayvanlardan saglıyordu. Cordain eski çaglara ozgü beslenme düzeninde bitkisel besinlerin yalnızca çok az bir miktannın tahülardan saglanmış olabüecegini öne sürüyor. T&hüların hazır bir besin kaynagına donuşturulmesine yarayan tanm ve işleme teknolojüeri, Ortadogu ve Akdenizde, olsa olsa, 12 bin yü önce ortaya çüctı; Avustralya'ya ulaşması ise, 200 yü önce Avrupalüann buraya ayak basmalanyla gerçekleştı. Tbhumlar çagdaş beslenme düzeninin temelini oluşturabilirler, ancak verüer bu besinlerin insanoglunun evrimsel sürecinin çok küçük bir bölümünde agırlüdı bir yer tutmuş olabüecegini gösteriyor. Cordain ve Eaton'a göre tüm kanıtlar, günümuz beslenmesinde % 35'i aşmayan hayvansal urunlere karşüık, o dönemde kusursuz bir beslenmenin yaklaşüc % 60'ını hayvansal, % 40'ını bitkisel besinlerin oluşturduguna işaret ediyor. Bu gorüşün çürutulmesı yonunde yaygın bir egilir Budunbetimsel Atlas'ta ele alınan avcıtoplayıcüann es çaglann avcıtoplayıcüarla yakmdan uzaktan bir benzerlil leri olmadıgını üeri sürmektedir. Bunlann büyük bir bölı mü zaten kısmen Batüüaşmışlardır. Dahası, Atlas'ta beliri lenlerin büyük bir çogunlugu yabanü hayvanlann avlanm; sı karşısında büyülenen, ancak bitküerin toplanması turiı s ük bir olayı gözardı eden ekinsel insanbilimcüer tarafinda derlenmiştir. Cordain'in en ateşli eleştirmerüerinden, Kaliforni^ Universitesi fiziksel insanbüim uzmanı Katherine Milto da, "Bu insanlann hiç biri beslenmeyle pek ügüi degüdı \ beslenmeyle ügüi veri toplama yöntemleri konusunda b egitimden geçmemişlerdı," diyor. Kanguru yağı Cordain, Budunbetimsel Atlas'ın büyük eksüderi o dugunu kabul ediyor, ama son dönemlerde gerçekleştirüe bir avuç özenli araşürmanın kendi verüerini dogruladıgm dückat çekiyor. Melbourne Baker Tıp Araştırma Enstitüsü beslenm uzmanı Kerln O'Dea bu konuda en önde gelen araştırma yı gerçekleştirdi. Gençliklerindeki geleneksel yaşam biçe mini sürdürmek amacıyla yeniden bozkırlara dönen bi grup kentleşmiş, orta yaşlı yerlüere eşlik eden O'Dea burı lann yalnızca bol müctarda et yemekle kalmayıp, beyin, d ger, ilik güDİ organlan da yıyıp hayvanın yagını son damla sma kadar tükettiklerine de tanüc oldu. Milton da, özelliklı insanoglunun avlanma yöntemlerini ögrenmeden önceki 2! müyon yü boyunca yalnızca bitküerle beslendigini gö önünde tutarak, evrimimizin kısa bir bölümünde et agırkki bir beslenmenin önem kazanmasına kuşkuyla yaklaşıyoı Insan midesinin yavaş sindirüen bitkisel besinler yemey* uyumlu olduguna dikkat çeken Müton, bol miktarda ot tuke ten hayvanlann tersine, insanlann C vitamini uretemedikle rini de sözlerine ekliyor. Ne var ki, Cordain insanlann et yeme egüimini sergi leyen çeşitli özellüdere sahip olduklannı belirterek Müton'; karşı çüayor. Salt etçüler gibi, insanlann da ette bol mıktar da bulunan amino asit ureten enzimlerden yoksun oldukla nnı, otçullarda bu enzimlerin, etçülere kıyasla, çok dahi yüksek düzeyde bulundugunu, insanlarda öteki "otçul en zimlerin"de oldukça düşük rrüktarda oldugunu belirtiyor Dahası, insanın sindirim sistemi büe öteki büyük maymun lara kıyasla farklüıklar gösteriyor. insanlarda kalın bagırsagın daha kısa, ince bagırsagın ise daha uzun olduguna dückat çeken Cordain bunun daha çok etçülere ozgu bir ozelhk oldugunu dile getiriyor. Gelgelelim, Cordain'in savunmasından pek etküenmeyen Müton, anatormk farklüıklanmızın pekala işlenerel sindirilebüir duruma getirüen otlar yemekten kaynaklanabüecegıne parmak basıyor. Bu arada, enzım farklüıklannın Cordain'in savundugu gibi, kalorilerin çogunlugunu etter aldüdannın degü, yalnızca ük insanlann kendüerine beüi besinleri saglamak amacıyla yeterli müctarda et yedüderinin bir göstergesi oldugunu öne sürüyor. Müton ideal biı beslenme düzeni olmadıgına inanıyor ve günümüzde büe insanlann % 9O'ı ete dayalı ya da % 9O'ı ota dayalı bir beslenme düzeniyle yaşamlarıru surdürdüklerini ve gerekli tüm besinleri yeterli müctarda sagladıklannı düe getiriyor. Öte yandan, bulaşıcı hastahklarla ügüi verüerin aşın etin bedene zararlı, öte yandan otlann yararlı oldugunu Tahıl yemekten vezgeçlp et ml yemellylz? TOPLAM ET TÜKETİMİ olanlMchr GtUfmekU <Mhmh Ottcfer KİŞİ BAŞINA DÜŞEN ET TÜKETİMİ I ofon ülkeler GcMpiKfct* Ottukr 1020 689/12 1 tf»» 9İÎ **°