Katalog

Üstünlük kurma taktikleri evrim geçiriyor Evrim psikologları üstünlük kurma mücadeleslnde zor kullanma döneminin kapandığmı, uzlaşmacı ve ikna yeteneği yüksek insanlarm dominant bir kişilik oluşturmakta daha başarılı olduklarmı iddia ediyor. J im Clark 38 yaşında yaşamma yenı bır yon vermeden once unıversıtedekı ışını kaybetmış ıkıncı kansı da kendısını terketmışti O donemdekı ruh halını Clark şoyle anlaüyor Bırden bır şeyler başarmam gerekngı yolunda çılgmca bır hırsa kapıldım Ve aynen oyle oldu Bugun 55 yaşındayım ve aralannda Netscape ın de oldugu mılyon dolarhk bügısayar şırketiennın sahıbıyım Bu sureç ıçınde hem kendım hem de bırlıkte ış yaptıgım kışüer ınanılmaz paralar kazandık Pekı ama nasü ? Insan toplumlannda bır kışının dıgerlen arasından sıvnlmesı ıçın nasü bır yapıya sahıp olması gerekır9 Alfa erkek veya dışının ozelüklen nedır? Lıderhk potansıyehne sahıp bır kışının beta statuden alfa statuye geçtıgını nasü anlanz9 Suru ıçınde ayncalıklı bır konuma geçtıgı zaman rengı sandan mavıye donuşen Afrıka balıgından farklı olarak yukselmekte olan bır ınsan yukseldıgını çevresıne üan etmez Bu şekılde açımça gorulmese de ınsan üışküennın tumunde bır ustunluk kurma eylemı soz konusudur Dıkkat edıldıgı takdırde bunun orneklennı her yerde gormek mumkun Ornegın alımlı ve etküeyıcı bır kadının odaya gırdıgını ogretmenın sırufta otonte kurup kuramadığını anlamak ıçın olaganustu duyargalara gerek yoktur Ustunluk kurma yanşında ıkı kışı bırbınnı hızlı bır şe kılde acımasızca tartar Büım adamlanna gore ıkı kışı kar şüaştıgı zaman kımın ustunluk kuracagı goz temasından bellı olur çunku kımın yonetımı ele geçırecegını anlamak soluk al mak gıbı dogal bır sureçtır 1930 larda kurt surusu ıçınde hderlıgı ele geçıren kurdu tanımlamak ıçın kullanı lan alfa erkegı terımı ınsan topluluklan ıçınde de geçerlı mı 9 20 Yuzyılda Norveçlı bır bılım adamı tarafından ılk kez araşürma konusu olarak ele abnan domınant kışüık ınsan topluluklannda kurt surulerındekı surea mı ızler? Tbplu halde yaşayan hayvanlardan farkh olarak ınsanlar yaşamlarının tumunu tek bır grup veya suru ıçınde geçırmezler Yaşamlan suresınce bır hıyerarşıden bır dığerı ne geçerler Ornegın bır ışletmenın yonetım kurulu başka nı bır başka gun kamu kuruluşunda gorev alabüır bırbaş kası kutuphane memurlugundan bır lokantanın yonetıcüıgı ne geçebılır Ve butun bunlar bır gun ıçınde hatta bırkaç saat ıçınde de olabılır Ne var kı aramızda kı alfalan tanımanın da bazı kurallan vardır Jım Clark vakasında oldugu gıbı oncebkle bır şeyı başarmak ıçın çok guçlu bır ıstegın varolması gerekır Ancak ustunluk kurarken tutulan yol sureklı degışır Bılım adamlan sosyal hıyerarşının en ust kademelerıne tırmanmanın tek yolunun artık şıddet olmadıgını duşunuyor Bu durumda rabbını olduresıye doven bır mılletvekılı adayının veya sekreterıne bagınp çagıran bır gorevlının yukselme şansı gıderek azalmaktadır Son gelışmelenn ışıgı altında daha banşçıl yollan tercıh eden adaylann yukselme şansının çok yuksek olduguna dıkkat çeken bıyolog ve sosyal bılımcıler hayvanlardan farklı olarak ınsanların arkadaşlık ve ortaklıklar oluşturarak uzlaşma ve ıkna yoluyla kurduklan ustunlugun daha uzun omurlu olacagmı üerı suruyor 2) En saldırgan 3) Dückaü en fazla çeken 4) Yıyecek seks, yatacak yer gıbı kısıtlı olanaklardan ük ve en buyuk parsayı koparan Bu çerçevede aynı hayvan bır tanımlamada alfa bır dığennde beta çıkabılır Bu nedenle domınant hayvanların belırlenmesınde bu tanımlamalar sorun çıkartabılır Kaldı kı herkes aynı tarumlama uzerınde goruş bırlıgıne varsa büe, domınant davranış hayvandan hayvana turden ture hatta aynı hayvanda haftanm gunlerıne gore degışebüır Domınantlıgın tanımında ve saptanmasında sorunlar çıkabılır, ancak bır bıreyın dıger bırey veya bıreyler uzennde ustunluk kurması gunluk yaşamın yadsınamaz bır parçasıdır Sosyal hıyerarşının gereklılıgıne ınanan büım adamlan bu sayede gunluk yaşamda bıreylenn daha uretken ve etkın bır konuma geldıklennı soyluyor Işte sırf bu nedenle yonetım kurullan bır başkana sıyası kurumlar bır lıdeıe gereksınım duyuyor Bunun alternatıfi kımın ustun oldugu konusundah sonsuz tartışmalardır Bunun sonucunda ortaya kaosun hakım oldugu toplumsal bır duzen çıkar Derece ve sınıflar ışte bu noktada onem kazanır bırey hıyerarşü< bır duzende tek başına yapabüecegınden daha fazlasını yapar Ornegın Afrıka nın vahşı kopeklerı bır yerden başka bır yere gıderken mutlaka suruler halınde hareket ederler Boylece arslanlara ve sırtlanlara yem olmadüdan gıbı daha fazla yemek yeme şansma sahıp olurlar Ancak surudekı tum hay vanlann eşıt mıktarda yemek yedıklerı soylenemez Eger bır de gıda süontısı soz konusu ıse lıder konumundakı erkek ve dışı dıgerlerınden daha fazla yer Bu durumda aç kalan edılgen kurtlar bır sonrakı avda one çıkmak ve ars İki kişi karşılaştığı zaman, kimin üstünlük kuracagı göz temasından belli olur. Bu soluk almak gibi otomatikman yapılan bir harekettir. Liderlik kriterleri Tühaf olan bılım adamlannın bugune dek ınsanlardakı domınant yapıyı tanımlayıcı bır çalışma yapmamış olmalan Kaldı kı aynı büım adamlan bugun hayvanlarda da domınantlık kavramına ortak bır tarum getıremıyor Büım adamlan hayvan gruplan ıçındekı lıderlerı tanımlamak ıçın 4 farklı krıter oluşturmuş 1) Grup ıçınde herkesı doven ancak hıç kımseden dayak yemeyen 68S/8