Katalog

kun ve Wentworth'un metodu kullanıldı Bu bulgular Mannara denızı cıvannda oluşan ve aletsel olarak kaydedılen ve MMI'sı büınen depremlerle karşüaştırüıp kalıbre edüdı Deprem yerlenndekı belusızlıkler tamamıyle MMI'ndeb tutaısızlıklar ve yetersızlıkleıden hesaplandı Katalogumuz, Marmara denızı ve cıvannda 1500 yılından bu yana meydana gelmış ve şıddetı 7'den buyuk 9 depremı ıçermektedır Aletsel kayıt donemı oncesınde (1900 yüı oncesı) oluşan 6 buyuk depremın şıdden, depremı meydan geürebılecek yeterlı uzunluğa sahıp faylar cıvannda (%95 dogruluk payı ıle) mınımum olarak alınmıştır (Şekil 2) Deprem sonucu meydan gelen yeryuzu kmklannın uzunlugu ve ortalama atım mıktarlan, kıtalardakı dogrultu aümlı faylar uzennde meydana gelen depremlerın şıddetlerıyle bu parametreler arasındakı üışkıye baküarak elde edüen ampırık formullerden hesaplandı Mannara denızı ıçensındekı faylann karakterlen ve yerlen hakkında farklı goruşler mevcut olmakla bırhkte bu çalışmada Parke ve dıgerlerının sısmık araşurmalardan elde etügı sonuçlar dıkkate alınarak Istanbul'da şıddetlı bır deprem sarsıntısı oluşturmaya musaıt 4 fay bulundu, Yalova Izmıt Adalar ve orta Marmara fayları "Katalogumuza gore Izmıt'te meydana gelen ıh depremden (1719, 1999), bu bolgede, yaklaşık her 280 yılda bır deprem ol dugu sonucuna vanlmaktadır Yalova fayı uzerınde meydana gelen uç depremden (1509, 1719, 1894) deprem tekrarlanma suresının burada yaklasık 190 yıl oldugu orta ya çıkmaktadır Adalar ve orta Mannara faylannda, sırasıyla 1766 ve 1509 yülannda olusmuş bırer deprem tespıt edümıştır Bu faylar ıçın deprem tekrarlanma aralıklan ka talogumuzdakı bu depremlere aıt atım mıktarlannın, GPS (Global Posıtıonmg System) venlennden elde edılen kayma hızlanna bolunmesıyle elde edüdı ve hesaplamalar Adalar fayı ıçın yaklasık 210 yıl, Marmara ortası fayı ıçın yaklasık 450 yılhk bır deprem tekrarlanma arakgını ortaya koymaktadır Buradan da, bu dort faydan en azından iki taneıiain deprem tekrarlanma zamanının gelmesine çok yaklaşüdığı sonu cu çıkmaktadır Yazarlar, bulgularıyla ılgüı yontem açıklamalannı şoyle surduruyor "Katalogdakı depıemlenn buyukluklerıra, yerlerını ve tekrarlanma surelerının dogrulugunu sınamanın yollanndan bırı kuçuk buyuk depremlerın ızafi bollugunun b degen üe karşı laştnlması dıgerı ıse GPSden elde edılen gerılım bınkımın, kataloglardan elde edılen sısmık gerılım boşaltmıyla tutarlı olup olmadıgının kontrol edılmesıdır Kataloğumuzdakı sıklık buyukluk (frequencyMagnıtude) üışkısınden b degerının, dunya ortalamasına yakın olarak, maksımum ıhtımalle 1 1 oldugu hesaplandı Faylar uzerınde sunumlu kaymanın (deprem oluşturmadan fayın sureklı kaymasıaseısmıc creep) ıhmal edılecek duzeyde oldugu kabul edılırse, yeterınce uzun bır zaman boyunca, depremler tarafindan açığa çıkartılan enerjının faylardakı yuklenme nedenıyle oluşan enerjıyı dengelemesı gerekmektedır Marmara Denızı ve cıvarındakı Kuzey Anadolu Fkyının katolokta hesaplanan kayma hızıyla (23 5 ±8 mm/yıl) GPS venlennden elde edüen kayma hızı (22 ±3 mm/yıl) karşüaşurüdı (Şekil 3) b~l degen ıçın enerjının buyuk bır kısmı buyuk Baştarafı 19. sayfada en yaşhsı (Plıo Kuvaterner) olan, 41' hantada Ofl üe gosterüen, ıyıorta çımentolu, ust sevıyelerı kahçüeşmış aluvyal bır fan (yelpaze) olup bu bırım Ecemış Fayı tarafindan kesümışur Hareket sol yonlu obbk karakterdedır ve bu lokasyonda bırım ıçensındekı gorunur topografik dusey aum yaklaşüc 1525 metreler arasında degışmektedır Bu da bınmın oluşumundan bu yana yuzey kıngı oluşturan bır çok deprem olmuş olabüecegmı ışaret etmektedır Dıger daha genç bınmler ıse fekll i. 500 ytllık katahğa bağh kalmarak