Katalog

Türk felsefesinden bir yıldız kaydı Cürol Irzık T urk felsefesının en seçkın, en uretken şahsıyetlerınden Turkıye Büımler Akademısı aslı uyesı Bogazıçı Unıversıtesı Felsefe Bolumu ogrehm uyesı Prof Dr Arda Deakel ı 21 Mayıs pazar gunu kaybettik Varlıkbüım, bılgıbılım, dü felsefesı, zıhın felsefesı ve felsefe tanhı alanlannda 10 kıtabın ve 50'den fazla bılımsel makalenın yazan olan Arda Denkel gerek yurtıçınde, gerekse yurtdışında en çok tanınan Turk felsefecılerınden bınydı Arda Denkel 1949 yılında Ankarada dogdu 1968 yılın da St Benoıt Lısesı'nden mezun olduktan sonra ODTU Mımarlık Fakultesı Şehır ve Bolge Planlama Bolumu'nde okudu Felsefeye bu yıllarda cıddı ılgı duymaya başlayan Aıda Denkel ODTU Felsefe Bolumu'nden dersler aldı, Teo Grttnberg ve Hüseyin Batahan'ın ogrencısı oldu Şehır ve Bolge Planlama Bolumu nden 1972 de mezun olan Arda Denkel'ı felsefeye olan tutkusu Ingıltere'ye yoneltü Denkel Oxford Unıversıtesı'nde felsefe doktorasına başladı ve unlu felsefecı Sir Peter Strawson'un yoneümınde "tletişim ve Anlam" başlıklı tezını ustun başanyla tamamladı Arda Denkel'ın tezınde üen surdugu temel sav, dılın üetışım amacıyla ortaya çıkhgı ve ana ışlevının de üetısım oldugu gıbı Denkel, butun ıleüşım bıçımlerımn temelde ıkı bırey arasında gerçekleşen 'çekırdek ıleoşım olayı"na ındırgenebılecegını, ancak bu çok aşıkâr gıbı gorunen savın aslında felsefecüer arasında çok az taraftar bulduğunu (Austn Gnce hocası Strawsn gıbı) ve Frege, Wittgenstein, Chomaky ve Davidson gıbı devlerın bu sava karşı çıktıgını ılerı suruyordu Denkel bu goruşlennı ılk kıtabı olan Anlasma: Anlatma ve Anlamada Turk okurlanna sundu sophy, Phılosophıcal Papers gıbı dunyanın en saygın dergılerınde on beşten fazla makale yayımlar ve bu çalışmalarını Object and Propertı (Nesne ve Özellik, 1996) adlı eserınde ozgun bır sente ze ulaştmr Arda Denkel'e gore evrende sadece ükel nes neler vardır, tumel' dedıgımız şeyler kavramlardan ıba rettır, nesne tıkel ozellıklerm bırlıktelıgınden başka bır şey degıldır Gerçek benzerlık sınıflan oluşturan bu ozelhkler nesnenın ozsel dogasını meydana getınr Nesnelerın bügısı ıse esas ıubanyle algısaldır Boylece Denkel epıstemolojık açıdan bır tur deneyımcılıgı, ontolojık açıdan ıse tıkelcırealıst bır goruşu savunur, bu ıkısını ozgun bır bıçirnde bağdaştırmaya çalışır ıle The Natural Background of Meanıng (Anlamın Dogal Arkaplanı, 1999) bu dogrultudakı çalışmalannın urunudur Boylece varlık ve anlam konusunda tıkelcı çerçevede eşıne az rastlanır bır senteze ulasmıstir Açıkrseçıklık, netlık arguman vermeye gsoterdıgı ozen Arda Denkel'ın bıçemının temel ozellıklendır Ona gore, bır tezı arguman ve karşıargumanlarla ırdelemeyen, uslamlamadan yoksun bır yazının, ıçerıgı ne olursa olsun, felsefi bır değerı yoktur Kendını her zaman anahük bır felsefecı" olarak gormuş ve tanımjamış, "analıtık" gelenegın ateşh bıı savunucusu olmuştur Bu amaçla Avrupa Analıtık Felsefe