Katalog

Erişilebilirlik mi, trafik güvenliği mi? Ne pahasına olursa olsun erişim değil, güvenli erişim... gerçekleşen hızlara gore guvenlı alanlar oluşturulması gereklıdır T rafıkte çogu kez karayollannı eleştırırız Karayolu ve çevresının kazalann oluşumunda ortaklaşa sorumluluk yaklaşımıyla yuzde 20 ler sevıyesınde pay sa hıbı oldugu uluslararası araştırnıalarca ortaya konmaktadır Turkıyede durum nasıP Dılersenız bu karşılaştırmayı okur lara bırakarak bazı genel degerlendırmeler yapalım Erişim mi, güvenlik mi? Karayolu projelendırılmesınde temel soru oncehklenn belırlenmesı ıle ılgılıdır ve şoyle somutlaştınlabılır Enşüe 9 büırhkmı yoksa trafik guvenlıgı mı Erışüebılırhk bırkent ten dıgerıne en kısa yoldan ve en hızlı ulaşmayı tarıflemektedır 1950 lerden başlayarak başta ABD olmak uzere hemen her ulkede bu sozcuk karayolu planlaması ve tasanmıru yonetmış ve şekülendırmıştır Ancak ıstenen her noktaya e n şım saglandıktan sonra ve trafik kazalannın yogunlaşması ıle bırlıkte bır dığer yaklaşım one çıkmaya başlamıştır Ne pa hasına olursa olsun erişim degü guvenlı erişim Çevre yollan bır yana bıraküırsa kentın ıçıne katlı kav 9 şaklar yapüması yuksek hızlan ozendırmıyor mu Yayalar ıçın ve katlı kavşakh yollara baglanan dığer tum kent ıçı yol9 larda guvenlıgı nasıl saglayacagız Yakın tarıhlı bır çalışma kent ıçınde bır araç taraftndan çarpılarak yaşamını yıtıren ya yalann % 85 ının çarpan araç tarafından 65 km/saat hızla çarpışmaya maruz kaldıklannı yalnızca % 5 ın çarpılma hızının 32 km/saat oldugunu ortaya koyuyor Dıger yandan şu soruyu da sormak zorundayız Sayılan gıderek artan ozel ta 9 şıtlan kentıçlerınde kesıntısız akıtmak olası mıdır Trafik gu venlıgını one çıkaran yaklaşımda ıse elbette hızlann aşagılara çekılmesı oncelıklı hedeftır Bu amaçla şehırler arası yol larda hızlan azaltan bırbınnı dık açüarla kesen ve gerekıyor sa trafik ışıklanyla çalıştınlan kavşak tasanmlan ıle ozellıkle donel kavşak çozumlerı yeğlenmektedır Donel kavşaklarda kavşaga yaklaşan suruculerın ada etraunda donen araçlara ılk geçış hakkını vermesı ve doğallıkla hızlannın 50 km/sa Yaya geçitleri, işaretlemeler Karayolu tasanmında erışılebüırlık gozdeyken araç akışına onem venlıp guvenlık unsurlannın işaretlemeler ve suruculerın yaklaşımlanyla çozulebüecegı duşunulmektey dı Ornegın ızın venlen lımıtler ne olursa olsun 100 km/saat ler sevıyesınde hızlann gerçekleştıgı kent ıçı ve çevresi yollarda yayaların karşıdan karşıya geçmelen gereken yerlere bırer yaya geçıdı ışareu koyup suruculerın buna dıkkat etmelerım beklemek gıbı Oysa hemen her ulkede suruculerın bu tur ışaretlerı fazlaca umursamadıklan goruldu Derken alt ve ust geçıtler çıka geldı Bunlar kuşkusuz yaya guvenlıgını destekler nıtelıkte tasanmlardı Oysa malı yetlennın yukseklıgı bu tur geçıtlenn her ıstendıgı yerde teşküını olanaksız kılıyordu Dahası bır metre üave yol gıtmek ıstemeyen suruculer ortada ıken ozellıkle ınsan yogun bolgelerde yayalardan bırkaç kılometre yurumelennı beklemek çok gerçekçı degüdı Trafik ve yaya guvenhgını one çıkaran yaklaşımda her ne kadar alt ve ust geçıtler gereklılıgını koruyorsa da daha radıkal bazı yaklaşımlar goze çarpmaktadır Bu yaklaşımın onermelennden bınsı yol kullanıcılarının çogunlugunca