Katalog

Anadolu Universitelerinde başarılı bir çalışma Bilkent ve Anadolu Universitelerinde geliştirilen Mamogramlarm Bilgisayar Destekli Analizi yönteml başarılı sonuçlar veriyor... Hakan Şenel (1), Omer Nezih Gerek (1), A. Enis Çetın (2) hastahgın teşhısmde onemh bır ıpucu sayüır Bu noktalann kuçuk olması dokulann ust uste gelmesı, bu ıpuçlann gozden kaçmasına neden olabıhnektedır Kalsifikasyon olabıügısayar donanım teknolojısjun gehşmesıyle bır lecek beyaz nokta topluluklannın bulunması, meme kanselıkte ışlem kapasıtesının artması, dıger büım dalları teşhısı uzennde yapılan bügısayarh goruntu ışleme çahş n ıle bırlıkte sayısal ubbı goruntuleme ve ven ana malannın da odak noktasını oluşturuyor lızı konulannda da kannaşık ışlemlerı yapmaya olanak taMamogramlar uzennde erken teşhıste kullanüabüenımışür Sayısal mamografi ve bu goruntulen kullanarak cek dığer bır faktor de, kansenn memenın dogal dokusuteşhıs otomasyonu übbı goruntu anahzı konusunda onemnu gozle gorulur şeküde bozmasıdır Gogusten meme lı yer tutmaktadır Mamografi konusunun onemı meme ucuna kadar uzanan dogal goruntude kanser olan yerlerde kanserının çok tehlıkelı ve son derece yaygın bır kanser olbehrgın bır şeküde deformasyon gorulur masından kaynaldanıyor Tum kadınlann yaklaşık %10'u bu hastahga yakalanmakta ve tum kanser çeşıtlennın %25'ını Dığer memeyle kıyaslanarak deformasyonun saptanmeme kanserı teşkıl etmektedır Zaman ıçmde meme kanması ve radyologun uyanlması ıçın çeşıth yontemler gehşsen oranlannda da belırgın arüşlar gorulmektedır [1] ürümışar [4] Gorulen parlak kutlelenn şekıllenne bakarak kotu huylu olduklannın saptanması onemh araştırma alanYaş, genetık yaşarn şartlan hormon sevıyelen, beslanndan bırıdır Boylece bıyopsı yapüması gereklüıgı azal lenme gıbı faktorlenn bu hastahga yakalanma nskıru behrtüıyor Boyle bır teşhıs zaman ve parasal açıdan tasarruf ledıgı duşunuluyor Ancak butun şartlar alünda en onemh sağlamaktadır Kutle çepennın gınnüh çıkmuh ohnası, dışaonlem, kadınlann duzenlı olarak muayene olması ve bu san dogru uzanan çızgıler kotu huylu olabılecek kutlelenn yede olası bır rahatsızhgın erken teşhısıdır Duzenh kontbehrgın ozeüıklennden bazılandır Bu konuda yapılan çarolden geçen hastalann olum oranında %30'a varan duşuş hşmalarda hedef, kutlelenn şekıl olarak anahzını yaparak ler goruluyor [3] Meme uzennde kıtle oluşumunun 1 cm çaptan kuçuk tespıt edılmesı, hastanın 5 yılhk yaşam şansı nı %95'e çıkarmakta Isveç ve Ingılterede bu konuda cıddı devlet destegı var ve duzenlı muayene sayesınde olum oranlannda onemh mıktarda azalmalar sozkonusu [2] B çahşmalar yapılmaktadır [7] [9] Bilkent Üniversitesi nde gehşnrüen sıstemde ma mogram goruntulen uzennde ınsan gozunun anormallık olarak algüayacagı bsımlan tesbıt etmek ıçın ıstatısüğe dayah bır yontem gehştırüdı ve Nıjmegen test goruntu arşıvı uzennde başanh sonuçlar elde edüdı Bu sısteme gore meme rontgenındekı sayısal ıçerıgın, her goruntu noktası ele ahndıgında normal (Gauss) dagıhmı gosterdıgı varsayümaktadır Sayısal goruntu dalgacık (wavelet) donuşumu teknolojısını kullanan