yapılan Şekll yaşhdan gence doğru Of2 üe gosterüen 2'deneldeedllenslsmHtkaymalar, Mannaradenlzldvanndakl Kuzey Anadolu fay sbtemlne dlk alman aort kedtte özetkn gevşek az çımentolu aluvyal fan Oall ve mlftlr. btiyükludünun yaklasık 7 ve uzerinde oUuğu aletsel ve Oal2 üe gosterüen çımentosuz (gevrllerle kesln btönen veya boyte oUuğu hesaplanan btltUn ta şek/tutturıümamış) nehır aluvyonları olup rihsel depremler kullanımustır. Ortalama slsmlk eneril acığa çıkma oranı CPİ verilerinden elde edllen eneril blriklmlni den bunlardan hıçbırı Ecemiş fayı tarafindan gelemektedlr. Parantez kfhtde verilen depremterin verilen kekesümemektedır (Şekü 6) Burada fay tasltlere kadar uzanıp uzanmodığı tam olarak belll değlldlr rafindan kesümeyen en yaşlı bınm olan (1766a Mayu; 1766b Ağustos). Qf2 aluvyal fan'ın yasını tesbıt ıçın kaa yaYazarlar, bır sımulasyon modelınden püdı Bırırrun ust sevıyesının yaşı 10860 zamanlanndan tahmın edılen zamana baglı yola çücarak dgelısnrdüderı ıhümal forücsı olmayan Poısson olasüıgının hesaplanması+/ 70 BP olarak bulundu ve burada yaklayonlannın, her bır fay uzennde meydana dır Bu olasılık, her bır fay uzennde meyda şüc 10 bın yüdır yuzey kıngı oluşturabüegelen en son depremden ıübaren geçen zana gelen bırkaç depremın ortalamasından cek buyuklukte bır depremın olmadıgını man artnkça surekü bır artş gostenrken, elde edüen bır deger olup gelecektekı otuz bud a en az yaklaşüc 10 bın yülık bır enerAgustos ayında anı bır sıçramayı ve sonrayü ıçın %29 ±15 olarak hesaplandı Bu dejı bırüomını gostermektedır sında azalmayı gosterdıgını behrtmekte ve ger, Istanbul'da M O 447 üe M S 1508 tanh şu sonuca varmaktadır lerı arasındakı bın yülık donemde MMI'nın yaklaşık VIII veya daha buyuk oldugu dep "Istanbul'da onumuzdekı 30 yü ıçerıBu sonuçlara gore Ecemiş Fayı son remlerı ıçeren kataloktan elde edüen Poıssınde kuvvetlı bır deprem sarsınnsının (MMI 35 bın yü ıçınde hareket etmış olup NRC son olasüıgı üe karşüaşünlabüır Bu katalog yaklaşüc VIII yer sarsınnsı ıvmesı 0 34depremlerın yerlen hakkında kesın bır bügı tanımlamasına gore aktütır Sonuçlar Ece0 65g) olmd üıtımalı % 62 ±15 olarak hesapolmadan Poısson hesaplamasında kullanüan miş Fayı'nın bırıncısı gunumuzden yaklalanmıstr Bu oran onumuzdekı 22 yü ıçın uzun donem tekrarlanma aralıklannı versık 38 bın, üancısı yaklaşüc 28 bın, uçun %50 ±13 ücen, onumuzdekı 10 yü ıçın ıse mektedır MO 447 üe MS 1508 tarıhlen cusu ıse yaklaşüc 17 bın yü olmak uzere %32 ±12 olarak hesaplanmıştır (Tablo 1) arasmda en azından 8 deprem Istanbul'da Hesaplamalara genlım yenüenmesının katü en az uç defa yuzey kıngı oluşturabüecek cıddı hasarlara yol açmıştır Bu da, Istan ması ortalama zaman olasüıgını üaye katlarbuyuklukte (6 5 veya daha buyuk) depbul'da onumuzdekı 30 sene ıçerısınde kuvken etküeşımın tratılrriafii bu üıümalı 1 3 kat rem oluşturmuş olabüecegmı gostermekvetlı deprem olma olasüıgının, kataloktan arturmaktadır r p ><• tedır Aynca, yuzey kıngı oluşturmamış hesaplanan değere yakın olarak %20 ±10 daha kuçuk buyuklukte veya ızlen daha "Geçen 1500 yü boyunca Istanbul'da cıvannda oldugu anlamına gelmektedır Dosonra kaybolmus veya ızlen bu çalışma cıddı boyutta hasara yol açan 12 deprem ve layısı üe son 500 yüda oluşan depremlen dab kazüarda gorulmeyen yuzey kıngı 30 yülık Poısson ve ortalama zaman ıhümalıçeren kataloktan elde edüen deprem tekoluşturabüecek buyuklukte depremler ollennden hesaplanan %1525'Lk deger, Israrlanma surelen, dıger kaynaklardan elde muş olabüır, bu olası ızler daha kapsamlı tanbul'da gelecekte yasanacak onemlı bır edüen surelerle tutarlüık gostermektedır' bır çalışrpayla ortaya çücanlabüır yüamı