Katalog

Aşınan kamu üniversitelerine önlem Prof. Dr. Saim Özkâr* urkıyede bır çok kamu kurumunda gozlenen sorunlann benzerlen kamu unıveısıtelerınde de vardır Ama uruversıtelenn ıvedüıkle çozum bekleyen yaşamsal sorunu nıtelıklı ogretım elemanı bulamamak ve mevcutlar arasında nıtelüdı olanlan bunyesınde tutdmamakhr Son yırmı yüda yerleşen koşe donmecı anlayışın bır sonucu olarak bır çok alanda yeteneklı gençler büım ınsanı veya oğreüm uyesı olmaya yonelmemektedır Gençler ıçın artk oğretım uyehğı çekıcı olmaktan çok uzaktır Başarüı araştrma ve etkm egıtım ıçın unıversıtelerde çakşma koşullannın yetersız ve ogreüm uyelennın gelırlerınm çok duşuk olması nedenıyle genelde tum unıversıteler ıçın nıtelıklı oğretım uyesı bulmak gıderek zorlaşmaktadır Ozelkkle kamu unıversıtele rının bu alandakı süantüan had safhadadır ve kamu umversıtelerının ıstenüen gehşmeyı gosterememesının ana nedenıdır T mizmım arürabüecegı duşunulebüır Bır umversıte de benrlı sure çalışan etkm büım ınsanlan büe de gışık nedenlerden dolayı zamanla atü duruma gele bümektedır Onun ıçın yer degıştrmemn bır çok oğretım uyesıne de dına mızm kazandıracağı beklenebüır Vakıf üniversiteleri, nitelikli öğretim üyelerini alarak, devlet üniversitelerini aşmdırıyor. Neyazıkkı geçtığımız on yülık zaman düımınde kamu umversıtelenne gelen ener jık genç büım ınsanlannın sayısı son derece azdır ve gıderek daha da azalmaktadır Boylece kamu unıversıtelen nıtelüdı oğretım uyesı bakımından çıft yonlu bır aşınmaya ugramaktadır Bu aşınmaya rağmen alt yapı sı sağlam olan kamu unıversıtelen yanşı surdunneye çalışmaktadır Etkin önlemler gerek... Etkın araşurma yapan ve nıtelüdı egı tım veren kamu umversıtelermı busbutun atülaşmadan kurtarmak ıçın etkın ve ıvedı önlemler almak gerekıyor Hıç kuşku yok kı alınacak onlemlerın başında kamu unıversı telenndekı oğretım uyelennın gelırlerınm yukseltümesı gelıyor Bu gereksınmeyı goren Yuksek Oğretım Kurulu Başkam oğretım elemanlannın maaşlannın dolar duzeyınde yukseltüerek sabıt tutulmasını onermıştır' Oğretım elemanlannın maaşlanm üa katndan daha yukan çıkarmayı ongoren onennın gerçekleşmesı ıçın kamu unıversıte lenne devlet butçesınden aynlan paym üa ka tına çıkanlması gerekır Bır yandan kuçultulme ye çauşüan devlenn kıt kaynaklanyla bunu gerçekleştırebılmesı ıçın çok ıyı gerekçelerm sunulmuş olması gerekır Aynca devletın bır kesım memura yapüacak aşın maaş artışının dığer kesımler uzenndekı etkısım de gozonunde bulundurmak zorunda olması, onennın gerçekleşmesını daha da guçleştr mektedır Haksız yarış Turkıyede vakıf umversıtelerının ku rulması üe kamu unıversıtelerı haksız bır yanşın ıçıne suruklenmışur Daha ıyıyı bulmak ve ona ulaşmak ıçın yanşmanın unıversıte kavramı ıçensınde elbette yerı vardır Ancak bu yarışın adıl koşullarda olması gerekır Oysa vakıf unıversıtelen üe karşüaştırüdığın da kamu unıversıtelen adıl olmaktan uzak denebılecek koşullarda yarışı surdurmek zorunda kalmıştır Büındığı gıbı kamu umversıtelerının tek malı kaynagı sınırlı devlet butçesıdır ve harcamalann'butçe mevzuatina uygun olarak