Katalog

Devrimci bir seferberlik 17 Ağustos'un yarattığı gehiş ölçekli ruhsal travma ile başa çıkmak için yol arayışlan Yankı Yazgan F Agustos ve 12 Ekım 1999 tanhlerınde Turkıye'yı vuran ıkı buyuk deprem yalnızca buyuk can ve mal kaybına degıl bu tur felaketlenn ardmdan toplum ruh sağhgı alanında degerlendırme ve mudahalede bulunabılecek ulusal çapta kunınüann eksıkhğını hıssettıren katastrofik nüuud sonuçlara dayolaçtı Hem felakeun boyutlarının çok buyuk ve yıkıcı oluşu hem de bu anlamda en çok yardıma ıhtiyaç duyan kıtleyı oluşturan çocuklara ve gençlere yonelık ruh sağlıgı hızmetlennın eleman sayısı ve yaygınhk açısmdan yeteısız oluşu, dogru muddhale stratejılerını belırlemeyı ve uygulamayı guçleşurdı Bu sorunlara rağmen, geçen aylar ıçerısınde çeşıtlı akademık kurumlar meslek orgutlen ve demeklen, yardım gruplan ve vabflar ve tek tek bıreyler gerek bolgede yaşayan, gerekse bolgeyı terk ederek ruhsal yaralanyla bırhkte başka ülere taşuıan çocuklara ve gençlere (ve aüelerıne) ruh saglıgı hızmetlerını orgutleyıp sundular 17 gu göruleceği kesın olarak bılınmemekle bırlikte, çocugun ozgeçmışınde hıperaktrvıte ve annesınde anksıyete (panık, fobı, evham, takınü gıbı) oykusu bulunmasının, onemh nsk faktorlen olduklan bıhnmektedır Ulkemızde yaşananlaıdan etküenen kıtlenın buyuklugunu duşundugunuzde yuksek nsklı sayılacak çocuk ve genç sayısı onbınlerle olçuleceknr 17 Agustos ve 12 Kasım depremlen gıbı geruş olçeklı bır travma sonrasında mumkun olabıldıgınce çok sayıdata etküenmış kışıye ulaşıp en etkın bıçımde mudahalede bu lunabılmek ıçınse, oncelıklı rısk gruplannı belırlemek ve kıme hangı mudahalenın yapüacağına karar vermek onem taşıyor Psıkıyatrı ve psıkolojı alanında uygulayageldıgımız geleneksel tedavı modelını kullanarak bu durumla yetennce ve geregınce başa çıkmak mumkun gozukmemekte Ruh sağlığının koruma aktiviteleri Bu alanda uygulanacak bır yontemın ışe yaraması buyuk olçude sonrasındakı ruh saglıgını toplum çapında ve kalıcı gruplarca koruyucu uygulamalara bağlıdır Herhangı bır teknık uygulanıp kendı halıne bıraküan çocuklann (ve buyukienn) sorunlannın zaman ıçınde paradoksal bır artış saglamanın başlangıç adımıdır Ruh saglıgı alanında çalışanlar olarak, hayatın temel gereklenne yonelık faalıyetlerı (bannma beslenme, temızlık gıbı) bu anlamda terapotık bulup desteklerken, temel desteklerın saglanmasının ruh saglıgını korumaya yetmedıgıru de bıhyoruz DaTatsiz felftkat •oarauada yeni raUarimiı. TYavma uzmanlıklan, pozısyonları ve mevcut gorev tanımlannı alhıst ederek kendı oncelıklennı dayattıgında, toplumun ogelerının bu yenı duruma gore rollennı tekrar tanımlamalan bır ılk adım Ornegın tatlesel travma öncesınde benzen sorunlarla tek tek karşılaşügında polıklınıge gelen hasta ve tedavısı modelını başanyla uygulayan uzman psıkıyatnst yenı bır durumla karşı karşıya Kendı uzmanhgının kalçlan dışına çıkarak, bır hızmet koordınatortı yenı hızmet yollan buluşçusu ya da hayat kurtancı gıbı davrandıgında alışılmıştan farklı bır rol oynamak zorunda oldugunun boylece uzmanlık sınırlannın çok dışına çıkügının o da farkında Bunu çevresel degışıklıklere uyumun bır gostergesı olarak gorebüırız Aksı ne olabıhrdı, ya da ne oldu? Odanızda oturup, hastalannızın gelıp tedavı olmasını beklemek labıı, bınlerce ve