Katalog

Dığer ek parça McCobb'un "STREX" admı verdıgı kuçuk bır proteın zıncındır STREX zıncırı mevcut ıse, kanallar daha çabuk açüır ve adrenalın salgısı kolaylaşır Bugune dek ınceledıgı memelılerın tumunde bu kanaUann bulundugunu tespıt eden McCobb STREX zıncırlı kanal oranının hayvandan hayvana degıştıgını belırtıyor Babunlarda, ıneklerde ve sıçanlarda bu oranı ayrıntılanyla ınceleyen McCobb'a gore endışelı sıçan turunde (yenı kafesınde koşeye sınen) STREX oranı, rahat ve huzurlu sıçan turune gore daha fazla Babunlarda ıse bu oran sıçanlara gore bıraz daha duşuk Bu oranın en duşuk duzeyde seyrettıgı hayvan ıse hıç kuşkusuz sakın sakın otlayan ınekler, ıneklerdekı kanallann yalnızca yuzde 15'ı STREX bulunuyor Buna karşın endışeh sıçanlarda kanallann hemen hemen yansında STREX zıncın mevcut Ne çayırda tembel tembel otlayan ınekte bu oranın duşuk olması şaşırtıcı, ne de daha buyuk bır hayvanın mıdesıne ınmemek ıçın hızlı hareket etmek zorunda kalan farede yuksek olması şaşırtıcı McCobb bu arada STREX zıncınnm hayvanlarda rurden ture degü aynı tur ıçınde hayvandan hayvana da farklılık gosterdıgını üen suruyor Bılrm adamına gore hayvanlarda gorulen bu durum, ınsanlardakı macera ıstegıne (veya nefreune) az da olsa bır açıkhk getırebılır "STREX duzeyı adrenal bezının hangı hızda ıçındekılen boca edecegını belırler Bu da ınsanlann heyecandan ne anladıgını, ne gıbı hazlar (veya korkular) peşınde koştugunu gostenr" dıye konuşan McCobb, "Belkı de heyecan peşınde koşan ınsanlar çekıngen ve korkak ınsanlarla aynı mıktarda adrenal salgısına sahıp olmak ıçın, daha buyuk heyecanlara ınüyaç duyar Kaldı kı nskten kaçan ınsanlar, emnıyet sınırlannı pek fazla zorlamaya yanaşmaz, adrenalın salgüarını mumkun oldugunca normal duzeyde tutmaya çabalarlar" dıye konuşuyor Herkes ıçın "mukemmellık" kavramı farklıdır Ancak adrenalın salgısı ıçın mukemmel duzey orta karar hormon salgısı anlamına gelmektedır "Hımlı bır stres keyıf venr" dıye konuşan Stanford Uraversıtesındennorobıyolog Robert Sapolsky, 'Tuksek STREX duzeylüer ıçın 'Sapık' fümındekı banyo sahnesını ızlemek veya satranç rurnuvasıru kazanmak yeterlıdır Ancak duşuk duzeylı STREX'lıler ıçın daha stresh durumlara ıhtıyaç vardır" dıyor Ne var kı, keyıf veren bır şeyın mıktan arttıkça verdıgı keyıf azalır Sapolsky'ye gore bır sıçan büe bunu büır Damardan stres hormonu almak ıçın delüer gıbı bır manıvelaya basıp duran sıçanlar bu çabalannı bır noktada keser Bu nokta stres hormonunun bol, ancak aşın olmadıgı duzeydır Sapolsky stres hormonlannın ınsanlara dogrudan zevk vermedıgını, aksme fizıksel stres altında ınsanlann kotu duruma duşmelenne engel oldugunu belırtıyor Sapolsky bu durumu şu ornekle açıkhyor "Yırtıcı bır hayvan bagırsaklannızı deştıgı zaman yapacagınız şey şoka gırmek degü, oradan kaçıp kurtulmaya çalışmaktır" len Ttıpı olarak nıtelendırıyor Ttıpı ınsanlara en guzel ornek ekstrem sporlara merakh olan kışüerdır Ancak Farley'e gore bır ınsanın adrenalın duzeyının yukselmesı ıçın mutlaka yuksek bır bınanın çatısından atlaması gerekmez Seks ve kumann da aynı etkıyı yarattıgını soyleyen Farley, yalnızca bedenının degü aklının da sınırlannı zorlayan kışüenn Tüpı oldugunu ışaret edıyor Büım adamlan bu arada satranç turnuvasına katüan kışüenn adrenalın duzeyını olçtuler Ve bunlann Ttıpı oldugunu ortaya çücarttüar Albert Einstein'ın tiplk bir Ttipi oldugunu belırten Farley "Yenı bır Evren yaratan Eınsteın, akbn sınırlannı buyuk olçude zorluyordu' dıye konuşuyor Bır ınsanın Tüpı olup olmaması buyuk bır olasüıkla beyındekı dopamın reseptorlennı etküeyen üa gene baglı Bagımlüıga yatkın ve duşunmeden hareket etme egüımı gosteren kışüer uzennde surdurulen bır çalısma beyındekı zevk ve mutluluk duygulannı algüayan dopamın reseptorlennın az sayıda oldugunu gosterdı Dolayısıyla bu ınsanlar varolan reseptorlerını uyarmak ıçın zevk veren madde