Katalog

400 yıl sonra Bruno ve görüşleri Filozof Ciordano Bruno bundan 400 yıl önce, evrende sonsuz bır yaşamın varlığını savunduğu için yakılarak idam edilmişti. ngızısyon zındanlannda geçen sekız yıllık tutukluluk belkı de kılıse tarıhınde yaşanan en spekulaüf cınayetlerden bınydı Domınık keşışhgını reddeden filozof Giordano Bnuıo, 8 Şubat 1600'de ıdam edıleceğını ogrendığınde oyle bır soz etmıştı kı hafızalardan asla sılınemeyecektı "Sız bu felsefi duşunceyı umdugumdan çok daha buyuk bır korkuyla yargıhyorsunuz1" Papa Vm. Clemens, 1600 yılını buyuk bır festıvale donuşturmuş ve butun hacüar Roma'ya akın etmışü Unu tum Avrupa'ya yayılan filozof bu kutlamalann odak noktasını oluşturuyordu Ve Bruno 17 Şubat 1600 gunu Campo dei Fiori meydanında dınınden çıkmış bır kafir olarak dın dırı ya küdı Ne ılgınçür kı 2000 yılı da papa tarafmdan kutsal yıl olarak ılan edıldı Bu yılın onemı "Duşuncelerın aklanma sı' olarak vurgulanmakta Doga bılımcısı Galileo Galilei, gerçı 1992 yüında "rehabılıte" edılebılmıştı ama Katolık kılısesının Giordano Bruno'ya karşı besledıgı duşmanhk asla ortadan kaldınlamamıştı Yaru buyuk duşunurun rehabılıtasyonu asla mumkun olmamıştı One surulen nedenler gerçekten de çok karmaşık Anlaşılan o kı, Bruno duşuncelennı bugun açıklayacak olsaydı yme de doğa büımcılerı ve kılıse tarafından dışlanacak ve 'kafir olarak ılan edüecektı1 Gunumuzde bırçok konuda hemfikır olan teolog ve kozmologlar var Dunydnın buyuk bır patlama sonucu oluştugu tezıne dayanan ük patiama teorısı ornegın, Vatıkan tarafmdan kabul edüdıgı gıbı aynı zamanda E Bnmo nun yakıhşı: Bu dhutıe gört isa bUgblz ve cahH blr iıuandt. 688/2 Bruno'nun heykell, Roma'da Campo del Rort akmmda da Hınstıyanlığın bır fikrı olarak degerlendırılmektedır Evrenın her zaman varoldugu duşuncesıyse Hırısüyanların mantıgına gore 'yarancıyı" gereksız kılmaktadır Bazı doga bıkncüerı ve Katohk kıhsesının bırleşugı dıger ortak bır duşunce de durryadan başka bır gezegende yaşamın olmayışı Işte Bruno tam bu noktada rahatsız edıa fikırlenyle felsefe sahnesınden ınerek akıllan karıştırdı Evrenın her yerınde yaşamın var oldugu tezme daya nan Bruno ogreusı hem Hırıstiyanlar hem de bırçok bılım adamlan tarafmdan reddedılıyor Evrenın her yermde yaşamın mumkün olduğunu varsayahm Pekı o zaman Hırısüyanlann eşsızhgıne ne olacak' Sayısız yüdız sıstemlennde sayısız ' kurtancılar" ve Isalar mı soz konusu olacak? Dıyelım kı Bruno haklı Pekı o za man da dunyamızın ve Hırıstıyanhgın eşsızhgı ve genelde olu yıldızlardan oluşan evren uzenne kurulu tez yalnızca ınsanlıgın uydurması olarak mı kabul edılecek' Işte bu sorular Katohk kılısesını ve yandaşı doga büımcüerını duşundurmekte Bru no'ya gore uzayda tek bır olu koşe dahı yok Her şey canhdır hatta ılkel madde bıle Yalnız tum bunlan bızım duşundugumuzden daha farklı bır bıçımde yorumlar Bruno Yenıden doguş duşuncesıyle ılınulı olan tum manevı oluşumlan degerlendırırken canlılar ve cansızlar arasmda kesınlıkle bır ayınm yapmaz Bu açıdan bakıldıgında Bruno'nun neredeyse Batı'ya ozgu bır Budacılık sergıledıgı duşunulebılır Sonsuzlugu savunanfilozofneden oldu ruldu pekı' Kesın olan bır şey var kı Bruno Kopernık gıbı yargılanmadı Dunyanm guneş etrannda donup donmedıgı gıbı konular onun davasında hıç onemlı deö^ldı Fdkat duşunurun ıkı ıddıası var kı bunlara bugun bıle ısrar la karşı çüalmdktd Bırıncısı uzaym ve uzaydakı yaşamın sonsuzlugu ve evrende bulunan sayısız gok cısımler uzerınde buyuk organızmalann