uyulması beklenmeyen ışaret ve yaya geçıtlerrnın kullanümamasıdır Daha somut olarak gerçekleşen hızlann 50 km/sa atden fazla oldugu kesımlerde yaya geçıdı uyguldmdsmm kaldınlmasıdır Eger kdçınümaz olarak boyle bır geçıde ge reksınım varsa mutlaka tasanm oğelen hız kesıcıler ve tra fik ışıklan kullanılarak hızlann 30 50 km/saat ler sevıyesıne çekılmesıdır Hızları nasıl azaltırım? Her ne kadar gelısen araç teknolojılerı ve motor guçlenyle çelışıyorsa da guvenlı suruşun ancak duşuk hızlarla ya da belırlenen lımıtler çer çevesınde mumkun olabıleceğı genel kabul gormektedır Çunku butun teknolojık yenılıklere kar şın emnıyetlı dııruş mesafesının araç hızının karesıyle buyudugu yasdsı degıştırılememıştır Hızınız ıkı kat arttıgında durma mesafenız dort kat hızınız uç mıslı buyudugunde durma mesaferaz dokuz kat buyuyecekur Aynı şeküde yuksek hızlarda kazadan kdçınma mdnevrasıru yapma şansınız azalır ken çarpışmada karşılaşacagınız etkı artmaktadır Oyleyse karayolu yapısı ozellıkle bazı kesımlerde yuksek hızlara ızın vermemelıdır Gıdışgelış ıkı şerıtlı karayolunu dort şende çıkarmak yerleşım geçışlerınde uygun bulunmaktaydı Ye rel trafigın hareketlerme olanak tanımak ve ana yol trafigını daha az kesıntılı akıtmak bu uygulamanın omurgasını oluş turmaktaydı Bu durumda karşımıza çıkan nedır 9 Yerleşım geçıslerınde yuksek hızlar ve doğan olanagı kullanarak sol lamalar Oysa yerel trafik ve yayaların ana yol trafigıne en fazla kanştıklan bu kesımlerde hızlan yukseltmek trafik guven lıgını olumsuz etküemıyor m u ' Yerel trafigm bu geçışlerde yerleşım merkezlerıne katüma ve aynlmalar ıçın kullanması na yonelık yaratüan üave trafik şentlen acaba araçlann hızlarını azaltmadan yollanna devam etmelerı ve hatta bırbırlennı sollamak ıçın uygun alanlar olarak hızmet vermıyor mu 9 Trafik guvenlıgını one çıkaran yaklaşım ıse bır yone tek şerıdın geçışlerde de korunması ve boylelıkle hızlann aşagılara çekılmesıdır Eger trafik yogunlugu nedenıyle buna olanak yoksa bu kez ana yol rrafigı yerleşım yerırun uza gından çevre yolu ıle gondenlmelıdır at lenn altına çekmelerı gerekmektedır Donel kavşaklann kent ıçlennde de benzer bıçımde uygulanması hızın azaltü ması ve trafîgın yonenlmesı açüanndan gereksınımlen karşı layacaktır Trafik güvenliği kontrolleri Yol tasanmında ve ışletdmesınde trafik guvenlıgı bakış açısını one çıkaran oldukça yenı ve onemlı uygulama ıse trd fik guvenlıgı kontrolleri dıı Bu çahşma uç evrede gerçekleştırılmektedır Bunlar pro)e aşaması yol trafige açümadan on cekı aşama ve nıhayet yolun trauge açık oldugu donemdır Çalışma tasanm ve ışletım sırasında trafik guvenlıgıne ne kadar onem verümış olursa olsun trafik guvenlıgı parametre lennın bır kontrol lıstesı eşhgınde bır kez daha degerlendınlmesını ıçermektedır Emniyetli görüş mesafeleri Trafik guvenlıgını one çıkaran tasarım yaklaşımında karayollannda suruculere durma ve geçme ıçın gerekb go ruş mesafelerırun belırlenmesınde daha elı bol ddvranılmaktadır Şoylekı Suruculer seyahat halınde guvenlıklerını koru mak ıçın onlennde behrlı bır mesafeyı kesıntısız gormelıdırler Bu da ancak yol ve çevresının uygun tasanmı ıle olasıdır Ozellıkle yatay ve duşey donuşlerde goruş mesafesının olanaklar zorlanarak uzun tutulması