ve faalıyetlere aşın ügı duyuyorlar Ancak bu da her şeyı açıklamaya yetmıyor Bazı büım adamlan, McCobb'un duşuk STREX'lı hayvanlan üe heyecan meraklısı ınsanlan arasında çok buyuk benzerlüder oldugunu üen suruyor Bu ortak ozellıgın başında, heyecan kar şısında telaşlanmamak.ve sogukkanlüıgını surdurmek gelıyor "Tehhkeyı seven ınsanlar zorluklan şaşırtıcı bır sogukkanlüıkla karşüar" dıye konuşan Farley, ' Bu ınsanlar korkmadıklan gıbı endışe de duymazlar" dıyor Ulmer de yanş pıstıne çüomadan once şoyle dıyor "Ne korku ne de heyecan duyuyorum'' Farley'e gore Jehhke karşısında sogukkanlüıgını koruyan ınsanlann başında Bill Clinton gelıyor Geçen yü Monica Lewüuky davası üe ügılı kamuoyuna yaptıgı açüdamada mukemmel bır performans sergüedı" dıye konuşan Farley, ınsan topluluklannın gehşmesı ıçın tehlıkelen goze almalannın şart oldugunu üen suruyor Geçmışte nsk alanlar yenı kıtalan keşfettüer ulkelennı savunmak ıçın duşmanlanyla savaştüar "Butun bunlar turlenn yaşaması ıçın gereküydı" dıye konuşan Delavrare Unıversıtesı'nden psıkolog Marvin Znckarman, "Tehhke ve heyecanın evnmsel ışlevını goz ardı etmemek gerekıyor" dıyor McCobb, bu arada stres tepkderinin kontrolu konusuna da degınıyor "Stres tepküen ıster genler, ısterse yaşam tarzı tarafından denetlensın önerrüı olan kontrolu elden kaçırmamak Geregınden fazla adrenalın salgüamak ıstemeyız Adrenalın salgısını optımum duzeyde tutmanın çok buyuk yararlan var STREX'ın ortaya çücarttıgı guce gem vurmak çok onemlıdır Bu konuda yoga, medıtasyon ve yatişüncı bır muzık etküı olabüır" Reyhan Oksay 29 Nısan 2000, New Scıentıst dedır Kısa bır sure bol mıktarda dopamıne maruz kalan ınsanlar bır keyıf denızı ıçıne yuvarlanır Ancak kronık stres soz konusu oldugu zaman dopamin ve endorfin (bır dıger keyıf vencı kımyasal) duzeyı suratle duşer Eskıden hıssetugınız agnlar yenıden kendını hıssettınr ve depresyon sınsı sınsı yaşamı etkısı aluna alır Sapolsky 'Çıkışlar ne keder bagımlüık yaratıyorsa, ınışler de o kadar yıkıcıdır" dıyor Stres sona erdıgı zaman ınsanlar başlangıç noktasına gen doner Bazı durumlarda başlangıç noktasının da altına ıner Bır heyecan dalgasıyla yenıden çıkış yapmak ve o keyfi yenıden yaşamak ıstemek bır anlamda ınsanlan bagımlüık tuzagına duşurur Ancak her sefennde aynı keyfi yaşamak ıçın heyecan duzeyının gıderek yukselmesı gerekmektedır Kalıfornıya Scnpps Araşürma Enstıtusu'nden norofarmakolog Oeorge Koob stresın verdıgı zevkı ıkı parça lı bır sureç çerçevesınde ele alıyor Bınna bolumde, uçaktan atlamak gıbı asü stres olayı yaşanır "Bu pek çoklan ıçın duşunmesı büe heyecan uyandıran stres olayıdır" dıye konuşan Koob, "Yere sag ve salım ınınce üancı bolum başlar, vucut endorfin hucumuna ugrar Kışı bır kez daha atlamaya karar verdıgınde ük atlayışında duydugundan daha buyuk bır ıstek duyar' dıyor Bu ıkıncı bolum psıkolojıde "Zıt Süreçler Teorisi" olarak büınır STREX Teonsı üe Zıt Süreçler Teonsı arasında çok buyuk bır uyum oldugunu soyleyen McCobb "Stres tepkısı yuksek olan kışüer bu ük bolumu geçemezler" dıye konuşuyor Oysa STREX'ı duşuk duzey de seyredenler, aynı heyecanı rahatlıkla üancı kez yaşarlar Adrenalin bağımlılığı Ote yandan McCobb heyecan peşındekı ınsanlarda adrenalın bagımlüıgı olasüıgının veya her geçen gun gıderek artan bır adrenalın duzeyı ıhtıyacının da goz ardı edılmemesı gerekügını soyluyor Bu arada bagımlüıga tek başına adrenalının neden olmadıgını, gerçek nedenın sonuçta ınsanlan kıskacı altına alan tepkıler sılsılesı oldugunu üen suruyor Adrenalıne ek olarak, kortızol ve glukocortıkoıd stres hormonu aılesıne aıt başka hormonlar da salgüanır Bunlar, daha sonrakı aşamada kımsayal habercı konumundakı dopamın salgısını tetıkler Sapolsky'ye gore dopamın norolamyasal olarak keyıf vencı bır mad Tehlike düşkünü Ttipi kişilikler Phüadelphıa Temple Unıversıtesı'nden Frank Fuley, tehlıkeyı seven kışı686/9