hatta zekı canhlann yaşamış oldugu veya yaşayabılecegı gor^ışu Ikınoısıyse Hırıstıyanlıga ve Isa ya karşı alman sert tavırdır Bruno nun duşuncelerıne gore yalancı bır buyucu olan Isa, hem dogal hem de kozmık duzenı alt ust etmektedır 1548 yılma aıt' Zafer kazanan yaratıgın surulmesı" adlı kıtabında Bruno Isa yı aşagılık ve bılgısız bır ınsan olarak tarıf etmekte Ve onun yuzunden her şeyın sevıyesızleştıgmı ve ınsanlann koleleştınlerek#şaşırüldıklannı savunmakta Bu yuzden de bılım yerıne bügısızlıgın yu celüldıgıneve en cahıl kışüere gereksız saygı gosterüdığme ınanmakta Bırçok yorumcunun susmayı tercıh ettıgı konuda Bruno neden bu tur değerlendırmeler yapma geregını duymuştu pekı' Bunu hıç kımse bılmıyor 17 yaşmda Do mınık tankaüna kaolan Bruno'nun bu yoldan neden saphgı hep sır olarak kaldı Ancak Hınsuyanhktakı Tânn kavra Filozofun teorileri günümüz Katolik kilisesi ve bazı doga bilimcileri tarafmdan da kabul edıliyor mına şupheyle bakngı bır gerçek Isa'ya tapmmanın putperetslık olduguna manmış, 28 yaşmda tanntanımazlıkla suçlandıgmda da manasurdan kaçmak zorunda kalmıştı Dunyanın evrenın merkezınde bulunmadıgı goruşune dayanan Kopernık duşuncesınm ortaya aülmasmdan sonra, Bruno ınsanhgın yaranhş yazgısını yenıden gozden geçırılmesı gerekngı sonucuna varmışh Bu revızyonu yerıne getirecek sorumlulugu hıssederek kozmolojık bır devnm yaratma çabasma gırmıst Ve olumunden 400 yü sonra duşuncelennm aslında bu davayı yenne genrdıgı anlaşümakta Her ne kadar sonuçlanamasa da Boylece Bruno duşuncelen ve sezgüerıyle harmanlanmış bır kanşım sayesınde bılım adamlannın çok daha sonralan keşfedebıldıklennı çok oncesınden gorebılmışü Sabıt yıldızlann da tıpkı dunyamız gıbı bırer guneş olduklarmı ük kez saptayan da o olmuştu Hatta dunyanm kutupsal basıklıgı ve guneşın rotasyonu uzerme bazı spekulasyonlar bıle yurutmuştu "Evrenın ve dunyaların sonsuzlugu uzenne" adlı yazısmda (1584) gece karanhgındakı yıldızları şu şekılde tarıf eder Hepsı de canlılar tarafmdan ıskan edümış olan bu dunyalar uzaym en tannsal varlıklandır Ve 1591 yılına aıt ' De ımmenso" (Sonsuzluk hakkında) adlı yapıtmdakı degerlendırmesıne gore dunyanm herhangı bır parçasında yaşamm ve ruhun olmadıgma manmanm tamamen saçmalıktan ıbaret oidugunu savunur Bızım duşundugumuzden farklı canhlann ruhların veya zekı yaratıklann olmadıgma manmak tumuyle cahılhktır ' Uzay Bruno ıçın evrendekı sonsuz yaşamı ıfade eden kavramdan başka bır şey degıldır Bruno nun çarpıcı vızyonu bundarı 400 yü once bır provokasyon olarak gorulmuştu Bugun de degışen bır şey yok Doğa felsefesı uzerme yazdıgı ük yazüardan dunya goruşuyle ügüı ana hatlar açücça seçüıyor Hıçbır zaman fızüa deneyler yapmayan Bruno tumuyle duşunsel deneylerle uzmdnldşmıştı Yaşamsal esaslarm yansıması' ve kasırgası" üe Bruno, karşıtlarını yerden yere vurmak ıstemışse de başanlı olamamıştı Ana gonışu savunan dogd büımcılerı buna ızm vermedüer ' Kasırga durduruldu ama bazüan yıne de benımsedüeı NASA araştırmacısı James Lovelovk'un unlu "Gaıa teonsı' Bruno'nun vızyonuyla kar şüaştırüabüır Lovelock dunyamızı tek bır organızma olarak duşunur Nilgiin özbaşaran Dede Kaynak Der Spıegel 7/2000 Yazan Jochen Kırctıhoff (55), Humboldt Unıversıtesı nde felsefe derslen okutuyor Kısa sure once yayımlanan 'Mekânlar, Boyutlar ve Dunya Modellen Farklı bır doğa bıhmı lÇm önenler" adh yapıtında Bruno tarafmdan savunulan dunya modehnın bugunku kazmolojı ıçm ne gıbı olası sonuçlar doğuracağını anlatmaya çahşıyor