yapılması zorunluluğu vardır Oysa vakıf unıversıtelen devlet butçesınden destek aldıgı gıbı verdıklerı egıtım hızmetının karşüıgı olarak ogrencüerden de ucret toplamaktadır Daha da onemhsı vakıf unıversıtelen malı ozerklıge sahıptır ve harcamalannı ıstedıklerı gıbı yapabumektedır Dolayısıyla eğınmın nıtelıgını arürmak ıçın vakıf unıversıtelen malı açıdan kamu unıversıtelenne oranla çok daha elvenşh koşullara sahıptır Oğretım uyelenne daha ıyı çauşma koşullan sunabılmekte ve daha fazla ucret odeyebümektedır Ornegın ogreum uyelennın ucretı kamu unıversıtelennde butçe yasası üe behrlenırken vakıf unıversıtelennde gostenlen başanya gore ıstenüdığı gıbı duzenlenebümektedır Ogre tım uyelenne sağlanan çahşma koşullan bakımından da kamu ve vakıf unıversıtelen arasında bebrgın farklar goze çarpmaktadır Bu durum vakü" unıversıtelennı en azından parasal açıdan gorecelı olarak daha çekıcı yapmaktddır Vakıf unıversıtelen ozellıkle kuruluş aşamasında kamu uruversıtelenn den seçkın oğretım uyelennı çekebümektedır Üniversitelere ve akademisyenlere eğitim ve araştırmada başarılarma göre ek odenek verilmelidir. olçulebur Bır unıversıtede venlen eğıumın nıtelığının en guvenüır gostergesı ogrencüenn unıversıte gınş puanlandır Vakıf unıver sıtelennın etkın reklam ve burs vaatlenyle az sayıda yeteneklı oğ rencıyı alabümesı dışında oğrencı tercüüennın uruversıtelenn verdığı eğıtmın nıtelığıne gore yapüdığına hıç kuşku yoktur Bır.unıversıteye gıren oğ rencüenn aldüdan puanlann toplarmnın tum oğrencüenn puanlan toplamına oram o uruversıtenın egıtım başansı ıçın bır olçut olarak kullanüabüır Boylece devlet vatandaşlanna daha mtelüdı egıtım veren umversıtelere daha fazla destek sağlamış olacaktır ve unıversıtelen daha mtelüdı eğınm ıçın aralann da yanşa zorlayacaktır Ûancı olarak da umversıtelenn araştırma gorevlenm ne kadar başanyla yapabüdıklenne bakmak gerekır Aslında araşurma eğıumın nıtehğını doğru dan etküeyen onerrüı bır unsurdur ve bu bağlamda eğıtımın mtelıgı üe bırbkte değer lendırmeye alınabüır Ama büunsel araştırmanın somut urunu olan yayınlar dückate alı narak umvesıtelenn bu alandakı başarüan olçulebümektedur Umversıtede bır yüda oğretım uyesı başına yapüan yayın sayısı bağü olarak unıversıtenın başansına kaülabüır Tum yayınlar dückate alınabüeceğı g±>ı yalnızca uluslararası tamnmış dergüerdekı yayınlar dückate alınabüır veya bunlara daha ağırlüdı puan veren bır değerlendırme duşunulebüır Egıtım ve araştırmada gosterdıgı başanyla orantüı olarak kamu unıversıtelenne sağlanacak ek odeneğın esnek kullarumı ve umversıtelenn başan oranlan olçusunde ogreüm uyelennın maaşlanna da yansıtüması temel ükeler olmahdır sıtüması ana ükeler olmalıdır Bu seçenekte ogrencüerden ucret alınmasına ıtırazlar gelebüır Itıraz sahıplenmn değışen turkıye koşullannda yalnızca devlet desteğı üe gençlenn mtelüdı unıversıte eğıumı almalannın mumkun olmadığım da gozonunde bulundurmalan gerekır Bı hndığı çpbı yuksekoğremmm kışısel geürısı toplumsal getınsıne oranla daha yuksektır Yuksek oğretırmn kamu kaynaklanndan finanse edümesı toplumun