dogrulamaktadır Istanbul yakınlann"Uzennde gerüımın arttıgı faylann, dakı bu faylann deprem dongulennın son Sonuçlar aynca fay uzennde oluşan genlımı degışmemış dıger faylardan daha donemmde olmalan (1894'den bu yana şıdyuzey kıngı oluşturabüecek buyuklukte once kınlacagı goz onunde tutularak depdetk bır depremın olmaması bunun bır gos(6 5 veya daha buyuk) depremler ıçın rem olasüık hesaplanna deprem tekrarlantergesıdır) tekrarlanma olasüıgını tekrarlama penyodunun (aralıgının) yakması ve genlım transfen de dahü edüdı !s%49 ±15'e çücarmaktadır Hesaplamalar, laşüc 10 bın yü olabüecegmı yaklaşüc son tanbul'un 50 km yakınında olan uç faydan 1999 Izmıt depremınden sonra meydana ge10 bın yüdır fay uzerınde yuzey kıngı üosının deprem tekrarlama donemının sonlen genlım degışüdüdennın sısrruk aküvıteyı oluşturabüecek buyuklukte bır depremın lannda oldugu kabul edüdıgınden, yenüenarhrmasına neden oldugunu gostermekte olmadıgını, bu durum da fay uzennde en me üıümalı Poısson ıhümalınden daha yukve 7 2 buyuklugundekı Duzce depremının az bu kadar surelık bır enenı bırüamıne sekur Aynca, genlım transfennın neden olve Yalova crvannda bırçok artçı şokun meyışaret etmektedır Buradan, fayın yaklaşık dugu kahcı gerüım artışı zamanla azalan dana gelmesı de bunu dogrulamaktadır Yason 10 bın yüdır sakın bır donem geçırdıgeçıcı genlım artışı tarafindan daha da arnpüan bu hesaplamalar, 1999 Izmıt depremırüır Bu geçıa artş, hız ve konuma bağh surgını, bolgemızde meydana gelen son nın, Marmara Denızı altndakı faylar uzerıntunmenın bır etkısı sonucunda oluşur ve bırdepremlerın de bu sakın donemın bıume dekı genlmeyı aynı şeküde artırdıgını ortaya bırı ardına olan depremler, deprem kume yaklaştıgı anlamına gelebüecegıru soyleçıkarmışnr Bu da etküeşıme dayalı olasüık lenmesı ve artçı şoklann oluşumu gıbı doğal yebüırız değennın daha da yukanlara, %62 ±15'e sısmık olaylarda ve laboratuvar deneylenn(*)Doç Dr Çukurova Unrv, Muh çıkmasına neden olmaktadır". de gozlemlenen davranışlan tanımlar" Mım Fak. Jeolojı Muh Bol BalcalıADANA 01330 emaü cetınh@maü cu edu tr KAYNAKLAR 7 Yü (%) 30 yrıl(%) 10 Yü(%) Fay *Hobbs BE Means WD andWülıams PF Etkıleşım Yenılenme Etkıleşım Yenılenme Etkıleşım Yenılenme 1976 An Outlıne ofStnıctmal Geology John Wüey & depremler tarafindan açıga çıkartümaktadır Bunedenle GPSüekata logtakı deformasyon ara sındakı tutarlüık, M~7 6 dan buyuk uç depremın yerlennın ve buyukluklennın manüklı sınırlar ıçensınde oldugu anlamına gelmektedır' Makale şoyle suruyor "Son 500 yılda oluşan depremlerı ıçeren bu katalogu sınamanın belkı de en ıyı yollann dan bırı, Istanbul'da MMI'nın yaklasık VIII veya daha buyuk oldugu bır sarsıntıyı oluşturabüecek kapasıteye sahıp olarak gordugumuz uç fay ıçın bulunan tekrarlanma Ecemiş fayı aktifleşiyor.. SONUÇLAR Yalova Adalar Mannara Toplam 33+21 35±15 13±9 62±1S 22+18 26+12 11±8 49175 14111 717 1016 414 2019 17+17 2 1116 0 610 7 4412 4 0 8+0 8 1 1+0 7 0 5110 2 3+7 5 1619 5+5 32+72 Manfa ryde Tabh 1. Mayu 2000 tarthlnden Hibaren Istanbul un 50 km dı Verilenhatapayı getebttecek deprem olasılıklan. "Toplam" uçfaylçm verikn otauMtır. EtkHesmt" be yenllenlan 1 staadard âevtasyon değermdedlr."Beki ndedlr. "Bekgrâund" yenHenmeyi, " " me ve gertttm transferinln neden oldugu etkttesbnl vtrmektedlr. Sons NewYork, 571 p * Kocyıgü A. and Beyhan A 1998 A new ıntracontınental transcurrent structure the Central Anatolıan fiault Zone Turkey Tectonophysıcs 284317336 * McCalpın JP 1996 Paleoseısmology AcademıcPtess SanDıego 588 * Saroglu F Emre O and Kuacu I 1992 Actıve fault map ol Turkey General Dırectorate of Mıneral Research and Exploratıon 1000 000 Scale 1 685/21