Dernegı'nın (ESAP) hem yurutme kurulu uyelıgını hem de Turkıye temsılcüıgıni ustlenmıs^ır Arda Denkel 1977 yılında doktorasıra tamamlar tamamlamaz Turkıye'ye dondu ve aynı yıl Boğazıçı Unıversıtesı Beşerı Büımler Bolumu'ne ogrenm uyesı olarak atandı Burada dıl felsefesı, edım felsefesı, bılgı kuramı, felsefe tarıhı gıbı konularda dersler vermeye başladı 1982 yılında meslektaşlan Zeynep Davran ve Yalçm Koç ıle beraber Felsefe Bolumu nun kurulmasında buyuk e m e ^ g e ç t i Bolumun ılk başkanı oldu ve bu gorevı on yıla yakm bır sure aralıklı olarak ustlendı 1988 yılında profesor olan Denkel, 1985 ve 1989 yıllannda ABD Wısconsın Unıversıtesı'ndekı mısafir ogretm uyelıgı yapügı donem hanç, 1977'den rahatsızlandıgı geçen yıla dek Boğazıçı Unıversıtesı'ndekı gorevını aralıksız olarak surdurdu Arda Denkel akademık kanyerının ılk on yılında agırlıgı dıl felsefesıne vermış, ama bır yandan da bılgı kuramı, felsefe tarıhı gıbı alanlarda da yayın yapmısür 19801985 aasmda Mnd, Joumal of Semanücs, Journal for the Teory of Socıal Behavıor, Phılosophıa Canadıan, Joumal of Phılosophy gıbı dunyaca tanınmış dergılerde yaym yaşarken 1984 'te Bilginln Temelleri ıle Anlamın Kökenleri'nı, 1988 de Demokritus/Aristoteles: Ükçağ'da Doğa Felsefeleri'nı de Turk okuyucusuna sunmaktan gerı kalmamısür Bu uç kıtap, ozgun çalısma ıle ders kıtabı nıtelıklerını buyuk bır ustalıkla bır leştıren, yaygın okuyucu kıtlesı bulmuş ve bugun de hâlâ aranan ve okunan eserlerdır Seksenlerın ortalarından ıtıbaren Arda Denkel ın ılgısı varlıkbılıme de yonelır 1986'da yayınladıgı Turkçe esen Nesne ve Dogası bunun ılk habercıleruıdendır 1985'ten sonra analıtık varlık büırrun en yetkın orneklerını verır uluslararası felsefe camıasındakı asü ununu bu alanda yapar Phüosopnıcal Ouarterly Phılosophy and Phenomenologocal Re search, Australasıan Journal of Phılo688/14 Turkıye'de felsefenın ancak uluslararası felsefe dunyasıyla butunleşerek, yerel degü evrensel olçutlerle yayın yaparak gekşebılecegını savunmuştur Bu amaçla 1988'den berı çıkmakta Bu goruşlen uluslararaolan Felsefe T u t ı ş m a l a n dergısıne sı felsefe dunyasında buyuk ılılk sayısından ıtıbaren yayın yonetmenı gı çeker o kadar kı aynı alanve yazar olarak katkıda bulunmuş, bu da çalısan Avustralyalı unlu Türk Msefeslne damgmmı vuran Prof. Dr. dergının akademık bır yayın ortamı felsefecı David Armstrong, Arda Denkel genç yafta aramızdan ayrtldı. olusrurması ıçın buyuk bır ozvenyle kendı savundugu tumelcı çalışmıştır Duzenlı ve uzun sureh olarak nıtelıklı bır dergı yaekole karşı LockeMartınDenkel çızgısının en guçlu alternayımlamanın çok guç oldugu ve seyrek goruldugu ulkemızde üfı olusturdugunu ıfade eder (bkz D Armstrong "Theory of Felsefe Tarnşmalan'nm erıstıgı duzey kuşkusuz Arda DenUnıversals", Phılosophıcal Ouarterly, c 41, 1991) kel'e çok şey borçludur Arda Denkel felsefeye bu katküan nedenıyle once 1995'te asosıye, ardından 1997'de asıl uye olarak