bır on suzgeçten geçınldücten sonra kuçuk bloklar uzennde ıstaosüksel teste tâbı rutuhnakta ve o bolgedekı dagıhmın Gauss dagüımına uyup uymadıgı konüx>l edümektedır Eger blok ıçındekı dagüım bu karak terısügı saglamıyorsa, kuçuk bır takım anormaUüder bu blok ıçınde oluşmuş demekür Gerçekten de lOO'/o başan üe son derece kuçuk olan mıkrokalsıfikasyon noktacıklan tesbıt edüebıhnışür Yakuz % 100 tanıma oranında sıstem mamogram başına ortalama 4 yanhş alarm (false alarm) vermektedır Anadoln Üniversitesi'nde tasarlanan sıstemde de mıkrokalsıiikasyon noktacıklan tesbıt edümektedır Bu sıstemde topolojık suzgeçleme teknolojısı kullanılarak bagımsız parlak ufak noktalar goruntu uzennden yok edümektedır Bu şeküde onjınal gorunüı üe ışlenmış goruntu arasındakı tek fark, bu yan parlak noktalar ohnaktadır Elde edüen ışlenmış goruntunun dıjıtal olarak onjınal gonıntuden çıkarüması de elde edüen fark goruntusu, müaokalsıfikasyon olabüecek noktalan ortaya çıkarmaktadır Bu yontemle de test goruntulen uzennde başanh sonuçlar elde edümışür 1. sekilde bır mamogramdan ahnan goruntu vardır 2. sekilde ıse bu goruntuden sıstem tarafından uretüen bır resım vardır Bu şeküde onjınal mamogramdan filtrelenmış goruntu çücanhnca ortaya çıkan mıkrokalsıfıkasyonlar gosterümektedır Goruldugu uzere rrukrokalsıfikasyonlar yapüan ışlemden sonra çok daha behrgın hale gelmışur Radyolog üa goruntuyu beraber ıncelerse hata yapma üıtımah azalmaktadır Dunyada halen devam eden çahşmalar uzman doktorlara yardım edecek ve goruşunu tamamlayacak gozden bazı ıpuçlannı kaçırmasını engelleyecek sıstemler kuruhnası uzennde yogunlaşıyor Bu sayede çok sayıda kadının teşhıs edüemeyen meme kansen nedenıyle olmesı engellenecekür Konuyla ügüı web sıtelen 1 Naüonal Breast Cancer Coahhon, http //wwwnatlbcc org 2 Department of Defence Breast Cancer Decısıon Guıde, http //wwwbcdg org/ (1) Anadolu Unıv Elektnk ve Elektroruk Muh Bol (2) Bükent Unıv, Elektnk ve Elektroruk Muh Bol Kaynaldar [l]WhıteE DalıngJR NorstedTL etal Rısıng Incıdence of Breasl Cancer Among Young Women m VVashıngton State ] Natl Cancer Inst 1987 79 239 243[2]H Cuckle N Wald Bntaınschance to get screenıng rıght NewScıentıst 15 Oct 1988 [3] H Shapıro W Venet et al Penodıc Screerung for Breasl Cancer The Health Insurance Plan Project and ıls Sequelae 1963 1986 The John Hopkıns Unıversıty Press 1988 [4] T K Lau Bıschof W F Automated Detec tıon of Breasl tumors Usıng Asymmetry Approach , CV1P 1991 [5] W Oıan L Clarke et al Tree Structured Nonlınear Fütere ın Dıgıtal marnmaography IKKE Transacüona on Medıcal Imagıng March 1994 [6] IE Magnm et al Mammographıc Texture analysıs an evaluatıon nsk for developıng breast cancer Opücal engmeenng ]une 1986 [7] M Nafi Gurcan Yasemın Yatdımcı A Enıs Çetın Rashıd Ansarı Detecüon of MıcTocalcıficanons ın Mammograms Usıng Hıgher Oıder Staüsucs 1EEE Sıgnal Processıng Lettera vol 4 no 8 pp 213216 August 1997 [8] M. Nafi Gılrcan Yaserrun Yardıma A Enıs Çetın Influence Functıon Based Gaussıanıty Tests for Detectıon of Mıcrocalcıficatıons ın Mammogram Images IEEEICIP99 Kobe