dar gelırlı kesımlennden ust gelır gruplanna kaynak aktaran gızlı bır mekanızma oluşturmaktadır Bu da gelır dağüımım ve fırsat eşıtiığım olumsuz yonde etküemektedır Ulkemızde yuksekoğrenım gormek ısteyen gençlenn sayısı nın unıversıte kontenjarüannın toplamından çok fazla olması bu konunun onemım daha da arürmaktadır Ote yandan mtelüdı bır yuksek oğre nım ıçın toplumun belırlı bu" ek ucret odemekten kaçınmadıgı da büınmektedır Umversıte gınş sınavlanna hazırlanmak ıçın yapüan kışısel yatnm vakıf umversıtelennm oğrencüennden aldığı yülüc ucret üe karşılaştınlabüır boyutlardadır Elbette kı kamu unıversıtelennde ongorulen ucren odeyemeyecek durumdakı oğrencüer olacakur Devlet butçesınde aynlan genel veya umversıtelenn ogrencüerden topladüdan ucretlerden oluşturacaklan ozel bır fondan bu durumdakı oğrencüere burs veya kredı verüebüır Bu amaçla Kredı ve Yurtlar Kurumu yemden yapüandınlabüır Her ısteyene az rmktarlarda kredı vermek yenne gerçekten üıı yacı olanlara yeterlı duzeyde kredı başanlı ve muhtaç oğrencüere ıse karşüıksız burs verebüır duruma genrüebüır Umversıte oğrenımının ucretlı olması oğrencıye bu ogrenımın bır zaman emek ve kapıtal yannmı oldugunu vurgulayacakar Oğrencı umversıte tercıhınde yapacagı yahnmın karşüığmı almanın hesabım da yapma büıncınde olacakür t'l K Guruz Türkıye Cumhurıyennın 75 Yılmda Türk Yuksekögretını Sıstemı Turkıye Cumhurıyetının 75 Yıhnda Büım Bılanço 1923 1998 Ulusal Tbplantısı Turlaye Bılımler Akademısı TUBA Yaymlan Ankara Cılt 1 Sayfa 1 51 1999 Başka bir seçenek Dığer bır seçenek ıse uruversıtelenn kendı oz kaynaklanm boyle bır ek odeneğı karşüayacak duruma getırecek onlemlenn ahnmasıdır Umversıteler araştnna gorevlennden dolayı onerrüı bır gebr edınemeyeceğme gore egıtım hızmetınden gelır sağlayabümelıdır Bunun tek yolu da umversıtelenn vermış olduklan eğınm hızmetıne karşüüc ogrencüerden ucret almasıdır Ogrencılerden alınacak ucretın unıversıtelerın başarüanyla orantüı olarak be lırlenmesı sağlanan ek kaynağın esnek kulla nımı ve oğretım uyelennın maaşlanna aym oranlarda yan * Turkıye Büımler Akademısı Aslı Uyesı ODTU Kımya Bolumu Ankara Ote yandan kamu umversıtelennı aşınmadan kurtarmanın yolu genç bilim in•anlumu bu umversıtelere çekebümekten geçıyor Bunun ıçın alınacak onlemlenn ba şında da oğretım uyelennın çalışma koşullannın ıyüeşürümesı ve gelırlennın yukseltü mesı gelıyor Her üa onlem ıçın de yeterlı odenek sağlanması gerekır Bugun yerleşüc olan anlayışla devlet butçesınden butun umversıtelere mevcudun üa katina yakın bır odeneğın aynlmasını beklemek saflık olur Ama üniveraitelare gbsterdikleri baş•nyla orantılı blr ek bütçe sağlanması duşunulebüır Her umversıtıe mevcut butçesıne ek olarak genel başansına gore bır ek odeneğe kavuşrunümalı ve bu odenek aym oranda oğretım uyelennın maaşına da yansı tümahdır Umversıtelenn başansı üa ana go revı olan egıtım ve araştırma etkınlıklen üe Ashnda bunun kamu unıversıtelen ıçın çok buyuk bır kayıp olmaması gerekır Ka mu umversıtelerının aynlanlann yerıne daha enerjık genç büım ınsanlannı alarak dına 688/16