onbınlerce kışıyı bu ozellıkte gordugunuzde buyuk çogunluğa pek bır şey yapamamak Toplumun ruh sağlığı 17 Agustos tan çıkartılabüecek derslerden bır tanesı ruhsal tedavının bıreyotesı duzeyde ve toplumu koruyucu bır bıçımde duzenlenmesının kaçınümazlıgı oldu Ruh sağ lıgının herkese gereklı oldugunu kavrayan topluma, ruh saglıgını ulaşurma modellerının ortaya konması ve uygulanması gereken bır evredeyız Çocuklarla olan çakşmalarda okullar ve ogretmenler annelerle ve babalarla gonulluler, toplumun çeşıtlı kesımlerıyle sanatçılar sporcular Ruh saglıgını terapı koltugu veya anüdepresandan ±ıaret gor muş bır çok kışı 17 Agustos sonrasında ruh saglıgının toplum duzeyındekı çalışmalarla ügısını hızla kavradı Felâketın hemen sonrasında toplumun sarsılıp yere çokmesının ardından nasıl dogrulacagı, geleceğe donuk guvenın nasıl gen gelecegı tartışılıyor Tbplumun beklenen anormal tepbsı olan dagılma egılımıne gırmesının onlenmesı yenı bır orgutlenme ıle rol dagılımının tekrar yapüması ve fırsatlan degerlendırerek kımlıgını yenüeyen bır topluma donuşmek Depremin ruhsal etkileri? Ruhsal travma dış kaynaklı bır felâketın yarattığı zı hınsel durumun sonucu olarak, bıreyın kendıru geçıcı olarak çaresız hıssetmesı ve daha oncelerı ışe yarayan savunma ve başa çıkma mekanızmalannın ışlemez hale gelmesı' olarak tanımlanabüır Depremin kendısı ve sonrasında olanlar başlı başına anormal bır durumdur Bu anormal duruma karşı ortaya çıkan tepkılenn de anormal nıtelıkte olması beklenır Burada, hayatımızın ruunlen ıçınde yer almayan alı şdmadık bır durum olarak anormalhgı kastedıyorum Bu anormal tepküerın neler oldugunu bılmek ıse olayın psıko lojık etküerını anlamayı ve bunlarla başa çıkmayı kolayiaştırabılır Şıddeüı ve yıkım yaratan buyuk bır deprem felâketı nı yaşayan herkesın agır ya da hafif psıkolojık rahatsızlıklar yaşaması beklenen bır durumdur Fakat, bunun beklenen bır sureç olması mudahale edılmeyecegı anlamına gelmemelıdır Bu yazının bır amacı, sonın kıtlesel boyutlarda oldugunda olası mudahalenın na sü olacagı hakkında bır tartşmaya katkıda bulunmaktır gosterebıldıgını gormekteyız Duyguların ıfade edüıp adeta ortada bırakılması' toparlanmayı onleyebılır Gensı getırüemeyecek ıyı nıyetlı mudahalelere kalkışmak, yanm kalma olasüıgı olan ılışkıler dogurarak sorunların agırlaşması na sebep olabüır Bu tur ıyı nıyetlı hatdların azalüJmasının ana yolu ıse geruş kıtlelerı psıkolojık ılk yardım ve travma sonrası ruh saglıgı hakkında aydınlatmak ve bügılendırmekten geçer Her katmanı aydınlatma Tbplumun ruh saglığının duzelmemesı ıse toplumsal kaos ve çokuşle bırhkte gıderek umutsuzlaşan ve geleceğe ınancını yıürenlerın yıkıcılaşması sonucunu dogurabüır Tbplumun tekrar hayata donmesı ıse, sorumluluklar alan, toplumsal toparlanmayı hızlandırmak uzere egınlmış bıreylerın bu etkılerını çeşıtlı katmanlara yaymasından ve umudun canlanmasından geçıyor Durum adeta Kurtuluş Savaşı sonrası Turkıye Her koldan ayaga kalkma çabası ıçerısınde bır ulke Morah yuksek, kendıne guvenlı, geleceğe yuzunu dondurebümış ın sanlar Sıtma ve trahom ıle mucadeleyı hatrlayın Sıtma ve trahom gıbı hastalıklann yaygın oldugu Cumhunyet ın ılk yıllannda, egıum duzeyı yuksek olmayan pek çok kışı belh bır asgan egınmden geçınlıp sıtma ya da trahom savaş memuru olarak