Japan Sept 2000 [9] Hakan Şenel et al IFTT: Trans on Image Processıng de yayynlanacak 2000 En pratik çözüm: Mamografi Meme uzennde kıtle oluşumunu daha kuçukken ya da daha erken tespıt etmerun en pratik çozumu mamografidır Goruntulemeyı saglayan algılama cıhazının hassası yetı elde edılen goruntunun kuUanıaya sunumu esnasındakı goruntuleme kahtesı (ekran kahtesı ya dafihrıkahtesı) radyologun konu uzennde uzmanhgı ve yetenegı beUı bır konsantrasyon ve zaman gerekuren bu ış ıçın uzmanın ayırabüecegı toplam zaman, bu yontemın başansında etkıh olan unsurlann başındadır Tbplum ıçındekı gogus kanserı konusunda uzmanlaşmış doktor sayısının azhgı ve potansıyel durumdakı kadın populasyonunun buyuklugu, çogu zaman kadınlann surekh yapmalan gereken kontrollenn yetersız ımkân ya da aşın masraflı ohna nedenıyle yapıhnamasıyla sonuçlanı yor Bu nedenle bilgisayar kullanarak otomatik znuaogram anormalliği tesbıü konusu onem kazanmakta 1bmel hedef radyologlara tanı koyma sırasında yardımcı olmak ve tanı sırasında çıkabılecek problemlen azaltmakür Dunyada bu konuda araşürmalar yaygın olarak yapıhyor Bilgisayar destekh mamogram anomah tespıü ıle ügıh araşurma çahşmalanna dunyanın degışüok ulkelerınde verılen ekonomık destek genellıkle kamuoyunun durumu na baghdır Ornegın, Amenkan Ulusal Meme Kanserı Tbplulugu (NBCC), bu ulkede AIDS vakalanrun yaygınlaşması sonucu artan übbı araşurma fonlanndan bır kısmını meme kanserını onleme ve teşhıs çahsmalanna aktararak buyuk bır başan elde ettı Bu çahşmalar sonucunda 1993 yıhnda 300 müyon dolarhk bır butçe arüşı sağladı ve teşhıs konusunda gelışmeler elde edıldı Kalsifikasyon saptaması Çeşıth meme kansen turlennde kansenn ılk ortaya çüaşı donemınde behrh bır bolgede toplu halde ortaya çıkan kuçuk kalsıyum tanelenne mikrokalsiflkasyon de nır Kansenn onceden teşhısı konusunda onemlı ıpuçlanndan bırıdır Mamogramlann uzennde gorulen toplu halde duran kuçuk beyaz noktalar bır meme kansen uzmanı ıçm 685/4 radyologa yardıma olabümekür [6] Yukanda anlatılan çahşmalara ek olarak mamogram goruntusunun ıyüeştınhnesı konusunda da çahşmalar var Hedef, uzman doktora mamogram goruntusunun degışık ozeUıklennı gosterecek şekılde ornegın kontrasun gelıştınlerek yansıülmasıdır Bu sayede uzman doktorun gehştnlmış goruntulerde onjmahnde gozden kaçırmış olabüecegı ıpuçlannın farkına varacagı duşunulmektedır [5] Sayısal mamografi ve buna bagh teknolojüerde Amenkan Ulusal Kanser Ensütusu tarafından oluşturulan araşür ma planına gore aşagıdakı hedefler gerçekleşnnhnek uzere araşurma fonlan oluşturulmuştur 1. Goruntu elde eden donanım teknolojısının daha az zararh hale geürümesı ve gehşurümesı (Rontgen, monıtor MRI vb) 2. Goruntu algılama algontmalannın yenılenmesı (dınamık ya da gerçekzamanh goruntuleme) 3. Goruntu ısleme teknıklen kullanuarak goruntunun ıyüeştınhnesı (Computer Aıded Dıagnosıs CAD) ~~ 4. Meme anormalhklennın otomauk tesbıü ıcın algontmalann ve goruntu ısleme teknıklennın gehşnrümesı Anadoln Üntversitesi'nde ve Bilkent Onivenits•i'nde 3 ve 4 unsurlar uzennde halen devam eden bazı Başarılı çahşmalar