Turkıye Bılımler Akademısı'ne seçılır Halen de ulkemızın TUBA uyesı olan tek felsefecısıdır Doksanlı yıllann ortalarından ıtıbaren Denkel, tkelcı yaklaşımını dıl felsefesıne uygular ve bu konuda daha once gelısnrdıgı goruşlerden de esınlenerek ozgun bır anlam kuramı gelıstınr Realıty and Meanıng (Gerçeklık ve Anlam 1995) Felsefe anlayışı, akademık ve entelektuel nıtelık konu.sundakı odun vermez tavn, olağanustu çalışkanlıgı ve renkh kışılıgı ıle Turk felsefesıne damgasını vurmuş olan Arda Denkel'ın en verımlı çagında aramızdan aynlması gerıde yen doldurulamayacak bır boşluk bırakmıştır (*) Bu yazıyı hazırlamamdakı değerlı katkısı nedenıyle Ferda Keskın'e teşekkur edenm Seçme yapıtları: Türkçe kitaplar: Anlafma: anlatma ve Anlama, tstanbul Boğazıçı Unıversıtesı Yayınlan, 1981 Yönetim: Dil Felsefeainde Bir Konn tstanbul Boğazıçı Unıversıtesı Yayınlan 1981 Bilginin Temelleri, îstanbul Metıs Yayınlan, 1984 Anlamın Kökeıüeri, tstanbul Meus Yayınlan, 1984 Nesne ve Dogası, tstanbul Metıs Yayınlan, 1986 Yenıden basım Goçebe Yayınlan, 1998 Demokritos/Aristoteles: tlkçağ'da Doga Felaefeleri tstanbul Kalamış Yaymcüık 1988 Anlam ve Nedensellik, îstanbul Kabalcı Yayınevı, 1996 Ingilizce kitaplar: Reality and Meaning, Boğazıçı Unıversıty Press, March 1995 Object and Property, Cambrıdge Unıversıty Press, February, 1996 The Natural Background of Meaning, Kluwer Academıcı Publısher, 1999 Makaleler: "The Speaker's Cornmunıcatıve Intent", Jonmal for the Theory of Social Behavionr V 10, 1980 pp 1938 On Faılure to Refer" M i n d , V 8 9 1980, pp 599604 "The Frmges of Natural Meaning" Philosophia, V 12 1983 p p 337343 'The Meaning of an Utterance' Journal of Semantios, V 2 1983 pp 2939. "What Makes Meaning Nonnatural?" Southem Journal of Philosophy, V 23, 1985, pp 445450 "Form and Ongın", Canadian Journal of Philosophy, V 15, 1985, pp 653661 "Real Resemblances" Philosophical Ouarterly, V 39, 1989, pp 3656 "Matter and Objecthood, Dialogue, V 28, 1989 pp 316 "Pnncıplalndmduatıonıs ', Philosophical Ouarterly, V 41, 1991, p p 212228 "Natural Meaning', Australaslan Journal of Philosophy, V 70, 1992, pp 296306 "Substance VVıthout Substratum', Philosophy and PhenomenologicalResearch, V52, 1992 p p 705 711 "Matte, Form and Object", Dialogue, V 34, 1995, pp 38793 "The Problem of Reconcılıanon", Philosophical Papers, V 24, 1995, pp 2350 "Artıfacts and Consntuents", Philosophy and Phenomenological Research, V 55, 1995, p p 31122 "Theons Tate Does a Cambndge change result ın a substanhal change?',Analysis,V55 1995, p 16670 "Expenence Order and Cause", ın The Concept of Knonrledge, edıted by R Cohen and I Kuçuradı, Kluwer 1995 'On the Compresence of Tropes", Philosophy and Phenomelogical Research, Vol 57, 1997 Rcsemblcinces coımol be partıal Idenbtıes,' Philosophical 0*>arterly48, 191,200204, 1998 "Transıence and Identıüy", Proceedmgs of the 1998 World Phılosophy Congress Phılosophıcal Ouarterly