gerekecektır Bu nedenle keskın ve dık donuşlerden kaçınüması zorunludur Şent sayılannın çogalhlmasma harcanacak butçenm kuçuk bır kısmı ıle bu ıyıleştırmelerde bulunmak olasıdır Ya da başka bır deyışle eger para harcanacaksa guvenlık yonunden harcan ması daha koruyucu bır seçımın sonucu olacaktır Tasanrncı lar bu araçlan nasıl en hızlı akıtınm dıye degıl surucu ve dığer yol kullanıcüarını gıdeceklerı yerlere nasıl guvenlı ulaştınnm dıye duşunmelıler Sonuç Aslında tasanmcılann karar verıcılenn yanıtlamalan gereken soru çok yalın ve basıttır Bır seçım yapma durumundaysam (yayaaraç trafigı kesışıyorsa ya da ana yol ıkın cıl yol araç trafiklen kanşıklıklar yaraüyorsa) seçınnmıytasanmımı korunmasız yol kullanıcılarının guvenlıgını ya da ınsan yaşamını mı gozetme yonunde yapacagım yoksa taşıtlan hızlan mı onemseyecegım 9 Otoyollar dışında bunun her ıkı sının bırlıkte saglanacagı bır çozumun olmadıgını anımsat mak ıstenz Bunlan okuyucularla neden paylaşük9 Trafıkte her su rucu çok şey bıldıgını sanıyor Oysa kendı hatalannın hangı ortamlarda kazalara daha sıklıkla yol açtıgını bılıyor mu aca ba 9 Belkı de bılıyor Onun ıçın hıç durmadan otoyollar ve bolunmuş kesıntısız yollar ıstıyorlar Şehır ıçlennde onlan memnun etmek olası degıl Şehırler arası yollarda ıse bu duzeye bırakınız Turkıye yı hıçbır ulkenm ulaşması olası degıl Sınırlı butçelenn kamu ıçın daha oncelıklı yatınmlara yonlenmesı (sağlık egıtım gıbı) kuşkusu? kaçınümazdır Oyleyse başta tasanmcılar ınsan guvenlıgını one çıkaracaklar sonra da bız suruculer bu degışıkhklere uyumda ozen gosterece gız Once kendı canımızı sonra başka ınsanlann yaşamını koruyucu bagışlayıcı olacagız Dr Cumhur Aydın Tı afik Guvenlıgı Uzmanı Yararlaralan kaynaklaj 1 Speerd Maııagprııeni m Urb Areas Road Dırectorate Mınıstıy ofl>arc,poıl Üerımark 1999 2 Kodd Safety Manual On Low ı st Fngıneerınq Counlpr measures Unıted Natıons 1990 Kavşaklar Kavşak tasanmlan hem şehırler arası yollarda hem de şehır ıçınde en fazla karışıklıgın yaşandıgı ve trafik guvenlıgı açısından tehlıkelı kesımlerdır Burada guvenlı hareketlerın yapılabdmesı ıçın hızlar mutlaka duşuk sevıyelerde tutulmalıdır Erışıme oncelık veren yaklaşımlarda kesışmelerı onlemek ıçın katı kavşaklar one çıkmaktadır Bu otoyol ıçın ka çınılmaz bır uygulamadır Osaıkı uç şerıüı yollarda katlı kavşak uygulamalan hem çok pahalı hem de sıstemın butunuy le yeknesaklık sağlamadıgı ıçın hızlan arüncı guvenlıgı azaltan seçeneklerdır Bır yerleşım geçışının başında katlı kavşak yapıp yalnızca bırkaç kılometre sonrasında surucu lerın 50 km/saat hız lımıtme duşmelerı gerektıgını soylemek gerçekçı rrudır'' Uygulanabılır mıdır 9 Yol çevresi Karayollannın çevrelen trafik guvenlıgınde en az kendılerı kadar onem taşır Ortaya konan goruş şudur Her koşulda sayılan azalsa da trafik kazalan olmaya devam ede cektır Ancak yol ve çevresi oyle tasanmlanmalı kı oluşan kazalarda sonuçlar katlanüabıür olsun Daha az olum daha az yaraü olsun Burada tasanmcıyd ve plancüara uzerıne duşen yol çevrelennde guvenlı alanlar yaratmalan ve onemlısı bun lan korumalandıı Yol çevrelennde yapüaşmaya ızın verılmemesı ozellıkle karar verıcüer ve planlamacüar ıçın en vazgeçılmez anahtar ılkedır Yol çevresınde trafik sayısı ve 689/10