yetşnnldı Saglık yonenmlerının supennzyonu alünda sıtma ya da trahom savaş memuru olarak yurdun dort bır yanına yayılan bu ınsanlar, bır devnmcı seferberkk ruhu ıçerısınde her ıkı hastalıgı da safdışı ettler Bu uygulanabılecek modellerden bır tanesı Onumuzdekı aylarda toplumsal duzeyde ruh saglıgını korumaya ve toparlamaya yonelık kıüesel program modellerının ureülıp, bıkmsel geçerlılıklerımn smanması ve uygun olanlann hayata geçırılmesı gerehyor Bır seferber lıge ıhtiyaç var Gıubu ndakı (ıstravrıicî) aıkadrişlarıırid Adapa/an ve Oolcuk te bırlıic te çdlıştıgımiE ogıetnıeıılere ıJ yoııetıcüeı uıe lopluınuj] dogol lıder lerme Anrıe Babd DeMek Grubu na Çocuklann hayatında UiskiUrln devunlüıjı eıastu lmkanlar elverdıgı olçude çocugun gundelık ahşkanlıklarının devamırun saglanması açısından, okula devamlılık aynca onem taşımaktadır Bu çerçevede, okullann deprem bolgelermde zor koşullarda ve ozverıyle açümalan, çocuklann ruh sağhgına onemh katkıda bulunmuştur Ancak mufredaun yeüştırümesı, deprem mevzuunun arnk kapatılması gerekügı gıbı yanbşlıgı apaçık tutum ve duşunceler, henuz egemenlıgını surdurmektedır Çocuk gundelık yaşamma gen donerken, sosyal çevresınden (aüe okul ogretmen ) destek alabümesı ıçm, aıle bıreylerı ve ogretmenlere yonelık destekleyıcıbılgüendırıcı çalışmalar yapılabıhr Bu çalışmalann 'bır terapı etkısı gosterebılecegı" yanı problemlenn buyumesını onleyebılecegı, toplumda bır uyanıkhk ve bılınç oluşturarak problemın etkısını hafifletecegı benzer felâketlen yaşamış toplumlarm deneyımlerınden büınmektedır Ozellıkle kalabalık kıtlelere yonelık ruh saglıgı çalışmalannda alışılmış doktorhasta terapıstdanışan klıruk ka lıbının dışına çıkümasının zorunlulugu apaçıktır Yaygm kıtlelere yonelık ruh saglıgı çalışmalannın bır tur seferberlik anlayışı ıle yapümasını sorunların hafıfletılmesı ve kontrol altına dknması ıçırı geçerlı bır yol olarak gormekteyız Temel ihtiyaçlar "gerek ama yetmez" Çocu gun bırlikte oldugu dnnebdbdsının ve ogretmenlerının yaşama koşullarınm duzeltılmesı temel guvenlık duygusunu Bölgeden bulgular Golcuk, Yalova ve Adapazan'ndala geçıcı yerleşım yerlerınde, travmatık durumlarla ıhşkılı stres bozukluklanna en yatkm grup olan çocuklar ve aılelerı/ogretmenlerı ıle surmekte olan çahşmalardan elde etugımız deneyım yaşadıgımız depremin psıkolojık sonuçlannın, çeşıtlı felâketler geçıren farklı ulkelerdekı afetzede çocuklarda ve gençlerde saptananlarla benzerlık gosterdıgını ortaya koymaktadır Çocuklar kendılennı yenşkınler kadar kolayca dogrudan ve sozel bır bıçımde ıfade edemezlerse de, yaşadıklan korku veya çaresızlıgı davranışlanndakı bozukluklarla, ya da yaşanan kotu olayı konu alan oyunlan sıkça tekrarlayarak dışa vurabüırler '"fravma sonrası stres bozuklugu' belırtılerı depremı yaşamış çocukların yaklaşık % 50'sınde ük 3 ay ıçerısınde cıddı duzeyde gozlenmekteydı Bolgede 6 ayda yapılan degerlendırmeler bu oranın aşagı yukan sabıt kaldıgını gostermektedır Kimler riskte? Bır ınsanın travmaya nasıl yanıt verecegı o kışının genetık altyapısı ozgeçmışı varolan hzıksel ve ruhsal bo zuklukları ve çevresınden ne kddar destek alabılecegı g±ıı Diıbırmden farklı taktorlerce etkılenu Yaşanan deprem hangı çocuklarda travmayd baglı stres bozuklu688/10 Teşekkurler Isianbul Travma ve Çocuk Ruh Saghgı